در گذشته
های نه چندان دور، در هیچ منطقه
ای از جهان، با آن
که معیارهایی برای شیوه مناسب حکومتی اعلام می
شده، اما قانون اساسی به شکل امروزین آن وجود نداشت. حکومت پیامبر اسلام و امام علی(ع) نیز از این قاعده استثنا نبوده است، اما این بدان معنا نیست که آن
حضرت برای اداره جوامعی که در قلمرو حکومت حضرتشان بودند، بدون قانون رفتار می
کرد! امام علی(ع) قانون اساسی
اش قرآن کریم و سنت پیامبر(ص) بود و بر این اساس حکم
رانی می
کرد و از آن
جا که خود برترین مفسر قرآن و سخن پیامبر(ص)
بود، در توضیح و تبیین آنها دستورالعمل
هایی نگاشته و آن
را در اختیار کارگزارانش قرار می
داد که یکی از معروف
ترین آنها توصیه
هایی است که به «عهدنامه مالک اشتر» شهرت داشته و هنگام انتصابش به استانداری مصر تحویل او داده است. این عهدنامه را می
توان بخشی از قانون اساسی حکومت امام علی(ع)
در نظر گرفت.
به هر حال، معیار اصلی حکومت صالحان بر اساس آنچه در قرآن کریم آمده است، رعایت عدالت و دوری از هوای نفس است:
«یا داوُدُ إِنَّا جَعَلْناکَ خَلیفَةً فِی الْأَرْضِ فَاحْکُمْ بَیْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ وَ لا تَتَّبِعِ الْهَوى فَیُضِلَّکَ عَنْ سَبیلِ اللَّهِ».
[1]