جستجوی پیشرفته
بازدید
17803
آخرین بروزرسانی: 1390/12/20
خلاصه پرسش
سرّ تأکید روایات بر این که کارها را با راست انجام دهید چیست؟ آیا امری اعتباری است یا حقیقی؟
پرسش
سرّ تأکید روایات بر این که کارها را با راست انجام دهید و شروع کنید چیست؟ آیا امری اعتباری است یا تأثیر حقیقی و تکوینی دارد؟ و اگر تأثیر حقیقی و تکوینی دارد چه دلیلی بر این مدّعا هست؟
پاسخ اجمالی

برای دست یابی به نتیجه ای مناسب پاسخ را در سه بخش ارائه می نماییم.

یک. انجام یا اقدام اعمال با دست یا پای راست و اهمیت آن (مربوط به دنیا)

دو. اصحاب یمین و نامه اعمال به دست راست (مربوط به آخرت)

سه. آیا این امور اعتباری، یا حقیقی و تکوینی هستند؟

بخش اول:

دست راست و چپ هر دو مخلوق و نعمت خداوند هستند و بر هر کدام از آن دو حقوقی هست که از این جهت فرقی بین آن دو نمی باشد.

امّا در عین حال می بینیم در آموزه های اسلامی برای دست، پای راست فضیلت هایی بیان شده که برای دست، پای سمت چپ نیست، به عنوان نمونه حدیثی بیان می کنیم.

امام صادق (ع) به دنبال نماز، ریش خود را با دست راست می گرفت و سه بار می گفت: بار خدایا گرفتاری و سختیم را بگشا. پس برای دست، پای راست فضیلتی هست که برای دست و پای چپ نیست.

بخش دوم:

در متون دینی مطالبی به چشم می خورد که دلالت می کند دست راست در آخرت نیز از فضلیت برخوردار است؛ مثلا در شأن نزول آیه «و اصحاب الیمین ...» از جابر جعفی از امام باقر (ع) نقل شده شده که علی (ع) فرمود: روز دوشنبه پیامبر به نبوت رسید و صبح سه شنبه من به او ایمان آوردم پیامبر نماز می گزارد و من طرف راستش نماز می گزاردم در حالی که هیچ مردی غیر از من با او نماز نمی خواند و خداوند آیه وَ أَصْحابُ الْیَمِینِ ... را نازل فرمود.

فخر رازی در مورد اصحاب یمین سه دیدگاه نقل می کند:

1. کسانی که نامه اعمالشان را با دست راستشان می گیرند.

2. اصحاب قوت و نیرو (با توجه به این که غالباً نیروی دست راست بیش از دست چپ است از این رو به آنان اصحاب یمین می گویند).

3. اصحاب نور و هدایت. ابن عباس از پیامبر (ص) نقل می کند که آن حضرت فرمود: خداوند آفریدگانش را بر دو قسم آفرید و مرا در بهترین آنان قرار داد و آن سخن خداوند است که فرمود: وَ أَصْحابُ الْیَمِینِ وَ أَصْحابُ الشِّمالِ پس من از اصحاب یمین بلکه بهترینشان هستم.  علی بن إبراهیم می گوید: یمین علی أمیر المؤمنین (ع) و أصحاب و شیعه آن حضرت هستند.‏

با توجه به شأن نزول و روایاتی که در این موضوع وارد شده به دست می آید که به خاطر سرشت نیکو و نورانیت و اعمال نیک به آنان اصحاب یمین می گویند ضمن آن که نامه اعمالشان نیز به دست راستشان داده می شود.

بخش سوم

تمام جعلیات و احکام الاهی از امور اعتباریه هستند، امّا اعتباریات شرعی برخلاف اعتباریات فردی و شخصی که ممکن است امور وهمی و خیالی باشند ریشه در امور حقیقی دارند و آثاری بر آن مترتب است.

شیعه بر این باور است که احکام الاهی تابع مصالح و مفاسد است که به آن ملاکات احکام می گویند. بر این اساس آنچه برای دست راست بیان شد از همین باب است.

پاسخ تفصیلی

برای دست یابی به نتیجه ای مناسب پاسخ را در سه بخش ارائه می نماییم.

یک. انجام یا اقدام اعمال با دست یا پای راست و اهمیت آن (مربوط به دنیا)

دو. اصحاب یمین و دادن نامه اعمال به دست راست (مربوط به آخرت)

سه. آیا این امور اعتباری، یا حقیقی و تکوینی هستند؟

بخش اول:

حقیقت انسان به نفس و روح اوست که جسم به عنوان ابزاری در خدمت او می باشد و از این جهت فرقی بین اعضای او نیست که هر کدام در جایگاهشان دارای ارزش خاص و ویژه خود می باشند، امّا به طور طبیعی تفاوت هایی بین این اعضا وجود دارد که لازمه آفرینش است همچنان که در نظام عالم آفرینش نیز به صورت تکوینی وجود دارد، از این رو می بینیم برخی از اعضا مثل سر بر برخی دیگر مانند انگشت شرافت دارند.

