Please Wait
6206
İslamın mötəbər dəlillərindən biri, Peyğəmbərin (s) və digər Məsumların (ə) sünnətidir ki, Quran ayələri kimi Müsəlmanlar üçün höccətdir, üç şəkildə bizim əlimizdədir. Məsumun sözü, işi və təsdiqi. Məsumların hədislərdə və rəvayətlərdə gəlmiş sözləri "Məsumun qovlu (sözü)" onların etdikləri fellər və işlər "Məsumun feli" onların başqalarının işini yaxud sözünü təsdiqləməsinə "Təqriri Məsum" deyilir.
Əgər Məsum bir iş edirsə o əməlin mübah olmasına dəlalət edir. Əgər bir işi etməsə onun vacib olmamasını çatdırır. Alla əməlin müstəhəb, haram ya məkruh olması bilinmir... məgər başqa bir dəlildən ya əlamətdən istifadə edək. Əgər bilsək ki, Məsumun etdiyi bir əməl nübuvvət ya İmamət məqamına məxsusdur, bizim vəzifəmiz deyil ki, o işdən nümunə götürüb itaət edək.
Amma o yerdə ki, şəkk edirik Məsumun etdiyi iş onun ixtisası əməllərindəndir ya qeyri ixtisası, təklilərdə müştərəklik qanunu hökm edir: Bizə olan bütün təkliflər, onlarda var, məgər xüsusi yerlərdə ki, dəlilimiz olsun ki, onların təklifi başqadır.
İmamın sözünün dəlaləti onun əməlinin və felinin dəlalətindən daha çox və daha aydındır. Çünki danışıqda kəlmələrdən və xüsusi cümlələrdən istifadə imkanı var ki, bu da kamil şəkildə məqsədi çatdırır və hökmü aşkar edir.
Amma bu barədə ki, Məsumlar namaz kimi bir vacibi tərk etsinlər, demək lazımdır ki, baxmayaraq ki, onlar bir çox yerlərdə təqiyyə edirlər və dostları təqiyyə etməyə əmr edirdilər. Amma deyilməyib ki, onların özü namaz kimi bir vacibi tərk etmiş olsunlar.
Hüquqları, vəzifələri və... tanımaqda İslamın mötəbər dəlillərindən biri sünnətdir.
Əhli- sünnətin (ammə) nəzərində Peyğəmbərin (s) sözü, feli və təqriri (təsdiqi) "sünnət" dir. Şiənin nəzərində bütün Məsumların (ə) sözü, feli və təqriri sünnətdir. Çünki İmamlar (ə) Peyğəmbərin (s) vasitəsiylə Allah tərəfindən İmamət məqamına təyin ediliblər.
Onlar İlahi hökmlərə alimdirlər, dedikləri yaxud etdikləri Allah hökmüdür ki, birbaşa və ya Peyğəmbərin vasitəsiylə onlara yetişib.[1]
Buna əsasən İmamlar (ə) İlahi hökmlərin mənbələrindən biridirlər və onların sözləri əməlləri və təqriri bizim üçün höccətdir və onlara riayət etməliyik. Allah onların məqamı o cür edib ki, biz vəzifələrimizi onlardan almalıyıq. Quran buyurur: "Ey iman gətirən kəslər! Allaha itaət edin! Və itaət edin Allahın Peyğəmbərinə və sahiblərinə (Peyğəmbərin vəsilərinə)! Və hər zaman bir şey haqqında mübahisə (savaş) etsəniz, onu Allaha və Peyğəmbərə qaytarın (onlardan hakimlik tələb edin)..."[2] Əziz İslam Peyğəmbəri bu barədə buyurur: "Mən sizin aranızda iki dəyərli və qiymətli şey qoyuram: Allah kitabını və itrətimi ailəmi. O zamana qədər ki, bu iki şeyə yapışmısınız heç vaxt azğın olmayacaqsınız və mənim iki yadigarım heç vaxt bir- birlərindən ayrılmazlar, hovzun kənarında mənə qovuşana qədər".[3]
Bunlara əsasən Məsumlar (ə) ki, Allah tərəfindən təyin olunublar onların sünnəti (söz, iş, təqrir) höccətdir və onlardan itaət etmək hamıya lazımdır.
- Məsumun sözü
Məsumların sözləri və danışıqları ki, rəvayətlərdə gəlibdir "qövlu Məsum" adlanır.
O yerlərdə ki, İlahi hökmlər Məsumların (ə) sözlərində bəyan olub, fəqih və müctəhid üçün kifayətdir ki, şəraitinə uyğun ona istinad etsin.
İmamın sözlərinin dəlaləti onun əməlinin və felinin dəlalətlərindən daha çox və daha aydındır. Çünki danışıqda kəlmələrdən və xüsusi cümlələrdən istifadə imkanı var ki, kamil şəkildə məqsədi çatdırır və hökmü aşkar edir.
- Məsumun feli (işi)
Məsumun etdiyi işlər və fellər "feli Məsum" adlanır.
Məsumun (ə) felinin dəlalətinin miqdarı budur ki, əgər bir iş etsə o işin mübah olmasını çatdırır (o işi etməyin heç bir eybi yoxdur). Amma işin vacib ya müstəhəb olmasını çatdırmır. Əgər bir iş etməsə dəlalət edir ki, ən azından o iş vacib deyil. Amma o işin haram ya məkruh olmasına dəlalət etmir. Məgər başqa dəlildən ya əlamətdən, vacib, haram müstəhəb ya məkruh olmasını anlayaq.[4]
Əlbəttə bu o haldadır ki, o əməl nübüvvət ya İmamət məqamına məxsus olan əmələrdən olmaya. Amma əgər bilsək ki, Məsumdan görünən iş onun xüsusi əməllərindəndir, o əməldə itaət və nümunə götürmək vəzifəmiz deyil. Məsələn gecə namazının Peyğəmbərə vacib olması, ya dörd xanımdan çox daimi evlənmək.
