Ətraflı axtarış
Baxanların
8339
İnternetə qoyma tarixi: 2010/11/08
Sualın xülasəsi
"Həqiqət məcazın körpüsüdür" sözündən məqsəd nədir?" Məcazi eşq" barəsində islamın nəzərini buyurun.
Sual
"Həqiqət məcazın körpüsüdür" sözündən məqsəd nədir?" Məcazi eşq" barəsində islamın nəzərini buyurun.
Qısa cavab

1- İslam alimlərinin fikrincə, aləmdə yalnız bir həqiqi eşq var. O, Alllaha olan eşqdir. Digər eşqlər isə yalançı, ya qeyri həqiqi ya məcazi eşqlərdir və hətta Allahdan qeyrisində eşq sözünü işlətmək, doğru deyil. Çünki onlar eşq deyil, meyldirlər. Onların xüsusiyyətləri budur ki, insan qədər ki, onlara sahib deyil, onlara meyl və eşqi var, amma onlara gedir. Halbu ki, həqiqi eşq odur ki, ona yetişəndən sonra, nəinki azalmır, əksinə bir az da çoxalır.

2- Məcazi eşq, arifə ruhun lətif etmək üçün, kömək edir. Çünki, aşiqin həmişə diqqəti məşuqadır. Onun ürəyini ələ almağa çalışır. Onun razılığı üçün, hər şeydən əl çəkməyə hazırdır.

3- Məcazi eşq insanı bu dünyanın bağlılıqlarından azad edib və onun bütün istək və səyləri bir cəhətdə mərkəzləşir. Bu iş onun həqiqi məşuquna olan diqqətinin, digərlərinə nisbət asan olmasına səbəb olur. Çünki başqaları minlərlə istək və hədəflərdən əl çəkməlidirlər, ta həqiqi

məşuqun dərgahına yetişsin.

4- Bəzilərinin ilahi eşqin birbaşa onların vücudunda şölələnməsinə istedadları yoxlarıdır. Amma məcazi eşqə düçar olub və ona yetişəndən sonra razı qalmadıqlarına görə, həqiqi eşqin olmasına diqqət edirlər. Məhəbbətə layiq təkcə varlığın və eşqlərinə layiq təkcə məşuqun, Allah olduğunu anlayırlar.

5- İslam alimləri, məcazi eşq barəsində, demək olar ki, qəti fikir bildirməyiblər. Əlbəttə arif və Sufilər ümumilikdə məcazi eşqin tərəfdarıdırlar, amma müctəhid və kəlam alimlərinin bir dəstəsi, məcazi eşqlə şiddətlə müxalifətçilik edib və onu həqiqi eşqdən bir növ yayınmaq, hətta dindən yayınmaq sayırlar. Əsasən "məşuq" sözünü Allahda işlətməyi doğru saymırlar və ümumiyyətlə sufilərin eşq barəsində olan şer əsərlərini cinsi meyllərdən ya maddi eşqlərdə məğlubiyyətdən qaynaqlandığını bilirlər.

Ətreaflı cavab

Həqiqi eşq, Allahın zatına olan eşqdir. Digər eşqlər həqiqi eşq deyil, belə eşqlər əsasən eşq deyil, əksinə bunlar əslində "Şövq" (meyl)" dirlər.

Eşqlə şövqün fərqi budur ki, şövq insanın onda olmayan və onu axtardığı şeyə olan meylidir. Amma elə ki, ona yetişdi, bir müddətdən sonra, öz vüsalındansayılır. Bu bütün şövqlərin xüsusiyyətidir.