دست راست و چپ هر دو مخلوق و نعمت خداوند هستند و بر هر کدام از آن دو حقوقی هست که از این جهت فرقی بین آن دو نمی باشد.[1]

امّا در عین حال می بینیم در آموزه های اسلامی برای دست، پای راست فضیلت هایی بیان شده که برای دست، پای چپ نیست، به عنوان نمونه به دو حدیث اشاره می کنیم.

1.در حدیثى معصوم (ع) می فرمود: هر که پس از هر نمازى با دست راست ریش خود را بگیرد و سه بار بگوید:  «یا ذا الجلال و الاکرام ارحمنى من النار ... غُفِرَ لَهُ وَ رُضِیَ عَنْه‏»[2]

امام صادق (ع) به دنبال نماز، ریش خود را با دست راست می گرفت و سه بار می گفت: بار خدایا گرفتاری و سختیم را بگشا.[3]

2.از امامان (ع) نقل شده، فضیلت وارد شدن در مسجد این است که هنگام ورود به مسجد اول پای راست را بگذاری و هنگام خارج شدن اول پای چپ را بگذاری.[4]

از این رو همان طور که صریح روایات بیان می کند برای دست و پای راست فضیلتی هست که برای دست و پای چپ نیست بر این اساس اینها اموری شرعی هستند که آثاری دنیوی و اخروی بر آن بار می شود.

بخش دوم:

در متون دینی مطالبی به چشم می خورد که دلالت می کند دست راست در آخرت نیز از فضلیت برخوردار است؛ مثلا در شأن نزول آیه «و اصحاب الیمین ... »[5] از جابر جعفی ازامام باقر (ع) نقل شده که علی (ع) فرمود: روز دوشنبه پیامبر به نبوت رسید و صبح سه شنبه من به او ایمان آوردم پیامبر نماز می گزارد و من طرف راستش نماز می گزاردم در حالی که هیچ مردی غیر از من با او نماز نمی خواند و خداوند آیه وَ أَصْحابُ الْیَمِینِ ... را نازل فرمود.[6]

فخر رازی در مورد اصحاب یمین سه دیدگاه نقل می کند:

1. کسانی که نامه اعمالشان را با دست راستشان می گیرند.

2. اصحاب قوت و نیرو (با توجه به این که غالباً نیروی دست راست بیش از دست چپ است از این رو به آنان اصحاب یمین می گویند).

3. اصحاب نور و هدایت.[7]

ابن عباس از پیامبر (ص) نقل می کند که آن حضرت فرمود: خداوند آفریدگانش را بر دو قسم آفرید و مرا در بهترین آنان قرار داد و آن سخن خداوند است که فرمود: وَ أَصْحابُ الْیَمِینِ وَ أَصْحابُ الشِّمالِ پس من از اصحاب یمین بلکه بهترینشان هستم.[8]  علی بن إبراهیم می گوید: یمین علی أمیر المؤمنین (ع) و أصحاب و شیعه آن حضرت هستند.‏[9]

معناى روایت قمى این مى‏شود که یمین، على (ع) است، و اصحاب یمین اصحاب آن جناب و شیعیان او هستند.

به هر حال روایت از باب نشان دادن مصداق بارز آیه است، نه این که بخواهد بفرماید آیه شریفه در خصوص على (ع) و شیعیانش نازل شده.[10]

از آیات شریفه استفاده می شود که اصحاب محشر سه قسمت می شوند: سابقون و اصحاب یمین و اصحاب شمال. الف. سابقون کسانى هستند که خردلى نافرمانى نکردند که معصومین می باشند؛ مثل انبیاء و اوصیاء آنها، ب. مقربان در پیشگاه الاهى اصحاب یمین مؤمنین هستند و لو آلوده ببعض معاصى شده‏اند، ج. اصحاب شمال غیر اهل ایمان هستند.[11]

با توجه به شأن نزول و روایاتی که در این موضوع وارد شده به دست می آید که به دلیل سرشت نیکو و نورانیت و اعمال نیک به آنان اصحاب یمین گفتند ضمن آن که نامه اعمالشان نیز به دست راستشان داده می شود.[12]

بخش سوم.

