1. "Analar öz övladlarına iki il tam süd versinlər".[1]

Uşağa iki il süd vermək, vacibdir?

Şərafətli ayə vucuba dəlalət etmir; çünki davamında buyurur: "O analar ki, süd vermək dövrün tamamlamaq istəyirlər": Yəni süd vermək dövrünün tamamlanmasını Ananın meyil və iradəsinə bağlayıb. Nəticədə məlum olur ki, süd verməyi tamamlamaq vacib deyil. Başqası budur ki, buyurub: "Bir- birləriylə məsləhətləşib razılaşan halda uşağı süddən ayıra bilərlər". Aydındır ki, bu miqdarın bəyanından məqsəd, vaciblik deyil.[2] Analar süd vermək hüququndan kamil şəkildə istifadə etmək istəyən halda, övladlarına iki il tam süd verə bilərlər. İki ildən qabaq uşağı süddən ayırmaq cayizdir. Amma bu iş üçün valideynlərin razılığı kifayət deyil, bəlkə bu barədə məsləhətləşməlidirlər ki, həm uşağın haqqı və məsləhəti qorunsun həm də valideynlərin hüquqları təmin olsun. Müstəhəbdir ki, ana süd vermək üçün təyin olunmuş bütün müddəti ki, tam iki ildir öz uşağına süd versin. Əgər istəsə az süd versin ən az icazəli müddət, 21 aydır.[3]

2. Bütün uşaqlar bu hökmdə müştərəkdirlər? İbni Əbbas kimi təfsirçilərdən bəzisinin etiqadı budur ki, bu miqdar (2 il) hər körpə üçün sabir deyil və ancaq altı aylıq doğulmuş uşaqlar üçündür.[4] İbni Əbbasın dlili Əhqaf surəsinin 15- ci ayəsidir (ثلاثون شهرا) bu ayə dəlalət edir ki, həml (hamiləlik) və fisal (süddən ayırmaq) müddəti 30 aydır. Nəticədə hər nə qədər hamiləlik dövrü qısalsa süddən ayırma müddətin çoxaldırıq ki, hamiləlik və süddən ayırmaq kamilləşsin və hər nə qədər hamiləlik müddəti çoxalsa süd vermək dövrü və müddəti azalır.[5]
3. Hamiləliyin ən qısa müddəti neçə aydır?

Şeyx Mufid (rəh) İrçad- kitabında nəql edir ki, Ömərin xilafət dövründə bir qadını ki, altı ay (evləndikdən sonra) dünyaya uşaq gətirmişdi, Ömərin yanına gətirdilər. Ömər onu daşqalaq etmək istədi: Əmirəl- möminin Əli (ə) mane oldu və bu ayələrin əsasında sübut etdi ki, mümkündür uşaq o qadının ərindən olsun və o qadın zina etməmiş olsun. Həzrət buyurdu: "Allah Taala qadının hamiləliyinin əvvəlindən övladını süddən ayıran müddət barəsində buyurur: Hamiləliyi və süddən ayırması otuz aydır və süd vermək zamanı barəsində buyurur: Tam iki ildir: Nəticədə o vaxt ki, qadın iki il tam uşağına süd verdi və (o tərəfdən) hamiləlik və süddən ayırma dövrü otuz ay olsa (nəticədə) hamiləlik müddəti altı ay olacaq. Ömər bu bəyanı eşidən zaman o qadını buraxdı və bu hökmü İslamda qanunlaşdırdı.

Peyğəmbərin (s) səhabələri və onlardan sonra gələnlər bizim zamana qədər bu hökmə əməl etdilər.[6]

