پیشرفت اسلام[1] در هر منطقهای از جهان وابسته به چند عامل مهم است:
برخی از افراد همواره در محیط زندگی خود محصورند و غیر آنرا قبول ندارند، به آیینی که از کودکی با آن آشنا شدهاند هر چند خرافی و بیاساس باشد، سخت دل میبندند و غیر آنرا منکر میشوند؛ لذا اسلام در جزئیات تعصب دخالت کرده و فرمود آنقدر از غیرت و تعصب که مطابق با فطرت است حق بوده، ولی شاخ و برگی که اقوام به آن دادهاند، باطل است.[5]
ممکن است موارد دیگری نیز در چگونگی گسترش اسلام نقش داشته باشند.
[1]. «چگونگی گسترش دین اسلام»، 26207؛ «نقش اسلام در پیشرفت تمدن بشری»، 17631؛ «چگونگی گسترش دین اسلام»، 26207.
[2]. «نقش اسلام در پیشرفت تمدن بشری»، سؤال 17631؛ «خدمات ایرانیان به رشد و پیشرفت اسلام»، سؤال 52807؛ «نقش شاگردان ائمه اطهار(ع) در تمدن اسلامی»، سؤال 57708.
[3]. «مبلغان و کارگزاران امام علی(ع)»، 64629؛ «شیوه تبلیغ»، 3882؛ «شیوه پیامبر اسلام(ص) در تبلیغ دین»، 69904؛ «تبلیغ دین»، 5899؛ «نهی پیامبر(ص) از به مشقت افتادن در راه تبلیغ اسلام»، 79583
[4]. «رفتار مسلمانان با غیر مسلمانان»، 1644؛ «رفتار مسالمت آمیز مسلمانان با پیروان ادیان»، 1619؛ «رفتارهای نامناسب برخی از مسلمانان در جریان فتح ایران»، 33890؛ «عوامل مؤثر بر رفتار انسان مسلمان»، 36155.
[5]. «تعصب و عصبیت»، 35450؛ «تضاد رفتار بعضی از مسلمانان با اعتقادات دینی و مذهبی آنها»، 659.
[6]. «جایگاه حاکم اسلامی از دیدگاه شیعه و اهل سنت»، 38489؛ «اسلام و حاکمان عادل»، 65605.