جستجوی پیشرفته
بازدید
7914
آخرین بروزرسانی: 1391/07/27
خلاصه پرسش
آیا می توان متن قرآن را در دعاها و مناجات‌ها تغییر داده و یا ضمایمی بدان افزود؟
پرسش
حدیثی از امام صادق(ع) است که خواندن چهار آیه را برای در امان ماندن از فقر، مکر و ...، توصیه فرموده‌اند. همچنین در تعقیبات نماز صبح دعایی به نقل از امام رضا(ع) در مفاتیح آمده که این چهار آیه در آن گنجانده شده است، اما آیه‌ی «مَا شَاءَ اللَّهُ‏ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ» به صورت «مَا شَاءَ اللَّهُ‏ لَا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ» آمده است. آیا دعای مذکور به همین نحو صحیح است؟ و یا در نقل آن اشتباهی رخ داده و آیه به همان صورت منقول در قرآن کریم باید خوانده شود؟
پاسخ اجمالی

اگر هر متنی در صدد بیان نص و صریح  آیات قرآن باشد، تغییر در عبارات قرآنی در آن روا نیست، اما اگر شخصی بخواهد با الهام از متون قرآنی، دعا و یا مناجاتی با خدا داشته باشد، تغییر در عبارات ایرادی ندارد. به عنوان نمونه اگر خدا در قرآن بگوید که او است که مردگان را زنده می‌کند(أَنَّهُ یُحْیِ الْمَوْتى) و او است که انسان‌ها را از گور بیرون می‌آورد(َ أَنَّ اللَّهَ یَبْعَثُ مَنْ فِی الْقُبُور)، ما در مناجات می‌توانیم بگوییم: خدایا! تو مردگان را زنده می کنی و تو انسان‌ها را از قبر بیرون می‌آوری!

پاسخ تفصیلی

برای رسیدن به پاسخ، ابتدا توجه شما را به روایتی از امام صادق(ع) جلب می‌کنیم:[1]

تعجب می‌کنم از شخصی که از چهار چیز می‌ترسد، ولی به چهار چیز پناه نمی‌برد:

1. کسى که خوف و ترس بر او چیره شده است، باید متوجه باشد که خدای عزّ و جلّ فرموده: «حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَکِیلُ‏.»؛[2] زیرا من از خداى عزّ و جلّ شنیده‌ام که به دنبال این بیان می‌فرماید: «فَانْقَلَبُوا بِنِعْمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَ فَضْلٍ لَمْ یَمْسَسْهُمْ سُوءٌ».[3]

2. کسى که اندوه او را فراگرفته است، و متوجه این سخن خدای متعال نیست که: «لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ‏»؛[4] زیرا من از خداوند عزّ و جلّ شنیده‏ام که به دنبال این بیان می‌فرماید: «فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّیْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ کَذلِکَ نُنْجِی الْمُؤْمِنِینَ».[5]

3. کسى که به او مکر شده و فریبش داده‌اند، چگونه به گفتار خداوند تعالى پناه نمی‌برد که فرموده است: «وَ أُفَوِّضُ أَمْرِی إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصِیرٌ بِالْعِبادِ»؛[6] و خداوند عزّ و جلّ در دنبال آن فرموده: «فَوَقاهُ اللَّهُ سَیِّئاتِ ما مَکَرُوا».[7]

4. کسى که دنیا و زینت آن‌را می‌خواهد، چگونه به کلام خداوند تعالى توجه ندارد که: «ما شاءَ اللَّهُ‏ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ‏»؛[8] زیرا خداوند عزّ و جلّ به دنبال آن می‌فرماید: «إِنْ تَرَنِ أَنَا أَقَلَّ مِنْکَ مالًا وَ وَلَداً فَعَسى‏ رَبِّی أَنْ یُؤْتِیَنِ خَیْراً مِنْ جَنَّتِکَ‏».[9]