Əllamə Təba- təbai təfsirində bu rəvayəti Durrul- mənsurdan[7] nəql edir. Əllamə Əhqaf surəsinin 15- ci Bəqərə surəsinin 233- cü və Loğman surəsinin 14- cü ayələrini mülahizə edərək bu nəticəni alır ki, ən az hamiləlik altı aydır. . buna əsasən otuz aydan iki il çıxanda belə nəticə əldə olur ki, ən az hamiləlik müddəti altı ay və an çox süd vermək dövrünün iki fiqhi hökmü vardır ki, iyirmi dörd aydır; əgər uşaq yeddi ya səkkiz ya doqquz ay ana bətnində qalarsa, doğuşdan sonra ən az süd vermək müddəti sırayla iyirmi üç, iyirmi iki və iyirni bir aydır. Şeyx Tusivə Əminul- İslam Təbərsi İbni Əbbasın sözünü deyəndən sonra yazırlar: Bizim alimlərin nəql etdikləri rəvayətlər həmin mətləbə dəlalət edir; çünki onlar rəvayət ediblər ki, 21 aydan az süd vermək uşağa stəmdir.[8]

4. Rəvayətlər nəzərindən ən az süd- vermək müddəti:

Vəsailüş- şiə kitabından iki rəvayətə əsasən, ən az süd vermək müddəti 21 aydır və ondan az cayiz deyil.

1. İmam Sadiq (ə) buyurub: "Süd verməyin vacib miqdarı 21 aydır, ondan az süd verən qadın səhlənkarlıq edibdir. Əgər süd vermək müddətini tamamlamaq istərsə, məqsəd tam iki ildir.[9]
2. O həzrət habelə buyurub: Süd vermək zamanı 21 aydır ondan az uşağa zülm (stəm) sayılır.[10]

5. Süd vermək hökmündə uşaqların müştərək olması: Təfsirçilərdən bəzisinin etiqadı budur ki, iki il bütün uşaqlar üçün sabitdir.

İki il süd yemək təkcə altı aylıq uşaqlara məxsus olması ayənin zahiriylə uyğun deyil. Ayənin zahiri: "الوالدات یرضعن اولادهن حولین کاملین ..." tam iki ilə qədər süd vermək hüququnun isbatı dünyaya gələndən sonradır, ana bətnində uşağın qalmasının və qidalanmasının ölçüsünün bunda təsiri yoxdur. Nəticədə bütün uşaqların haqqı var tam iki il ana südüylə qidalansınlar və ananında haqqı var ki, öz övladına tam iki il süd versin.[11]

6. Nəticə: (یرضعن) kəlməsi xəbərdir ondan əmr mənası başa düşülür və aydındır ki, bir müstəhəb işdir (والدات) kəlməsi bütün anaları əhatə edir ki, ibarətdirlər: Altı aylıq, yeddi aylıq, səkkiz aylıq və ya doqquz aylıq dünyaya uşaq gətirən analar. (اولاد) kəlməsi bütün uşaqları əhatə edir ki, ibarətdirlər: Altı aylıq, yeddi aylıq, səkkiz aylıq və yaxud doqquz aylıq. Deyilən mətləblərə əsasən şərafətli ayə süd vermək hökmünün bəyanında bütün uşaqları bu hökmdə bərabərdirlər. Yəni hamının haqqı var iki il tam süd yesinlər. Amma bu hökm müstəhəbdir.

Əgər süd vermək müddətinin ən azına kifayət etsələr Əhqaf surəsinin 15- ci ayəsinə əməl olunub.

Yəni süd verməyin ən az zamanı doqquz ay hamiləliklə birgə ki, uşağın ana ilə bütün əlaqəsi 30 aydır. Əgər iki il tam süd yesə Bəqərə surəsinin 233- cü ayəsinin müstəhəbbi hökmünə əməl olub ki, Əhqaf surəsinin 15- ci ayəsiylə heç bir ziddiyyəti yoxdur. Çünki vacib deyil ki, hökman iki il süd versinlər ayəni süd verməyin ən az müddətində istifadə etmək olar. Əgər buyursaydı: İki il süd vermək vacibdir və sonra buyursaydı: Hamiləliklə süddən ayırma cəmi 30 aydır, aşkar şəkildə ziddiyyət qarşıya çıxardı. Buna əsasən (otuz ayın) mənalarından biri altı aylıq uşaqdır ki, iki il tam süd içir.

(Ən az hamiləlik + ən çox süd vermək)

(6+ 24 = 30) və başqası o uşaqdır ki, doqquz aylıq doğulub və 21 ay süd içir. (Ən az süd vermək + adi hamiləlik) (9+ 21 = 30).