بر اساس برخی گزارش‌های تاریخی، هنگام بحران شهر مدینه و محاصره خانه عثمان، امام علی(ع) دو فرزندش حسن و حسین(ع) را برای جلوگیری از کشته‌شدن او به آن‌جا فرستاد.[1]

گزارش دیگری از برخی منابع اهل‌سنت نیز وجود دارد که حضرتشان بعد از کشته شدن عثمان بی‌هوش شد و بعد از به هوش آمدن، فرزندان خود را این‌گونه سرزنش کرد: با آن‌که شما آن‌جا بودید، چگونه عثمان کشته شد؟!

سپس دستش را بالا برد و آنان را زد! و نیز به محمد و عبدالله - فرزندان طلحه و زبیر که آن‌جا بودند - دشنام داد! ...

طلحه متوجه این برخورد شد و از امام پرسید: چه شد؟ و چرا حسنین(ع) را می‌زنی؟!

امام پاسخ داد: امیرالمؤمنین(عثمان) کشته شد و ما به خوبی از او دفاع نکردیم ... .[2]

در ارتباط با این گزارش باید گفت؛ مسلماً در جریان این حادثه - حتی بر اساس گزارش‌های اهل‌سنت - قصور و یا تقصیری از جانب حسنین(ع) مشاهده نشد تا سزاوار تنبیه باشند.

از طرفی سعید بن مسیب[3] که راوی این گزارش است، ‌در علم رجال مورد تأیید قرار نگرفته است‏.[4]

اما حتی اگر این گزارش را بپذیریم، می‌توان گفت که امام علی(ع)، در انجام این برخورد، اهدافی را مورد نظر داشتند:

1. به جامعه بفهماند که چنین رخدادهایی ممکن است به بروز بحران وسیعی در جامعه و یا حتی فروپاشی آن بیانجامد و جلوگیری از تکرار آن در آینده کار دشواری خواهد بود.
2. با آن‌که هیچ قصور و تقصیری متوجه حسنین(ع) نبود، اما رفتار امام علی(ع) با فرزندانشان مشابه رفتار نسبتاً خشن موسی(ع) با برادرش هارون(ع) بعد از ماجرای گوساله‌پرستی بود، با آن‌که هارون(ع) در واقع مقصر نبود. [5]
3. بی‌گمان طلحه و زبیر – و نیز فرزندانشان – در ماجرای قتل عثمان نقش پررنگی داشتند؛ لذا امام(ع) برای موضع گیری در برابر فرزندان طلحه و زبیر که اتفاقاً در آن‌جا حضور داشتند و احتمالاً به دنبال رصد کردن اوضاع بودند، برای آن‌که به جامعه بفهمانند که خود آنان در این واقعه مقصر بوده و در آینده نباید خود را به عنوان خونخواه عثمان معرفی کنند، ابتدا فرزندان خود را به صورت ظاهری تنبیه کرد و سپس فرزندان طلحه و زبیر را مورد مؤاخذه شدید قرار داد.
4. با توجه به توطئه‌های پیرامونی که افرادی قصد داشتند مردم را به کشتن عثمان تحریک کرده و سپس امام علی(ع) را به عنوان مسئول این قتل معرفی نموده و خود از آب گل‌آلود ماهی بگیرند، امام برای مقابله با این توطئه ناچار بودند تا واکنش‌هایی از این قبیل نشان دهد که می‌توان آن‌را با رفتارهای خضر(ع) در سوراخ کردن کشتی تشبیه کرد.[6]
5. اگر ادامه گزارش‌هایی که در آن به تنبیه حسنین(ع) توسط امام علی(ع) اشاره شد را مطالعه کنیم، به جوّ توطئه‌آلود موجود در آن موقعیت زمانی پی خواهیم برد. به عنوان نمونه آن‌جا که عائشه خود را عزادار عثمان وانمود می‌کرد و بر او اشک می‌ریخت که توسط عمار یاسر این‌گونه مخاطب قرار گرفت: تو تا دیروز مردم را علیه عثمان می‌شوراندی و امروز برایش اشک می‌ریزی؟![7]

[1]. «نقش عایشه در قتل عثمان»، 45381؛ « نقش معاویه در قتل عثمان»، 55953؛ « بررسی دفاع امام علی(ع) از عثمان»، 20416؛ « قصاص نکردن قاتلان عثمان»، 28497؛ «بررسی بستن آب بر روی عثمان»، 70169

[2]. ابن قتیبه دینوری، عبد الله بن مسلم‏، الامامة و السیاسة، تحقیق، شیری، علی، ج 1، ص 63، بیروت، دارالأضواء، چاپ اول، 1410ق؛ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق، زکار، سهیل، زرکلی، ج 5، ص 559، ریاض، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، 1417ق.

[3]. انساب الاشراف، ج 5، ص 556.

[4]. امینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب‏، ج 9، ص 324، قم، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه‏، چاپ اول، 1416ق.

[5]. «دلیل برخورد تند و شدید حضرت موسی با هارون(ع)»، 87842.

[6]. «قرآن و داستان حضرت خضر و حضرت موسی(ع)»، 1653؛ «کشته شدن نوجوان به دست حضرت خضر(ع)»، 139؛ «حضرت خضر(ع) و کشتن جوان»، 144.

[7]. انساب الاشراف، ج 5، ص 560 «أنت بالأمس تحرّضین علیه ثم أنت الیوم تبکینه!».