Ətraflı axtarış
Baxanların
7733
İnternetə qoyma tarixi: 2011/09/12
Sualın xülasəsi
Əhli-sünnət və Bilal Həbəşi
Sual
Əhli-sünnətin Bilal Həbəşi barəsindəki nəzəri nədir?
Qısa cavab

Əhli-sünnətin mənbələrində Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-in böyük səhabəsi olan cənab Bilal Həbəşi barəsində müəyyən mətləblər qeyd olunmuş və deyilmişdir ki, onu Əbu Bəkr azad etmişdi. Kafirlərin işgəncələri qarşısında müqavimətli bir şəxs olan Bilal Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-in azan deyəni, müharibələrdə İslam mücahidi idi və həmişə Peyğəmbərlə yanaşı olmuşdu. Amma Peyğəmbərin vəfatından sonra Mədinədən Şama getmiş və orada vəfat etmişdir.

Ətreaflı cavab

Ribah və Hümamənin oğlu olan Bilal[1] Həbəşistandan əsir tutularaq Ərəbistan yarımadasına gətirilmişdi. O, Qureyş başçılarından sayılan Üməyyə ibni Xələfin qulu idi. İslam zühur edən zaman o tam meyl və rəğbət üzündən İslamı qəbul edən ilk şəxslərdən idi.[2] Onun ərbabı Üməyyə İslamı və tövhid əsərlərini məhv etmək üçün var-qüvvəsi ilə çalışırdı. Bilal müstəzəf (zəif saxlanılmış) müsəlmanlardan idi[3] ki, müsəlman olduqdan sonra müşriklər onu İslamdan qaytarmaq üçün ağır işgəncəyə məruz qoymaq qərarına gəldilər. Yazmışlar ki, İslamı qəbul etməsini aşkar edən ilk şəxslər yeddi nəfər idi, Bilal da onlardan biri idi. Onlardan hər biri işgəncədən amanda qalmaq üçün nüfuzlu şəxs və ya qohum-qəbilə tərəfindən himayə olunurdu, yaxud işgəncə verildikdən sonra himayədarları tərəfindən araşdırılırdı. Amma Bilalın heç kəsi yox idi.[4]

Üməyyə Bilalı İslamdan qaytarmaq üçün ona çox ağır əzab-əziyyətlər və acınacaqlı, sərt işgəncələr verirdi, Bilal da bütün vücudu ilə öz imanı üzrə müqavimət göstərirdi. Demişlər ki, Əbu Bəkr Bilalı onun ərbabından alaraq azad etdi. Bu məsələ şiələr tərəfindən də qəbul olunur. Təkcə “Qamusir-rical” kitabının müəllifi bu barədə şəkk etmiş, İskafinin yazdığı “Nəqzu Osmaniyyə” kitabından Bilalın Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih) tərəfindən azad olunduğunu nəql etmişdir. Səbəbi də bu ola bilər ki, onun azad olunması Peyğəmbərin göstərişi ilə baş vermişdir.[5]

Mədinə İslamın mərkəzi qərargahı olan zaman Bilal Peyğəmbərin məxsus azançısı oldu və bütün müharibələrdə Peyğəmbərlə birlikdə iştirak etdi.[6]

Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-in dövründə Bilalın möhkəm imanı və müqaviməti barədə tarixi mənbələrdə çoxlu əhvalatlar qeyd edilmişdir. Peyğəmbərin vəfatından sonra Bilal Mədinəni tərk edərək Şama getmişdi. Şiə və sünnülər arasında yeganə ixtilaflı məsələ onun Mədinəni nə üçün tərk etməsindədir. Şiə alimləri inanırlar ki, bunun səbəbi o idi ki, Peyğəmbərdən başqası üçün azan vermək istəmirdi.[7] Çünki:

1. Əhli-beyt (əleyhimus-salam) hədislərində deyilir: “Bilal saleh bir bəndə idi və deyirdi ki, Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-dən sonra heç bir şəxs üçün azan deməyəcəyəm.” Məhz bundan sonra “həyyə əla xeyril-əməl” cümləsi azandan çıxarıldı.”[8]

2. Əhli-sünnətin tarixi mənbələrində Bilalın Peyğəmbərdən sonrakı xəlifələr üçün azan deməməsinə aşkar şəkildə təkid edilmişdir. Vaqidi yazır: “Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və səlləm)-in vəfatından sonra müqəddəs cənazə dəfn oluncaya qədər Bilal azan deyirdi, lakin “əşhədu ənnə Muhəmmədən Rəsulullah” cümləsinə çatan zaman camaat məsciddə uca səslə ağlamağa başlayırdılar. Həzrətin cənazəsi torpağa tapşırılan zaman Əbu Bəkr Bilala dedi: “Azan de!” Bilal dedi: “Əgər məni səninlə birlikdə olmaq üçün azad etmişsənsə, özün bilərsən; amma əgər Allah yolunda azad etmişsənsə məni həmin yolda azad qoy.” Əbu Bəkr dedi: “Səni yalnız Allaha görə azad etmişəm.” Dedi: “Mən Peyğəmbərdən sonra heç kəs üçün azan deməyəcəyəm.” Əbu Bəkr dedi: “Azadsan.” Bilal bir müddət Mədinədə qaldı, İslam ordusu Şama doğru yola düşən zaman o da Şama gedib orada qaldı.[9]

Əsqəlani “Əl-isabə” kitabında yazır: Bilal Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və səlləm)-dən sonra cihad məqsədi ilə Şama getdi.”[10] Bu nəzəriyyənin müqabilində sünnü kitablarında nəql olunan bəzi rəvayətlərdə deyilir: “Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və səlləm) vəfat edən zaman Bilal Əbu Bəkrin yanına gəlib dedi: “Ey Rəsulullahın xəlifəsi! Mən Peyğəmbərin “Möminin ən yaxşı əməli Allah yolunda cihad etməkdir” dediyini eşitmişəm.” Əbu Bəkr dedi: “Nə etmək istəyirsən?” Dedi: “İstəyirəm ki, Allah yolunda cihada gedim, şəhadət feyzinə nail olam.” Əbu Bəkr dedi: “Səni Allahın haqqına, özünün haqına və hörmətinə and verirəm ki, (getməyəsən). Mən qocalıb əldən düşmüşəm, ölümüm yaxındır.” Bilal onunla birlikdə qaldı. O, dünyadan gedən zaman Ömərin yanına gəldi və Əbu Bəkrə dediyi həmin sözləri Ömərə də dedi. Ömər də Əbu Bəkrin dediyi kimi cavab verdi, lakin Bilal qəbul etmədi.[11] Digər bir zəif nəzəriyyədə deyilir ki, Ömər Şama gedən zaman Bilal Şamda idi və onun üçün azan deyirdi.[12]

Əlbəttə, birinci rəvayət şiənin istinad etdiyi rəvayətlərlə ziddiyyətli deyil və Bilalın azan deməməsini aşkar deyir. İkinci rəvayət sənədinin zəif olmasından əlavə, Bilalın rəsmi şəkildə xəlifələrin azançısı olmasını isbat etmir. Son nəticə xəlifələrin hazır olduğu zaman azan deməsidir. Deməli, sünnü və şiələrin tarixi mənbələrinə məcmu halında nəzər yetirməklə məlum olur ki, Bilal xəlifələrin azan deməsinə dair istəyini qəbul etməmişdi. Bütün tarixçilər Bilalın Ömərin xilafəti dövründə, yəni 17-20-ci hicri illər arasında vəfat etdiyini qeyd etmişlər.[13]



[1] “Əl-istiyab”, 1-ci cild, səh. 179

[2] Tarixi mənbələrdə Bilal İslamı qəbul edən dördüncü və ya beşinci şəxs kimi qeyd olunur. “Biharul-ənvar”, 18-ci cild, səh. 229

[3] “Biharul-ənvar”, 17-ci cild, səh. 41; “Təbəqatul-Kubra”, 3-cü cild, səh. 175; “Ənsabul-əşraf”, 1-ci cild, səh. 156

[4] “ Təbəqatul-kubra”, 3-cü cild, səh. 175; “Ənsabul-əşraf”, 1-ci cild, səh. 156

[5] “Şiənin İslam şəxsiyyətləri”, 1-2-ci cildlər, Ayətullah Cəfər Sübhani; “Əl-istiyab”, 1-ci cild, səh. 182; “Usdul-ğabə”, 1-ci cild, səh. 243

[6] “Əl-əlam”, 2-ci cild, səh. 73

[7] “Əl-ixtisas”, səh. 71

[8] “Mən la yəhzuruhul-fəqih”, 1-ci cild, səh. 283

[9] “Təbəatul-kubra”nın tərcüməsi, 3-cü cild, səh. 2; “Təbəqatul-kubra”, 2-ci cild, səh. 187; “Usdul-ğabə”, 1-ci cild, səh. 243; “Əl-istiyab”, 1-ci cild, səh. 82

[10] “Ənsabul-əşraf”, 1-ci cild, səh. 526; “Əl-isabə”, 1-ci cild, səh. 456

[11] “Təbəqatul-kubra”nın tərcüməsi, 3-cü cild, səh. 202; “Təbəqatul-kubra”, 2-ci cild, səh. 178; “Usdul-ğabə”, 1-ci cild, səh. 244

[12] “Usdul-ğabə”, 1-ci cild, səh. 244

[13] “Usdul-ğabə”, 1-ci cild, səh. 245; “Ənsabul-əşraf”, 1-ci cild, səh. 526; “Dəlailun-nübüvvət”, 1-ci cild, səh. 348; “Əmtaul-əsma”, 6-cı cild, səh. 350

