جستجوی پیشرفته
بازدید
1298
آخرین بروزرسانی: 1401/09/22
خلاصه پرسش
آیا عرفا که قائل به وحدت وجود بوده و معتقدند که هرچه غیر خداست تنها تجلی حق تعالی می‌باشد، آیا سخن ایشان مستلزم ارتفاع نقیضین نیست؟
پرسش
آیا عرفا که قائل به وحدت وجودند و می‌گویند ما سوی الله تجلّی حق تعالی هستند، آیا سخن ایشان مستلزم ارتفاع نقیضین نیست؟! چرا که این تجلیات یا از سنخ وجودند و یا از سنخ عدم، اگر از سنخ وجود باشند پس وحدت وجود در کار نیست، بلکه کثرت وجود است، و اگر نه از سنخ وجودند و نه از سنخ عدم، ارتفاع نقیضین لازم می‌آید؟
پاسخ اجمالی

یکی از مباحث مهم در فلسفه و کلام مسئله‌ی علم خداوند متعال است؛ به ویژه مسئله‌ی علم به اشیاء قبل از وجود و در مرحله ذات[i] که در این مورد نظریات مختلفی ارائه شده است؛ اما نظریه‌ای که بسیاری از اندیشمندان آن‌را پذیرفته‌اند، آن است که خداوند به تمام حقایق قبل از تحقق آنها در مرحله‌ی ذات علم دارد؛ و علم خداوند در مرحله‌ی ذات به نحو علم اجمالی در عین کشف تفصیلی است.[ii]

گفتنی است؛ مقصود از علم اجمالی در این‌جا با آنچه در علم اصول مطرح است تفاوت دارد. علم اجمالی در علم اصول به معنای وجود ابهام در معلوم است؛ مثل این‌که می‌دانیم نجاستی در یکی از این دو ظرف افتاده ولی نمی‌دانیم در کدامشان است؛ در این‌جا اصل وجود نجاست قطعی است، اما محل دقیق آن معلوم نیست و از آن جهت بین علم و جهل جمع شده است؛ این‌رو به آن علم اجمالی گفته می‌شود؛[iii] اما علم اجمالی در بحث علم خداوند به معنای جهل یا ابهام نیست، بلکه به معنای بساطت و عدم کثرت است، و مقصود از تفصیلی نیز کثرت نیست، بلکه مقصود وضوح و روشنی است؛ یعنی تفصیلی در این‌جا مقابل اجمالی به معنای ابهام و جهل است. بنابر این، جمع بین اجمال و تفصیل در مبحث علم خداوند موجب جمع بین متنافیین یا متناقضین نخواهد بود؛ زیرا خلاصه و بیان ساده‌ی آن این است که خداوند همه‌ی حقایق را بدون این‌که از هم جدا باشند، به صورت بسیط  می‌داند. شاید بتوان وجود علم انسان در مرتبه‌ی ذات خود را به همه‌ی آموخته‌هایش تشبیه کرد؛ یعنی همه آموخته‌های انسان در مرتبه‌ی ذات به صورت بسیط وجود دارد و هنگام توجه نفس به آن آموخته‌ها مثلا در مواجهه با سؤال و پرسش، به صورت جدای از هم رخ می‌نمایند و کثرت ‌پیدا می‌شود.


[i]. ر. ک: «علم خداوند به عمل انسان ها قبل از انجام آن»، 3903.

[ii]. ر. ک: طباطبائی، سید محمد حسین، نهایة الحکمة، ص 288-292، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ پنجم، 1404ق.