همان‌گونه که مشاهده می‌کنید در این روایت که در صدد بیان دقیق عبارات قرآنی است، کلمه «لاحول» نیامده، بلکه دقیقاً متن آیه «ما شاءَ اللَّهُ‏ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ» بیان گردیده است، اما در روایات دیگر[10] که دعاهایی برگرفته از مفاهیم قرآنی ارائه می‌شود، برخی متون قرآنی به ضمیمۀ کلمات دیگری در ابتدا، انتها و میانۀ آنها عرضه می‌شود که صد البته به معنای آن نیست که این متون، بخشی از قرآن می‌باشند. عبارت «مَا شَاءَ اللَّهُ‏ لَا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ» نیز از مصادیق چنین دعاهایی است که بخش ابتدایی و انتهایی آن، نص صریح قرآن بوده و بخش میانی آن «لا حول» دعایی است که ضمیمۀ آیه شده است. در دعاهای دیگری نیز عبارت «مَا شَاءَ اللَّهُ‏ لَا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ» ذکر شده است.[11]

 این‌که معصومان(ع) با الهام از آیات و مفاهیم قرآنی، دعاها و ذکرهایی را برای راز و نیاز با پروردگار، درخواست حاجت‌ها و برطرف کردن برخی از بلاها و مشکلات، آموزش ‌داده و مقصودشان متن دقیق آیه قرآن نباشد؛ در موارد زیاد دیگری نیز مشاهده می‌شود. برای نمونه، در قرآن کریم آمده است: «أَنَّ اللَّهَ یَبْعَثُ مَن فىِ الْقُبُور»،[12] ولی در دعا با استفاده از معنا و مفهوم این آیه چنین وارد شده است: «أَنَّکَ تَبْعَثُ‏ مَنْ فِی الْقُبُور»،[13] همچنین در دعای دیگر آمده است: «أَنَّکَ بَاعِثُ مَنْ فِی الْقُبُور».[14]

 


[1]. ابن بابویه، محمد بن على، من لا یحضره الفقیه،‏ محقق، مصحح، غفارى، على اکبر، ج 4، ص 392 - 393، دفتر انتشارات اسلامى‏، قم، چاپ دوم، 1413 ق.‏

[2]. آل عمران، 173، «خدا ما را کافى است و او بهترین حامى ماست».

[3]. آل عمران، 174، «به همین جهت، آنها (از این میدان) با نعمت و فضل پروردگارشان، بازگشتند در حالی‌که هیچ ناراحتى به آنان نرسید و از رضاى خدا، پیروى کردند و خداوند داراى فضل و بخشش بزرگى است».

[4]. انبیاء، 87، «جز تو معبودى نیست! منزّهى تو! من از ستمکاران بودم».

[5]. انبیا 88، «ما دعاى او را به اجابت رساندیم و از آن اندوه نجاتش بخشیدیم و این‌گونه مؤمنان را نجات می‌دهیم».

[6]. غافر، 44، «من کار خود را به خدا واگذارم که خداوند نسبت به بندگانش بیناست».

[7]. غافر، 45، «خداوند او را از نقشه‌هاى سوء آنها نگه داشت».

[8]. کهف، 39، «این نعمتى است که خدا خواسته است؟! قوّت (و نیرویى) جز از ناحیه خدا نیست».

[9]. کهف، 39 و 40، «اگر می‌بینى من از نظر مال و فرزند از تو کمترم (مطلب مهمّى نیست)! شاید پروردگارم بهتر از باغ تو به من بدهد».

[10]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 2، ص 547 - 548، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق؛ من لا یحضره الفقیه، ج ‏1، ص 326 - 327.

[11].‌ ر.ک، برقى، احمد بن محمد، المحاسن،‏ محقق و مصحح: محدث، جلال الدین، ج 1، ص 42،‏ دار الکتب الإسلامیة، قم، چاپ دوم، 1371ق؛ الکافی، ج 2، ص 521.  

[12]. حج، 7، «خداوند تمام کسانى را که در قبرها هستند زنده مى‏کند».

[13]. شیخ طوسى، محمد بن حسن، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، ج 1، ص 15 و 165، مؤسسة فقه الشیعة، بیروت، چاپ اوّل، 1411ق.

[14]. ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات،‏ محقق و مصحح: امینى، عبد الحسین، ص 228، دار المرتضویة،‏ نجف اشرف، چاپ اول، 1356ش.

 

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها