لطفا صبرکنید
بازدید
22009
22009
آخرین بروزرسانی:
1393/09/11
کد سایت
fa47066
کد بایگانی
57936
نمایه
اجیر شدن و محدودیت روزی
طبقه بندی موضوعی
حدیث
اصطلاحات
رزق ، روزی
گروه بندی اصطلاحات
سرفصل‌های قرآنی
- اشتراک گذاری
خلاصه پرسش
در روایت آمده است، اگر انسان خود را اجیر دیگران قرار دهد، رزق و روزی خویشتن را محدود کرده است. آیا این روایت، شامل کارمندان و کارگران فعلی هم خواهد شد؟
پرسش
سلام علیکم؛ این‌که در حدیث می‌فرماید هرکس اجیر کسی شود برای کار، راه رزق خود را بسته و محدود کرده است. آیا کارمندان دولت و کارگران و هرکسی که از کس دیگری حقوق و مزد دریافت می‌کند، نوعی اجیر محسوب می‌شود؟
پاسخ اجمالی
در منابع حدیثی، در باب کراهت استخدام و اجیر شدن برای دیگران در فعالیت‌های اقتصادی روایتی با این عنوان وارد شده است:
«عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (ع) قَالَ مَنْ آجَرَ نَفْسَهُ فَقَدْ حَظَرَ عَلَیْهَا الرِّزْقَ وَ کَیْفَ لَا یَحْظُرُ عَلَیْهَا الرِّزْقَ وَ مَا أَصَابَ فَهُوَ لِرَبٍّ آجَرَه»؛[1]
امام باقر(ع) فرمود: کسی که خود را اجیر دیگران کند، راه به دست آوردن روزی را برای خود محدود ساخته است، چگونه روزی‌اش محدود نشود، در حالی‌که تمام نتیجه تلاش‌هایش (جز مقدار اندک مندرج در قرارداد) برای کارفرمایش خواهد بود؟!
این روایت گرچه شامل تمام اجیران -مانند کارمندان و کارگران دولت و بخش خصوصی - می‌شود اما باید به نکات ذیل نیز توجه نمود:
1. روی سخن این حدیث بیشتر با افرادی است که خود را صد درصد به اجاره فرد دیگری درآورده و خود را از هر فعالیتی برای خود و یا هر فرد دیگری غیر از موجر منع کرده‌اند.
2. این روایت ناظر به حرمت و یا حتی کراهت چنین اجاره‌ای نیست؛ زیرا در فقه اسلامی احکام بسیاری برای اجاره وجود دارد که به نوعی تأیید ضمنی این کار است.
3. برای تمام مردم این امکان وجود ندارد که خود مستقلاً ملک و سرمایه داشته باشند تا در ملک خود کشاورزی نموده و یا با مال و سرمایه خود به تجارت و کسب و کار بپردازند.
4. چه در گذشته و چه در دنیای کنونی به جهت توسعه بازار کسب و کار و... و نیاز ادارات، سازمان‌ها و نهادهای مدنی، حتی در بخش کشاورزی و تجارت، عده‌ای باید به امور اداری بپردازند، در نتیجه چاره‌ای جز استخدام نیروی انسانی در این بخش‌ها نیست؛ لذا برای این افراد چاره‌ای جز این راه وجود ندارد.
با توجه به نکات فوق می‌توان به این نتیجه رسید که این روایت به واقعیتی اشاره می‌کند و آن واقعیت این است که در صورت تردید بین فعالیت اقتصادی مستقل و فعالیت اقتصادی اجیرانه، اگر زمینه برای هر دو فراهم باشد، فعالیت اجیرانه به علت قید و بندهایی که دارد، دست اجیر را در گسترش فعالیت‌های اقتصادی خواهد بست و این واقعیتی انکار ناپذیر است.
اما اگر برای کسب درآمد تنها یک گزینه و آن هم کار اجاری وجود داشته باشد، اقدام به چنین کاری نه تنها ناپسند نیست، بلکه شاید در مواردی واجب هم باشد.
«عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (ع) قَالَ مَنْ آجَرَ نَفْسَهُ فَقَدْ حَظَرَ عَلَیْهَا الرِّزْقَ وَ کَیْفَ لَا یَحْظُرُ عَلَیْهَا الرِّزْقَ وَ مَا أَصَابَ فَهُوَ لِرَبٍّ آجَرَه»؛[1]
امام باقر(ع) فرمود: کسی که خود را اجیر دیگران کند، راه به دست آوردن روزی را برای خود محدود ساخته است، چگونه روزی‌اش محدود نشود، در حالی‌که تمام نتیجه تلاش‌هایش (جز مقدار اندک مندرج در قرارداد) برای کارفرمایش خواهد بود؟!
این روایت گرچه شامل تمام اجیران -مانند کارمندان و کارگران دولت و بخش خصوصی - می‌شود اما باید به نکات ذیل نیز توجه نمود:
1. روی سخن این حدیث بیشتر با افرادی است که خود را صد درصد به اجاره فرد دیگری درآورده و خود را از هر فعالیتی برای خود و یا هر فرد دیگری غیر از موجر منع کرده‌اند.
2. این روایت ناظر به حرمت و یا حتی کراهت چنین اجاره‌ای نیست؛ زیرا در فقه اسلامی احکام بسیاری برای اجاره وجود دارد که به نوعی تأیید ضمنی این کار است.
3. برای تمام مردم این امکان وجود ندارد که خود مستقلاً ملک و سرمایه داشته باشند تا در ملک خود کشاورزی نموده و یا با مال و سرمایه خود به تجارت و کسب و کار بپردازند.
4. چه در گذشته و چه در دنیای کنونی به جهت توسعه بازار کسب و کار و... و نیاز ادارات، سازمان‌ها و نهادهای مدنی، حتی در بخش کشاورزی و تجارت، عده‌ای باید به امور اداری بپردازند، در نتیجه چاره‌ای جز استخدام نیروی انسانی در این بخش‌ها نیست؛ لذا برای این افراد چاره‌ای جز این راه وجود ندارد.
با توجه به نکات فوق می‌توان به این نتیجه رسید که این روایت به واقعیتی اشاره می‌کند و آن واقعیت این است که در صورت تردید بین فعالیت اقتصادی مستقل و فعالیت اقتصادی اجیرانه، اگر زمینه برای هر دو فراهم باشد، فعالیت اجیرانه به علت قید و بندهایی که دارد، دست اجیر را در گسترش فعالیت‌های اقتصادی خواهد بست و این واقعیتی انکار ناپذیر است.
اما اگر برای کسب درآمد تنها یک گزینه و آن هم کار اجاری وجود داشته باشد، اقدام به چنین کاری نه تنها ناپسند نیست، بلکه شاید در مواردی واجب هم باشد.
[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 5، ص 90، «بَابُ کَرَاهِیَةِ إِجَارَةِ الرَّجُلِ نَفْسَه»، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
نظرات