اما پیرامون این پرسش که آیا این امور امری اعتباری هستند یا تأثیر حقیقی و تکوینی دارند؟

در این باره گفت: اولاً تمام احکام شرعی از جعلیات و امور اعتباریه هستند،

ثانیا این بدان معنا نیست که از امور وهمی و خیالی هستند، بلکه اعتبارات شرعی بر اساس مصالح و مفاسد است این مصالح ممکن است در خود جعل حکم باشد یا چیزی که این حکم به آن تعلق گرفته است (متعلَّق حکم). پس احکام شرعی در عین اعتباری بودن حقیقی است و آثاری بر آن مترتب می شود. البته قوانین و احکام همیشه دائر مدار مصالح و حکمت‏هاى غالبى است، نه حکمت‏هاى عمومى‏.[13]

به هر حال این باور شیعه است که احکام الاهی تابع مصالح و مفاسد هستند که به آن ملاکات احکام می گویند،[14] لذا احکامی که برای دست راست بیان شد، از همین باب است، اگر چه اکنون نمی توان نسبت به فلسفه و آثاری که بر استفاده از دست راست مترتب می شود به صورت علمی و عینی داوری کرد و آنها را برشمرد.

در پایان تذکر این مطلب ضروری است که با توجه به روایت پیامبر اسلام (ص) اساساً تقدیم سمت راست بر چپ در هر کار و هر چیزی مورد عنایت الاهی است: "و قال النبی (ص) إن الله یحب التیامن فی کل شی‏ء"؛[15] پیامبر فرمود خداوند تقدیم راست در هر چیزی را دوست دارد.



[1]  از «محمد بن مسلم» روایت شده که امام صادق (ع) فرمود: «مردى از کنارم گذشت در حالى که من در نماز بوده، دست چپم را براى دعا بلند کرده بودم، به من گفت: اى بنده خدا! با دست راستت دعا کن، گفتم: اى بنده خدا! ذات اقدس الاهى حقى بر این دست دارد همانند حقى که بر آن دست دارد. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج 2، ص 480، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1365 هـ ش.

[2]  همان، ص 546.

[3]  همان، ص 566، اللَّهُمَّ فَرِّجْ عَنِّی کُرْبَتِی وَ عَجِّلْ عَافِیَتِی وَ اکْشِفْ ضُرِّی ثَلَاثَ مَرَّاتٍ.

[4]  حر عاملی، وسائل‏الشیعة، ج 5، ص 246، ح 6458، مؤسسه آل البیت، قم، 1409 هـ ق.

[5]  واقعه، 27.

[6]  حسکانى، عبید الله بن احمد، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل‏، ج 2، ص 300، سازمان چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامى، تهران، چاپ اول، 1411 ق.

[7]  فخرالدین رازى، ابوعبدالله محمد بن عمر، ج ‏29، ص 404، دار احیاء التراث العربى‏، بیروت‏، چاپ سوم، 420 ق‏‏.

[8]  مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، ج 16، ص 120، مؤسسه الوفا، بیروت – لبنان، 1404.

[9]  قمى، على بن ابراهیم، تفسیرالقمی، ج 2، ص 348، دار الکتاب، قم، چاپ چهارم، 1367 ش‏.

[10]  طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، موسوی همدانی، محمد باقر، ج ‏19، ص 220، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم، قم‏، چاپ پنجم، 1374 ش‏.

[11]  طیب، سید عبدالحسین، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج ‏11، ص 94، انتشارات اسلام، تهران، چاپ دوم، 1378 ش‏.

[12]  شاید گفته شود آنهایی که انسان های درست کاری هستند امّا دست راستشان قطع شده و یا این که انسان های بدکاری هستند و دست چپشان قطع شده نامه اعمالشان را چگونه می گیرند؟ در قیامت همه انسان ها با خلقتی تام و کامل محشور می شوند.

[13]  طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، موسوی همدانی، محمد باقر، ج ‏2، ص 346.

[14]  بجنوردى، حسن بن آقا بزرگ موسوى، القواعد الفقهیة، ج ‏7، ص 336، نشر الهادی‏، چاپ اول، قم- ایران‏، 1419 ه ق‏، هو أنّ الحقّ عندنا الإمامیّة أنّ الأحکام تابعة للمصالح و المفاسد التی نسمّیها بملاکات الأحکام.

[15]  ابن ابی جمهور احسائی، عوالی اللآلی، ج2، ص 200، سید الشهداء، قم، 1405ق.

