جستجوی پیشرفته
بازدید
17409
آخرین بروزرسانی: 1396/10/24
خلاصه پرسش
مقصود از «وجه» در آیه «کل شىء هالک الا وجهه» چیست؟ آیا مقصود دین الهی است؟
پرسش
آیا حدیث زیر معتبر است؟ شخصى از امام باقر(ع) پرسید: معناى این آیه چیست؟ «کل شىء هالک الا وجهه» (قصص، 88). امام: «مردم، این آیه را چگونه معنا می‌کنند؟» مردم می‌گویند: یعنى «هر چیز جز وجه (چهره) خدا نابود می‌شود». امام: «پاک و منزه است خدا [از این نسبت‌ها] بلکه منظور از "وجه"، راهى است که به سوى خدا روند»؛ یعنى دین خدا که انسان‌ها از این طریق، به سوى خدا تقرب جویند.
پاسخ اجمالی
در آیه 88 قصص می‌خوانیم: «وَ لا تَدْعُ مَعَ اللهِ إِلهاً آخَرَ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ کُلُّ شَیْ‏ءٍ هالِکٌ إِلاَّ وَجْهَهُ لَهُ الْحُکْمُ وَ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ»؛ معبود دیگرى را با خدا مخوان، که هیچ معبودى جز او نیست همه چیز جز ذات [پاک] او فانى می‌شود حاکمیت تنها از آن او است و همه به سوى او بازگردانده می‌شوید!
مفسران در بیان فراز «کُلُّ شَیْ‏ءٍ هالِکٌ إِلَّا وَجْهَهُ» مطالب گوناگونى دارند که بر محور تفسیر «وجه» و کلمه «هالک» دور می‌زند.[1]
در همین راستا و در یکی از روایات، «دین خدا» به عنوان مصداقی از مصادیق «وجه الله» اعلام شده است که فناناپذیر می‌باشد:
أبوحمزه ثمالی می‌گوید: به حضرت باقر(ع) گفتم: «وجه» در فرموده خداى تعالى: «کُلُّ شَیْ‏ءٍ هالِکٌ إِلَّا وَجْهَهُ» چه معنایى دارد؟ فرمود: «هر چیزى زوال پذیر است و تنها وجه آن باقى می‌ماند و خدا بزرگ‌تر از آن است که بگوییم‏ وجه دارد، ولى مقصود از آن این است که هر چیزى نابود می‌شود، مگر دین خدا و دستورى که از آن به دست می‌آید».[2]
اگرچه این روایت از لحاظ سندی ضعیف می‌باشد،[3] اما محتوای آن قابل پذیرش است. و معنایش آن است که هیچ حرکتى به مقصد نمی‌رسد مگر آنچه هدفش به سمت خدای تعالی است؛ زیرا فرمان و دستورات او در جهت حرکت به سویش در نهاد هستى نهفته است، و چنین کردارى هرگز از بین نمی‌رود؛[4] لذا مفهوم آیه چنین است که همه آئین‌ها فانى و باطل است جز آئین خدا، و جمله «لَهُ الْحُکْمُ» را به معناى حاکمیت تشریعى و تأکیدى بر این تفسیر دانسته‌اند، همچنین جمله «وَ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ» را به معناى رجوع به خدا در پذیرش شریعت تفسیر کرده و تأکید مجددى بر این معنا.[5]
با فرض پذیرش روایت؛ این تفسیر با ظاهر آیه و تفسیرهای دیگر منافاتى ندارد؛ زیرا هنگامى که دانستیم تنها چیزى که در این عالم باقى می‌ماند ذات پاک خدا است روشن می‌شود آنچه نیز به نحوى با ذات پاک او مربوط است، آن نیز رنگ بقاء و ابدیت به خود می‌گیرد. آئین خدا که از ناحیه او است ابدى است، عمل صالح که براى او است ابدى است، رهبران الهى که به او ارتباط دارند، از این نظر که به او مربوط‌اند رنگ جاودانى دارند، خلاصه هر چیز به نحوى با ذات پاک او پیوند و ارتباطى داشته باشد از آن نظر، فنا و هلاک براى او نیست.[6]
 

[2]. برقى، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، ج ‏1، ص 218 - 219، قم، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1371ق؛ صدوق، محمد بن على‏، التوحید، ص 149، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ اول‏، 1398ق.
[3]. به جهت منصور بن یونس بزرج که فردی واقفی و غیر ثقه است (طوسى، محمد بن حسن‏، رجال ‏الطوسی، ص 343، قم، مؤسسه نشر اسلامی‏، چاپ سوم‏، 1373ش؛ علامه حلى، حسن بن یوسف‏، خلاصة الأقوال فی معرفة أحوال الرجال‏، ص 259، نجف اشرف، دار الذخائر، چاپ دوم‏، 1411ق)؛ و «جلیس» که فردی مجهول است.
[4]. ابن بابویه، محمد بن على،‏ معانی الأخبار، ترجمه، محمدى شاهرودى، عبد العلى،‏ ج ‏1، ص 28، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم‏، 1377ش.
[5]. ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏16، ص 191 – 192، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.
[6]. تفسیر نمونه، ج ‏16، ص 192.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

