جستجوی پیشرفته
بازدید
17346
آخرین بروزرسانی: 1391/11/23
خلاصه پرسش
معنای سهو و نسیان در احکام شرعی چیست؟
پرسش
لطفاً در مورد سهو و نسیان توضیح دهید.
پاسخ اجمالی
سهو؛ در لغت به معانی غفلت کردن، توجه نداشتن قلب به چیزی،[1] و اشتباه،[2] آمده است. برخی از اهل لغت، سهو را به فراموشی معنا کرده و با نسیان یکی دانسته‌اند[3] و برخی نیز میان سهو و نسیان تفاوت‌هایی قائل شده‌اند.[4]
در هر حال در مباحث فقهی، وقتی از سهو سخن گفته می‌شود؛ نسیان را هم دربر می‏گیرد؛ یعنی مکلّف کاری را از روی غفلت یا فراموشی انجام داده و یا ترک می‌کند.[5] لذا از جهت حکم شرعی، سهو و نسیان یکسان هستند.[6] چه آن‌که کاربرد سهو، معمولاً در برابر عمد است؛[7] یعنی جایی که فرد با توجه و تذکّر، عملی را انجام می‌دهد یا ترک می‌کند؛ بر خلاف سهو که منشأ فعل یا ترک عمل، غفلت یا فراموشی است.
همچنین سهو، نسیان و غفلت از اسباب خطا به شمار می‌روند. از احکام خطا در مواردی؛ مانند اجتهاد و تقلید، طهارت، صلات، صوم، حج، صید و ذباحه، قضاء، شهادات و دیات سخن گفته‌اند.[8]
 

[1]. فراهیدى، خلیل بن احمد، کتاب العین، محقق و مصحح: مخزومى، مهدى، سامرائى، ابراهیم، ج 4، ص 71، نشر هجرت، قم، چاپ دوم، 1410ق.
[2]. عمید، حسن، فرهنگ فارسی، ص 676، انتشارات راه رشد، تهران، چاپ اول، 1389ش.
[3]. حمیرى، نشوان بن سعید، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، محقق و مصحح: عمرى، حسین بن عبد الله، اریانى، مطهر بن على، محمد عبد الله، یوسف، ج 5، ص 3247، دار الفکر المعاصر، بیروت، چاپ اول، 1420ق؛ ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، محقق و مصحح: فارس (صاحب الجوائب)، احمد، ج 14، ص 406، ‌دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دار صادر، بیروت، چاپ سوم، 1414ق.
[4]. ر.ک: مرتضى زبیدى، محمد بن محمد، تاج العروس، محقق و مصحح: شیرى، على، ج 19، ص 555، دار الفکر،‏ بیروت، چاپ اول، 1414ق؛ و ر.ک: مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج 12، ص 114 – 116، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، 1360ش.
[5]. عبد الرحمان، محمود، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة، ج 2، ص 247، بی‌نا، بی‌جا، بی‌تا.
[6]. ر.ک: محقق سبزوارى، محمد باقر، ذخیرة المعاد فی شرح الإرشاد، ج 2، ص 367، مؤسسه آل البیت(ع)، قم، چاپ اول، 1247ق؛ علوی عاملى، میر سید احمد، مناهج الأخیار فی شرح الاستبصار، ج 1، ص 485، مؤسسه اسماعیلیان، قم، چاپ اول، بی‌تا. 
[7]. مناهج الأخیار فی شرح الاستبصار، ج 1، ص 485.
[8]. جمعى از پژوهشگران زیر نظر هاشمی شاهرودى، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ج 3، ص 467، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى، قم، چاپ اول، 1426ق.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

پرسش های اتفاقی

  • جایگاه حاکم اسلامی از دیدگاه شیعه و اهل سنت کلامی است یا فقهی؟
    8406 دلائل ولایت فقیه 1395/04/21
    پرسش‌ مطرح شده به اندازه‌ای کلی است که جواب دادن به آن مستلزم نگارش کتاب و یا مقاله‌ای طولانی است که تهیه چنین پاسخی در حال حاضر برای ما مقدور نیست. اما به صورت مختصر تبیین جایگاه حاکم اسلامی در اسلام نیازمند توجه به دو مقدمه است. یکی ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8110 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • اختیار انسان چگونه است؟
    13290 جبر یا اختیار و عدالت پروردگار 1387/09/07
    استناد وجود افعال اختیاری انسان به خدا منافاتی با استناد آنها به خود وی ندارد، زیرا این استنادها در طول یکدیگرند و تزاحمی با هم ندارند. به بیانی دیگر، استناد فعل به فاعل انسانی در ...
  • اگر کسی بخواهد به مقدار چهار فرسخ سفر کند، ولی قصد بازگشت نداشته باشد، حکم نمازش چیست؟
    4754 مسافت 1399/07/30
    کسی که قصد سفر به مکانی را دارد که مسافت رفت و برگشت به آن‌جا جمعا بیش از هشت فرسخ است؛ چنانچه قصد کند که تا قبل از ده روز از آن مکان بازگردد، نمازش شکسته است، در غیر این صورت، نمازش کامل است.بر این اساس، ...
  • راه های پرورش و استقلال عقل و فکر چیست؟
    21494 عقل، علم، حکمت 1388/04/06
    عقل، قوه ای در نفس انسان است که بدان حسن و قبح و کمال و نقصان و خیر و شر تمییز و تشخیص داده می شود. در مکتب حیات بخش اسلام، عقل دارای جایگاه رفیع و بلندی است. بعضی از را ه های پرورش عقل و فکر و کسب ...
  • چگونه می توان به بخشیده شدن گناه علم پیدا کرد؟
    64575 توبه 1389/04/15
    توبه واقعی دارای شرایطی است که اگر رعایت شود مورد قبول خدای مهربان قرار می گیرد این شرایط عبارتند از:1-فرد گناه کار گناه را از روی جهالت و نادانی انجام داده باشد؛ 2- عدم آگاهی از مرگ؛ 3- ترک گناه؛ 4- ندامت؛ 5- تصمیم جدی بر ترک گناه و ...
  • اگر فردی در رساندن مالی به صاحبش تأخیر کند و آن مال تلف شود، آیا وی ضامن است؟
    3037 ضمان 1398/11/07
    با آن‌که فرد امین در صورت نگهداری عرفی و قابل قبول امانت،‌ در ارتباط با بروز خسارات وارده به آن مسئول نیست، اما در فرض سؤال، اگر در نگهداری و رساندن کارت‌ها به صاحبانشان کوتاهی صورت گرفته، فرد ضامن است و باید جبران نماید.ضمائم:پاسخ ...
  • شخصیت ابودرداء چگونه بود؟ نظر اهل بیت درباره او چه بود؟ روایات منقول از او چه حکمی را دارد؟
    23594 تاريخ بزرگان 1390/12/23
    «عویمر بن مالک» از نوادگان خزرج‏ که بیشتر به کنیه خود (ابو درداء) خوانده می شده، از صحابه پیامبر اکرم (ص) بوده است. او به عنوان یکی از افراد قبیله خزرج در مدینه زندگی می کرد و بعد از گذشت چند ماه از حضور رسول اکرم (ص) ...
  • آیا در شب عید فطر، فطریه مهمان، به عهده صاحب‌خانه است؟
    126660 زکات فطره 1392/06/20
    مراجع تقلید می‌گویند، در شب عید فطر، شخصی که نان‌خور صاحب‌خانه است، فطریه‌اش بر عهده صاحب‌خانه می‌باشد. اما درباره‌ی اینکه نان‌خور به چه کسی گفته می‌شود بین فقها اختلاف نظر است. اکثر فقها می‌گویند شخص میهمان با یک شب، نانخور، محسوب نمی‌شود، اما برخی از مراجع
  • آیا شهدا به معراج می روند؟
    8778 اسراء و معراج 1391/05/07
    واژه شناسان «معراج» را به صعود و بالا رفتن معنا کرده اند.[1] بنابر معنای لغوی این کلمه، هر سیر و صعودی را می توان معراج دانست؛ عوامل مختلفی نیز می توانند در این معراج دخیل باشند؛ عبادات از جمله مهم ترین و مؤثرترین ...

پربازدیدترین ها