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • اصطلاح فلسفى «دائمی یا اکثری نبودن قَسر» را توضیح دهید؟
    3074 جبر یا اختیار و عدالت پروردگار 1400/12/11
    اصطلاح فلسفی «قَسر» در مقابل «طبع» مرادف با «جبر» است. و حرکت قسرى حرکت بر خلاف میل را گویند؛ یعنی حرکتى که از خارج بر اجسام تحمیل شود. به عبارت دیگر، محرک اجسام گاه میل و طبع آنها است، و گاه عامل خارجى است که شق ...
  • قوم عمالقه چه کسانی بودند؟
    33015 تاریخ 1392/01/24
    عمالقه؛ امتی بزرگ با قامتی دراز و تنومند، آنها قومی باستانی و کهن بودند که در مناطق مختلف جهان سکونت داشتند. در قرآن به صراحت اسمی از اینان برده نشده است، اما برخی از مفسران، آیاتی که اشاره به اقوامی قوی هیکل و درشت اندام دارد را ...
  • آیا اهل بیت(ع) از پهلوی راست مادرانشان به صورت نور متولد شده‌اند؟
    23282 درایه الحدیث 1393/04/03
    یک. در ارتباط با پرسش اول باید گفت؛ احمد بن جعفر طوسی از حکیمه دختر امام جواد(ع) نقل می‌کند که امام حسن عسکری(ع) فرمود: ما اوصیاء در شکم حمل نمی‌شویم، بلکه در پهلو حمل می‌شویم و از رحم خارج نمی‌شویم، بلکه از ران خارج می‌شویم؛ زیرا ما نور ...
  • آیا امام علی(ع) با فرزندانشان امام حسن(ع) و امام حسین(ع) باجناق بودند؟! این ازدواج با رباب و خواهرانش بود و یا با لیلی و خواهرانش؟
    24882 تاريخ بزرگان 1398/10/11
     بر اساس برخی از گزارش‌های تاریخی، در زمان خلافت عمر بن خطاب(خلیفه دوم)، امام علی(ع) با «محیاه»، امام حسن(ع) با «سلمی» و امام حسین(ع) با «رباب»[1] که سه خواهر و همگی دختران فردی مسیحی و تازه مسلمان‌شده به نام امرء القیس
  • قیامت یعنی چه؟
    56953 معاد و قیامت 1386/11/04
    قیامت یعنی‌ برخاستن‌ انسان‌ از خاک‌ و حضور در عالم‌ پس‌ از مرگ‌. نام های قیامت عبارتند از: الواقعة، الراجفة، الطامة، الصاخة، الحاقة، یوم الفصل، یوم الندم، یوم النشور، یوم الحق، یوم المسألة، یوم الفراق، یوم الحساب، یوم الحکم، یوم العذاب، یوم المحاسبة و یوم التلاق و ...
  • منظور خداوند از محو باطل و اثبات حق به وسیله قدرت کلام چیست؟
    11275 تفسیر 1392/11/07
    خدای متعال در آیه 24 سوره شوری در ارتباط با قدرت کلامش می‌فرماید: «أَمْ یَقُولُونَ افْتَرى‏ عَلَى اللَّهِ کَذِباً فَإِنْ یَشَإِ اللَّهُ یَخْتِمْ عَلى‏ قَلْبِک و یَمْحُ اللَّهُ الْباطِل وَ یُحِقُّ الْحَقَّ بِکَلِماتِه...»؛ بلکه می‌گویند که بر خداوند دروغ بسته است! (چنین نیست، زیرا کار در دست خدا ...
  • زنی که رحِم ندارد، اگر خونی با صفات حیض ببیند، چه حکمی دارد؟
    18635 حیض و نفاس 1394/01/16
    در فرض سؤال، اگر آن خون، ناشی از جراحت نباشد، حکم حیض را دارد؛ البته برخی مراجع[1] آن را حیض ندانسته و برخی[2] نیز معتقدند: در این صورت، زن باید احتیاط نموده و محرمات حائض را ترک و واجبات مستحاضه ...
  • از چه تاریخی اسلام وارد خوزستان شد؟
    12344 تاريخ کلام 1388/11/17
    در تاریخ آمده است: چون هرمزان از جنگ قادسیه برگشت و در اهواز بر تخت پادشاهی نشست، اطراف اهواز شهرهایی؛ چون میشان، و شهرهاى ایله بود؛ مسلمانان به آن جا رسیده بودند؛ سپاه بصره با سپاه کوفه یکى شدند؛ سپاه مسلمانان به دو بخش تقسیم شدند و سلمى ...
  • سوره‌های مکّی و مدنی طی چند سال نازل شدند و موضوع آنها چه چیز بود؟
    41186 علوم قرآنی 1391/07/03
    در این‌که مکّى یا مدنى بودن سوره‌ها بر اساس چه معیاری است، میان مفسران چند نظر وجود دارد که دو مورد از آن ذکر می‌شود. 1. مشهور مفسّران و دانشمندان علوم قرآنی زمان نزول را معیار قرار داده‌اند، و گفته‌اند: آنچه پیش از هجرت پیامبر ...
  • آیا از طریق آزمایش DNA می توان زنا را اثبات کرد؟
    53459 Laws and Jurisprudence 1390/11/24
    پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است: ج۱) این گونه آزمایشها برای اثبات زنا حجت نیست. [1] ج۲) به طور کلی به آزمایش مذکور و اقرار زن، زنای مرد ثابت نمی شود.[2]

پربازدیدترین ها