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • İmam Hüseyn (ə)- ın qırxı barəsində izah verə bilərsinizmi?
    14416 تاريخ بزرگان 2012/02/13
    Qırx mərasimi barəsində bizim dini mədəniyyətdə qeyd olunan, səfər ayının iyirmisinə təsadüf edən həzrət Seyidüş- şühədanın şəhid olmasının qırxıncı gününü yad etməkdir. İmam Həsən Əsgəri (ə) hədislərin birində, möminin beş əlamətinin olduğunu buyurmuşdur: Əlli bir rəkət namaz, ərbəin ziyarəti, sağ ələ üzük salmaq, alını torpağa qoymaq və namazda bismillah ucadan ...
  • İslam nəzərindən təbliğ üslubu nədən ibarətdir?
    7928 Məsumların (Əleyhimussəlam) sirəsi 2012/02/13
    “Təbliğ” hər hansı bir xəbəri çatdırmaq mənasınadır. İlahi peyğəmbərlərin, xüsusilə həzrət Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih)-in ilahi risalət vəzifəsi insanların zülmətlərdən nura doğru hidayətindən ibarət idi. Buna görə də İslamda təbliğ Allahın sözünü bəndələrinə çatdırmaq ünvanı ilə çox böyük əhəmiyyət daşıyır. İslamda təbliğ üslublarını üç qismə: kəlami (şifahi), yazılı və ...
  • Quranda ölüm və cəhənnəm əzabları necə Allahın nemətlərinin qismindən hesab olunur?
    9485 Təfsir 2012/03/11
    Ər- rəhman surəsi İlahi nemətlərdən bir neçəsini sayır və hər bir nemətin zikrindən sonra " فَبأَىّ‏ِ ءَالَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ" ayəsini zikr etməklə öz xitab olunanından bu nemətlərə iqrar etməsini istəyir. Bu surədə cürbə- cür maddi və mənəvi nemətlər zikr olunubdur. Bunları,Allahın nemətləri ünvanına bəyan etmək bu ...
  • İnsan və Allah tərəfindən olan hidayətlər.
    7269 Qədim kəlam 2011/01/04
    İnsanların düz yola hidayət olması iki qismə bölünür:Birincisi insanın daxilindən (fitrətən) gələn tohid səsidir ki, buna bəzən təbii (təkvini) hidayət və vicdanın səsi də deyirlər.Qurani- kərimin bəyanına əsasən bütün dünya insanları, Allah taalanın lütfü sayəsində bu hidayət növündən bəhrələnərək ilahi şəriətə tərəf yönəlmişdir.İkinci hidayət yolu isə möminlərə ...
  • Qəbirlərin ziyarəti müvəqqəti olaraq qadağan olunmuşdur. Hansı ildə icazə verildi?
    7335 Qədim kəlam 2012/04/18
    İslamın əvvəlində qısa bir müddət qadağan olunan işlərdən biridə qəbirlərin ziyarəti olub. Bu qadağan olmanın müxtəlif dəlilləri vardır. İslami cəmiyyətin kəmiyyət və keyfiyyət cəhətdən inkişaf və genişlənməsi ilə bu məsələyə məşğul olmaq üçün münasib fəza hazırlandı. Buna görə də Peyğəmbər Əkrəm (s) bir müddətdən sonra qəbirlərin ...
  • İslam və şiə nəzərində, insan nə vaxt cəbr və ixtiyar sahibidir?
    9722 Qədim kəlam 2010/10/13
    Dini mənbələrə müraciət etməklə və Quran ayələri və rəvayətlərdən insanın ixtiyar sahibi olması başa düşülür. Bu o demək deyildir ki, insan hər bir işdə ixtiyar sahibidir və heç bir qüdrət onun rəftar və işlərində təsir qoyub hakimiyyət edə bilməz. Bəklə məqsəd budur ki, bütün bu amillər və ...
  • Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih)-in nübüvvətə seçilməsindən sonra şeytanların və cinlərin qeybi xəbərlərlə əlaqəsinin kəsilməsi necə olmuşdur?
    5570 Qədim kəlam 2012/03/14
    Rəvayətlərə uyğun olaraq tarix boyu kahinlik və nübüvvət bir-birinə tamamilə zidd olan istiqamətlərdə hərəkət etmişdir. Şeytanlar xüsusi və məhdud qeybi məlumatları öz pərəstişkarlarına xəbər verirdilər. Peyğəmbərlərin göndərilməsi ilə onlar tədrici olaraq asimanlardan qovulurdular. İslam Peyğəmbərinin dövründə və Quranının həqiqətinin asimandan nazil olunması ilə eyni zamandan bütün asimanlardan ...
  • Nə üçün mürtədlik məsələsində, qadın və kişinin hökmü fərqlidir?
    7130 Əhkam və hüquq fəlsəfəsi 2011/11/19
    İslam insanlardan istəyir ki, kifayət qədər dəlil və məlumatla bu İlahi dini qəbul etsinlər və onun sayəsində hidayət tapmasınlar, amma qəbul edəndən sonra, dini buraxıb kafir olan şəxslər üçün ağır cəzalar nəzərdə tutubdur; çünki bu İslam ziddinə təbliğ üçün vəsilə olub və başqa müsəlmanları mənfi təsir altına sala bilər.
  • Bu elmi bir həqiqətdir ki, insan yer səthindən asimana tərəf nə qədər çox qalxsa, fəzada oksigenin miqdarı bir o qədər azalır. Bu mətləbə işarə edən Quran ayəsi hansıdır?
    6147 Təfsir 2012/09/24
    Quranın hərtərəfli bir kitab olması barəsində bəhs edən alimlər və müfəssirlər “görəsən Quran yeni elmlərin bütün incəliklərini bəyan edibmi, yoxsa bu barədə heç bir söz deməmişdir?” məsələsində nəzər ixtilafına malikdirlər. Bəziləri inanır ki, Quran elmi bir ensiklopediya kimi bütün elmi məsələlərin incəliklərini özündə əhatə edir. ...
  • Cünub şəxs cənabət qüslü əvəzinda olan təyəmmümlə məscidə daxil olub orada bir müddət qala bilərmi?
    7205 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/09/18
    Vəzifəsi təyəmmüm etmək olan cənabətli şəxs, camaat namazında iştirak etmək və ya moizəyə qulaq asmaq xatirinə məscidə daxil ola bilər. Həzrət İmam Xomeyni (r.ə.) bu sualın cavabında buyurur: "Qüsldə olan hər bir şəri təsir tamamilə onun əvəzində olan təyəmmümdə də (vaxtın dar olmasına görə olan təyəmmümdən başqa) caizdir."

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    162769 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    154454 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    117605 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    109494 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    98136 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    91137 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    53245 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    44711 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    43584 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    42710 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...