Habelə o zaman ki, şəkk edirik Məsumun (ə) etdiyi əməl onun ixtisası əməllərindəndir ya qeyri ixtisası, belə bir halda nənanı qoyuruq ki, onun ixtisası əməllərindən və vəzifələrindən deyil. Çünki Peyğəmbər (s) və İmamlar (ə) birinci dərəcədə bizim kimi insanlardırlar. İştirak qanunu tələb edir onlarda bizim vəzifələrimizlə şərik olsunlar. Xüsusi yerlərdə başqa ki, dəlilimiz və əsasımız olur ki, onların vəzifəsi başqadır.
İlahi qanunlar və hökmlər Məsumun əməllərində təcəlla etdiyi halda fəqihlər Müctəhidlər və Müsəlman camaat şəraitə uyğun ona istinad edib və onun əsasında fətva verib əməl edə bilərlər.
Buna əsasən Məsumun feli və əməli şəri hökmü bəyan edir, amma onun dəlaləti kəlam və danışıq qədər deyil.
- Məsumun təqriri (təsdiqi və imzası)
Məsumlar (ə) tərəfindən digərlərinin sözünün ya əməlinin təsdiqləməsinə və imzalanmasına "Məsumun təqriri" deyilir.
Təqriri bu cürdür ki, əgər Məsumun huzurunda bir söz deyilsəydi ya hüzurunda bir əməl baş versəydi ki, onların razılığı və təsdiqi olsaydı, bir cürə ki, öz təsdiqlərini və razılıqlarını o əməlin və ya sözün qarşısında bildirirdilər. Məsələn Məsumun hüzurunda dəstəmaz alırdılar ya namaz qılırdılar, ya bir söz deyirdilər və yaxud bir nisbət verirdilər, həzrət onun qarşısında sükut edirdilər. Bu sükut Məsumun o sözdən ya əməldən razılığını və təsdiqinin əlamətidir ki, ona Məsumun "Təqriri" deyilir. Çünki Əgər o əməl ya söz şəri cəhətdən səhv olsaydı əmr be məruf və nəhy əz münkər dəlilinə əsasən Məsuma lazımdır ki, onun qarşısını alsın.
Əlbəttə təqririn höcciyyətinin bir sıra şəraiti var ki, aşağıdakılardan ibarətdir:
- O söz ya əməl Məsumun hüzurunda deyilə ya icra oluna. Əgər Məsumun hüzurunda deyilsə xəbəri Məsuma yetişə və Məsumda onu təsdiqləyə.
- Məsumun o əmələ ya sözə nisbət diqqəti və məlumatı olsun.
- Məsumun qüdrəti və imkanı olsun ki, şəxsləri səhv danışdığı ya əməl etdiyi halda qarşısını alıb agah etsin, məsələn təqiyyə halında olmasın.
Nəticədə Məsumun "Təqriri" digərinin sözü ya əməlidir. Belə bir təqrir müctəhid üçün də höccətdir və müctəhid şəraitinə uyğun ona istinad edə bilər. Deyilənlərdən belə nəticə almaq olar; sözün dəlaləti daha çox və daha aydındır. Çünki danışıqda kəlmələrdən və xüsusi kəlmələrdən istifadə imkanı var ki, kamil şəkildə məqsədi çatdırır və hökmü aşkar edir. Bir halda ki, əməlin (işin) dəlalət miqdarı çox məhduddur. Və xüsusi şəraitdə ancaq işin cayiz olmasına ya vacib olmamasına dəlalət edir. Sualınızın sonuncu hissəsinin cavabında deməliyik. Baxmayaraq ki, Məsumlar bir çox yerlərdə təqiyyə edirdilər və dostlarını təqiyyə etməyə əmr edirdilər. Amma deyilməyib ki, onların özü namaz kimi bir vacibi tərk etmiş olsunlar.
Artıq məlumattoplamaq üçün, baxın:
1 Göstərici: Sünnətin höccəiyyətinin və etibarının dayirəsi, sualın xülasəsi: Sünnətin höcciyyəti dünyəvi işlərdədir ya axirət işlərində? Sual 5831 (sayt: 6504).
[1] - Biharul- ənvar, cild 31, səh 433;
«فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ عَلَّمَنِي أَلْفَ بَابٍ مِنَ الْعِلْمِ يَفْتَحُ كُلُّ بَابٍ أَلْفَ بَاب»
[2] - Nisa surəsi, ayə 59:
«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا أَطيعُوا اللَّهَ وَ أَطيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ...»
[3] - Vəsailüş- şiə, cild 27, səh 34;
«أَنَّه (ص) قَالَ إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمُ الثَّقَلَيْنِ مَا إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا كِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِي أَهْلَ بَيْتِي وَ إِنَّهُمَا لَنْ يَفْتَرِقَا حَتَّى يَرِدَا عَلَيَّ الْحَوْضَ»
[4] - Müzəffər, Muhəmməd Rza, Üsuli- fiqh, cild 2, səh 57- 62 darut- təaruf nəşriyyatı, Beyrut, Dördüncü çap, 1403b h 1983 M.
: ما هی دارئرة حجیة فعل المعصومین وقولهم؟ 
: میزان حجیت افعال و کلمات حضرات معصومین چقدر است؟ 
: Seberapa besar amalan-amalan dan ucapan-ucapan para maksum dapat dijadikan sebagai hujjah? 
: Hz. Masumların (a.s) fiil ve sözlerinin delil oluşunun ölçüsü ne kadardır?