پرسش های اتفاقی

  • موانع استجابت دعا کدام‌اند؟
    20605 حدیث 1394/06/24
    در احادیث برای استجابت دعا موانعی ذکر شده است که برخی از آنها عبارت‌اند از: گناه، استفاده از مال حرام، ستم کردن به مردم و کمک کردن به ستم‌کاران، نافرمانی از پدر و مادر و آزردن آنها. ...
  • در چه صورت خروج منی روزه را باطل می کند؟
    299078 Laws and Jurisprudence 1388/06/05
    مبطلات روزه عبارت‌اند از: 1. خوردن و آشامیدن، 2. جماع، 3. استمناء، (انسان با خود کارى کند که منى از او بیرون آید)، 4. دروغ بستن به خدا و پیغمبر (ص) و جانشینان پیغمبر (ع)، 5. رساندن غبار غلیظ به حلق، 6. فرو بردن تمام سر در آب، 7. باقى ...
  • چرا عدد هفت مقدس است؟
    21256 بیشتر بدانید 1390/08/23
    با جست و جویی که ما در منابع روایی انجام داده ایم، تقدسی برای عدد هفت نیافتیم، اما این واژه در قرآن کریم 28 بار تکرار شده است که برخی از آنها عبارت است از: هفت گاو چاق، هفت گاو لاغر، هفت سنبله سبز، هفت سال فراخى، ...
  • آیا روایتی داریم که شمساییل و برقاییل و کاکاییل و لوماییل و کیفاییل را از فرشتگان بداند؟
    24663 درایه الحدیث 1389/05/06
    علی رغم جست و جو های گسترده این اسامی (شمساییل و برقاییل و کاکاییل و لوماییل و کیفاییل) را در روایات ائمه طاهرین نیافتیم. این اسامی را در نوشته ها و کتاب هایی که منسوب به علوم غریبه است در ضمن اورادی یافتیم که از نظر سند ...
  • آیا در منابع دینی صفت «صابر» یا «صبور» برای خداوند به کار رفته است؟
    11495 دعا 1399/04/28
    کلمات «صابر» و «صبور» و «صبّار» همگی از ریشه «صبر»[1] هستند.[2] کلمه‌ی «صابر» اسم فاعل به معنای صبر کننده است،[3] اما «صبور» به کسی گفته می‌شود که قدرت بر صبر دارد، و «صبّار» صیغه‌ی مبالغه به معنای فردی است که صبر ...
  • آیا آیات قرآن یکدیگر را تکذیب می‌کنند؟
    9014 حدیث 1393/05/06
    علاوه بر این‌که در قرآن کریم تصریح شده است که در آیات آن، تنافی و اختلافی نیست؛[1] در روایات نیز آمده است؛ برخى از آیات قرآن برخى دیگر را تصدیق و تأیید می‌کند و همدیگر را تکذیب نمی‌کنند و با هم تنافی ندارند؛ در ...
  • «رب صل علی محمد و آل محمد» بعد از ذکر سجده یا رکوع نماز، به چه معنا است؟
    36033 صلوات بر محمد و آل محمد 1392/04/10
    جمله «ربّ صلّ علی محمد و آل محمد»، جمله «ندائیه» است که یکی از اقسام جملات انشایی می‌‌باشد. در اصل «یا ربی صلّ علی محمد و آل محمد» بوده و معنایش این است: «پروردگار من! بر محمد(ص) و آل او درود فرست». برای اطلاع بیشتر نمایه‌های ذیل را ...
  • اگر انگشتری با نقش اسماء متبرکه در چاه فاضلاب بیفتد، وظیفه چیست؟
    16314 Laws and Jurisprudence 1388/03/23
    اگر چیزی که احترام آن لازم است – مثل کاغذی یا چیزی که اسم خدا یا پیغمبر (ص) یا امام (ع) بر آن نوشته شده – در چاه فاضلابی که به توالت متصل است بیفتد و بیرون آوردن و آب کشیدن آن اگر چه خرج ...
  • چه نام‌هایی باعث افزایش برکت در خانه می‌شوند؟
    5109 حدیث 1399/04/07
    در ارتباط با پرسش ابتدا دو مقدمه را مطرح می‌کنیم:در معارف دینی یکی از عوامل افزایش رزق و روزی،[1] رعایت تقوا[2] معرفی شده است: «و مَنْ‏ یتَّقِ‏ اللَّهَ‏ یجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً» «وَ یرْزُقْهُ مِنْ حَیثُ لا یحْتَسِبُ‏»؛[3] و هرکس تقوا ...
  • آیا احادیث کتاب کافی می‌تواند شرح و تفسیر آیات قرآن کریم باشد؟
    19922 بیشتر بدانید 1387/04/06
    محدث بزرگوار محمد بن یعقوب کلینی (ره) از بزرگان فقهاء شیعه و موثق ترین محدثین امامیه و هم عصر با غیبت صغری امام عصر (عج)، مؤلف کتاب شریف کافی است. به همین دلیل اکثر روایات آن از اعتبار بالایی برخوردارند . اگر چه همانند دیگر ...

پربازدیدترین ها