در پاسخ به پرسش مطرح شده، نخست باید گفت؛ حکومت ساسانی ایران در حال فروپاشی بود و حتی بدون حمله اعراب مسلمان دوام چندانی نداشت که در پاسخ fa67937 بیشتر به این موضوع پرداخته شد.

بدیهی است که چنین رژیمی ارزش دفاع نداشت؛ اما در مورد دیدگاه شیعه در مورد حمله مسلمانان به ایران باید گفت:

1. امام علی(ع) با آن سابقه درخشان جنگ‌آوری، همچنین دیگر اهل‌بیت(ع) در نبردهایی که به عنوان «فتوحات» اشتهار یافته دخالتی نداشتند، و این جنگ‌ها به ابتکار و اراده خلفایی انجام می‌شد که از دیدگاه شیعه، جانشین شایسته‌ای برای پیامبر اسلام(ص) نبودند.
2. این نبردها را می‌توان نوعی گسترش قلمرو -به سبک و شیوه تمام حکومت‌های آن دوره- دانست، و انگیزه‌ها و شیوه‌هایش با سیره نبوی(ص) تفاوت داشت؛ چرا که جنگ‌ها در زمان پیامبر(ص) معمولاً با دو انگیزه اصلی آغاز می‌شدند:

الف) دفاع؛ یعنی دفاع در برابر حملات دشمن؛ مانند جنگ بدر، جنگ أحد، و ... .

ب) مقابله با فتنه و دسیسه علیه اسلام نوپا، یعنی رو در رو شدن با قبایلی که مانع آزادی تبلیغ اسلام، یا مانع ایجاد امنیت بودند، که این موارد نیز ابتدا همراه با پیشنهاد پذیرش اسلام، یا پذیرش شهروندی حکومت اسلامی با پرداخت جزیه[1]بود و تنها زمانی جنگ آغاز می‌شد که خطر هم‌چنان باقی بود؛ زیرا خداوند در آیه هشتم سوره ممتحنه صریحا می‌فرماید که می‌توان با غیر مسلمانان بی‌آزار، روابط دوستانه‌ داشت.

3. در فقه شیعه، جنگ ابتدایی برای گسترش اسلام بدون إذن امام معصوم(ع) یا نمایندگانش مشروعیت ندارد؛ بنابر این، شیعیان نمی‌توانستند بدون اجازه در این نبردها شرکت کنند و گزارش معتبری هم وجود ندارد که ائمه(ع) اجازه‌ای عمومی در این مورد صادر کرده باشند.

البته ممکن است در مواردی و با توجه به مصالحی، ائمه(ع) به برخی شیعیان به صورت ویژه، اجازه شرکت در این نبردها را داده باشند و یا آن‌که اگر مشورتی با آن‌حضرات می‌شد، بر اساس مصلحت اسلام نظر خویش را ارائه می‌دادند. و تمام اینها به معنای تأیید کل سیاست جنگی خلفا نبود.

نتیجه نهایی آن‌که اگر ما به عنوان یک شیعه ایرانی در آن دوران حضور داشتیم، وظیفه‌ی اصلی ما این بود که جز با توصیه خاص معصوم(ع) در کشورگشایی‌ها حضور نداشته باشیم؛ اما اگر تهدیدی مستقیم علیه موجودیت اسلام -حتی در مناطق تازه فتح شده- پیش می‌آمد، دفاع از اسلام و مسلمانان وظیفه‌ای همگانی بود.[2]

از طرفی اگر مشاهده می‌کردیم که جنگ‌جویانی به ظاهر مسلمان -بر خلاف توصیه‌های دین اسلام- به افراد بی‌طرف و بی‌آزار حمله‌ور می‌شوند، باید تا حد امکان از این رفتارها جلوگیری می‌کردیم.

[1]. ر. ک: «آزادی در دین و پرداخت جزیه».

[2]. برای آگاهی بیشتر، ر. ک: «جنگ شوشتر»؛ «امام علی(ع) و لشکر کشی خلفا به سایر کشورها»؛ «حکومت خلفا و حکومت حضرت علی(ع)»؛ « اسلام ایرانیان؛ فتح ایران و عدم اجازه در انتخاب آزاد دین ».