[iii]. ر. ک: «تعریف علم اجمالی و علم تفصیلی»، 30408؛ «اطراف علم اجمالی»، 46767.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • ریشه اختلاف در گرایش و پیروی انسان‌ها از «عقل» و «نفس اماره» چیست؟ آیا انسان در همه چیز اختیار دارد؟!
    6247 انسان و اختیار 1397/01/27
    اختلاف انسان‌ها گاهی در امور غیر اختیاری است؛ مانند این‌که در چه محیط و از چه پدر و مادر به دنیا می‌آیند؟ یا شکل و اندازه جسم و بدن آنها چگونه است؟ اختلاف در این امور لازمه زندگی طبیعی است.[1] اما گاهی اختلاف انسان‌ها ...
  • در جامعه امروز نظر اسلام در مورد حقوق بشر چیست؟
    17936 حکومت دینی در نظام بین الملل 1388/02/05
    از آن‌جا که دین اسلام دین جامع و خاتم ادیان الهی است، برای تمام شئون زندگی بشر، اعم از زندگی فردی، اجتماعی، و ... برنامه دارد؛ از جمله‌ی آنها مسئلۀ حقوق بشر و چالش‌های آن در جامعۀ امروز است. این مسئله با به رسمیت شناختن حقوق انسان و کرامت وی ...
  • ملاک کثرت در موجودات، اعم از مجرد و مادی چیست؟
    15695 کثرت موجودات 1391/08/20
    کثرت در عالم عقول و مجردات به معنای تعدد مراتب است؛ یعنی وجود آنها دارای شدت و ضعف و کمال و نقص است، و شمارش پذیر بودن آنها ارتباطی به مکان داشتن یا نداشتن آنها ندارد. البته در عالم طبیعت از آن‌جا که تمام موجودات مادی هستند ...
  • نمازهای مستحبی که در ایام هفته، خوانده می شود، چه فرقی با نماز ضحی که بدعت شمرده شده، دارد؟
    15717 Laws and Jurisprudence 1390/04/13
     نماز ضحی در نظر شیعه یک بدعت است، مگر روز جمعه که استثنا شده است. برخی از اهل سنّت هم آن را بدعت می دانند، اما نمازهای ایام هفته بدعت نبوده و مستحب شرعی است؛ زیرا سید بن طاووس (ره) روایت مربوط به نمازهای مستحبی ایام هفته را نه به ...
  • مراد از یک روز و ده روز توقف در عالم برزخ چیست؟
    16956 تفسیر 1389/05/24
    این آیات گزارشی از وضعیت مجرمان بعد از نفخ صور و برپایی قیامت می دهد که از یکدیگر سؤال می کنند چه مدت در عالم برزخ بوده اند؟ یک روز و ده روز مدت زمانی است که مجرمان فکر می کنند در عالم برزخ بوده اند  و در پاسخ ...
  • تفاوت میان خالق و فاطر در قرآن کریم چیست؟
    40710 تفسیر 1392/01/20
    1. «فطر» به معنای «شکافتن در طول» است. این لفظ به معنای «ابداع و ایجاد اشیا توسط خداوند»، در قرآن کریم به کار رفته است.[1] با در نظر گرفتن معناى اولى «فطر»، آفریدن از آن جهت فطر نامیده شده که خداوند موجودات را با ...
  • آیا سؤال از احکام اسلام نیاز به تخصص دارد؟
    8749 نقش اندیشمندان دینی 1386/09/27
    شناخت و فراگیری احکام و معارف اسلامی از نظر عمق دارای سطوح و مراتب مختلف است: الف) شناخت سطحی و آشنایی ابتدایی: مانند فراگیری احکام و آداب و دستورات عملی و اخلاقی و اعتقادی. ب) آشنایی استدلالی: مانند یادگیری دلایل فقهی احکام عملی و اخلاقی و اعتقادی. ج) آشنایی به فلسفه و حکمت ...
  • بر چه مبنایی دانه‌های تسبیح 101 عدد است؟
    52719 گوناگون 1392/03/13
    تسبیح برای به خاطر سپردن تعداد تسبیحات است، اصل این موضوع به هر روشی ممکن است انجام شود. آنچه از روایات استفاده می‌شود این است که در زمان ائمه(ع) تسبیح 34 دانه و ۳۳ دانه وجود داشته است. ۱. «وَ رَوَى عُبَیْدُ اللَّهِ بْنُ عَلِیٍّ الْحَلَبِیُّ عَنْ أَبِی ...
  • استفاده شخصی از تلفن و اینترنت اداره چه حکمی دارد. در صورت اشکال چگونه جبران شود؟
    14928 Laws and Jurisprudence 1391/05/03
    حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته): استفاده شخصی از اموال ادارات بدون اجازه کسانی که حق صدور چنین اجازه ایی را دارند، جایز نیستن و استفاده کننده ضامن است و باید هزینه استفاده را به حساب آن اداره واریز کند یا به شکلی آن ...
  • مختصری از داستان حضرت عیسی بن مریم(ع) و مادر بزرگوارشان ارائه نمایید.
    262518 تاريخ بزرگان 1393/05/30
    حضرت عیسای مسیح(ع) از بزرگ‌ترین پیامبران الهی است. خداوند او را از مادرش مریم(س)، بدون آن‌که شوهری داشته باشد، به دنیا آورد؛ چون این اتفاق برای مردم رخدادی عجیب بوده و برایشان قابل تصور نبود، به مریم تهمت زدند. خداوند حضرت عیسی را در همان زمان نوزادی به ...

پربازدیدترین ها