Ətraflı axtarış
Baxanların
5381
İnternetə qoyma tarixi: 2012/03/11
Sualın xülasəsi
Mütaliə hikmətində əşya və əşyalılıq vücudla bərabərdir yoxsa mahiyyətlə?
Sual
Mütaliə hikmətində əşya və əşyalılıq vücudla yoxsa mahiyyətlə bərabərdir?
Qısa cavab

“Əşyalılıq” və “vücud” iki ayrı məfhumdurlar ki, vahid nümunəyə sahibdirlər. Hər nə qədər vücuddan söhbət açılırsa, əşyalılıqdan da söhbət açılır. Amma filosoflar vücud dedikdə həm mütləq şəkildə həm zehni vücudu əhatə edir, həm də varici vücuda şamil olunur və bir çox iradlara bu yolla cavab vermişlər. İrad bundan ibarətdir ki, bir varlığın mahiyyəti o zaman zehndə təsəvvür oluna bilər ki, indiyə qədər xarici vücuda sahib olmasın, yenə də o şeyə aid edilir. Lakin vücud ona aid edilmir. Filosoflar bunun cavabıni belə vermişlər: Əşyalılığın mahiyyətə zehnin daxilində aid edildiyi kimi, vücud da həmin daxili zehndə olan mahiyyətə aid edilir. Çünki mahiyyətin özü də zehni vücuda malikdir. Buna görə bu ola bilməz ki, bir şey olsun və vücuda aid edilməsin və həmçinin vücud olsun və şey ona aid edilməsin. Bu elə həmin vücudla əşyalılıqın müsaviqəti deməkdir.

Ətreaflı cavab

Vücud özü zehni və xarici vücudlara bölünür. Mütləq vücudun (hər iki, zehni və xarici vücuddur) səhv salınması ilə əşyalılıq və vücud mövzusunda bir çox iradları, inkarları və edamı özü ilə birgə gətirmişdir.

Əşyalılıq ikinci fəlsəfi məfhumlardandır ki, əşyanın (şeyin) vücud məqamından əldə edilir. Həmçinin vücudun özü də ikinci fəlsəfi məfhumlardandır. Yəni onun əmələ gəlmə məhəlli zehndədir. Lakin onun sifətləri xaricdədir. Əşyalılıq vcudla bərabər olması yaxud vücuddan savayı mahiyyətə də aid edilir. Bu sahədə ixtilaflar zehni vücudla xarici vücudun bir- birinə qarşıdırlmasından irəli gəlir. Molla Sədr və Səbzəvari kimi böyük filosoflar bu iradın ziddinə olmuş və ona cavab vermişlər. Filosofların bütününün nəzəri vücudla əşyalılığın müsaviqət[1] olması yönümündədir. “Əşyalılıq” və “vücud” iki məfhumdurlar ki, eyni nümunəyə sahibdirlər. Vücuddan söhbət gedən yerdə, əşyalılıqdan da söhbət açılmalıdır. [2]Amma filosoflar qeyd edirlər ki, burada vücud dedikdə həm zehni vücud, həm də xarici vücud nəzərdə tutulur. Necə ki, bir daşa həm də şey (əşya) deyilir, daş məfhumu da zenhdə vardır ki, əşyaya aid edilir. Bu əşyalılığın vücuddan ümumi olmasını deyənlərin dəlilidir. Bu zehndə şeyin mahiyyətə aid olduğu zamandır. O halda ki, xarici vücudu yoxdur və vücud ondan kəsb edilmir. Filosoflar cavab vermişlər: Əşyalılıq daxili zehndə mahiyyət kimi kəsb edildiyindən, vücud da daxili zehndə olan mahiyyətə aid edilir. Çünki mahiyyətin özü də zehni vücuda malikdir. Buna görə heç bir halda ola bilməz ki, şey olsun, amma vücud ona aid edilməsin. Həmçinin ola bilməz ki, vücud olsun, amma şey ona aid edilməsin. Bu baxımdan onlar fəlsəfənin ümumi məfhumlarıdır və bu mövzudan xaric olmaq bir növ ziddiyyət söyləməkdir.[3]

 


[1] - Mütəsaviqət, yəni iki söz bir- birindən məfhum cəhətdən fərqli, nümunə cəhətdən birdirlər. Məsələn: Natiq və gülən sözləri müxtəlif mənalardadır. Lakin hər iki məfhum xaricdə eyni nümunəyə sahibdirlər. Yəni hər natiq gülən, hər bir gülən natiqdir. Bunlara mütəsaviqlər deyirlər.

[2] - Mutəhərri, Murtəza, məcmueye asar,  cild 9, səh 408. nərm əfzare nur.

[3] - Cavadi Amuli, Abdullah, Rəhiq Məxtum, cild 1-1, səh 500- 504. İsra nəşriyyatı, Qum, fərvərdin 1386.

 

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    162716 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    154272 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    117520 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    109427 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    97820 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    91059 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    53207 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    44590 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    43548 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    42647 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...