Amma eşq odur ki, həm vüsaldan qabaq və həm də vüsaldan sonra, nəinki, ona yetişməyindən doymur və soyumur, əksinə hər an meyli daha çoxalır və sönmək və ölməyi yoxdur. Bu eşq Allahın zatına məxsusdur. Əks halda, ondan qeyrisində, insan elə ki, öz vüsalına yetişdi, bir müddətdən sonra, o şeyin o qədər məhəbbətə heç bir ləyaqəti olmayıbdır, hətta bəzən insan, öz nadanlığına gülür, ki, niyə o qiymətsiz şeyə bu qədər bağlı olubdur.[1]

Deməli, həqiqi və əsli eşq, yalnızAllaha olan eşqdir. Amma, bəzi ariflərin ilahi eşqə yetişməyin yolunu, məcazi eşq ya Allahdan qeyrisinə olan eşq bilmələrinin, izah və yozumu var.

İbn Sina, işarət kitabının doqquzuncu fəslində, irfanın məqamları barəsində bəhs edərkən, deyir: "Muridin riyazətə (nəfsi saflaşdırıb, yaxşı axlaqı əldə etmək üçün, bəzi çətinliklərə dözmək və ibadət və düşünmək üçün bir güşəyə çəkilmək) ehtiyacı var. Riyazətin üç hədəfi var: 1. Qeyri haqqı, haqdan uzaqlaşdırmaq. 2. Əmarə nəfsi özünə tabe etmək. 3. Agahlıq üçün daxili lətif etmək.

Sonra buyurur:Üçüncü hədəfə, iki iş kömək edir.

Biri: Saf və ləyaqətli düşüncə və təfəkkür. O birisi: Pak eşq ki, məşuqun xüsusiyyətləri onda hakim olsam, nəinki, şəhvət sultan olsun.[2]

Deməli ibn Sinanın kəlamında, bəlkə məcazi eşqə ilk işarələr, körpü və Allaha olan eşqə yol qoymaq adıyla, irfanın yuxarı dərəcələrinə yetişmək üçün, bu yolun müridləri üçün, mövcuddur.

İmam Fəxr razi, İbn Sinanın kəlamını şərh edərkən, deyir:

"Eşqin batini lətafətçiliyində təsirinin olması, o cəhətdəndir ki, belə bir aşiq, həmişə məşuqun halətlərini, onun hərəkət və sükunət, hazır və qalib, qəzəb və sevinc cəhətdən diqqətdə saxlayır. Daimi olaraq aşiqin zehni məşuqun sözlərini izləməyə və işlərini tədqiq etməyə diqqətlidir. Bu yolla batinin lətifliyinə yetişir. Ona görə nəql ediblər ki, Məcnunu yuxuda görüb, ona dedilər: "Allah sənə nə etdi? Dedi: "Allah məni, özünün məhəbbəti iddiasında olanlara höccət etdi."

Xacə Nəsrəddin Tusi də ibn Sinanın kəlamının bu hissəsinin şəthində deyir:

"Məcazi eşq, insanın qrəyinə, yumşaqlıq, lətiflik və incəlik bağışlayır. İnsanı bu dünyanın meyl və bağlılıqlarından azad edib və onu məşuqu olmayan hər kəs və hər şeydən üz döndərməyə və bütün arzu, istək və meyillərinin bir nöqtə də olmasına məcbur edir. Bu iş, onun həqiqi məşuqa olan diqqətinin, digərlərinə nisbət daha asan olmasına səbəb olur. Digərləri isə minlərlə arzu, istək və meyllərdən əl çəkməlidirlər, amma o hamısından əl şəkib, yalnız birindən ürəyini ayırmalıdır, ta o ürəyi həqiqi məşuqun dərgahına aparıb və o məhəbbəti həqiqi məşuqa yönəltsin."[3]

Deməli, məcazi eşq bir vəsilədir. Hansı ki, arifin işinin başlanğıcında, ona mənəvi seyr və diqqətin hasil olmasında kömək edir. Amma bu köməkliyin necəliyi, İmam Fəxri razinin nəzərindən, daha çox aşiqin məşuqa olan diqqətinə yönəlir və bu diqqət batinin lətafətlənməsinə səbəb olur. Xacə Nəsrəddinin nəzərindən buna görədir ki, eşq müxtəlif istək və bağlılıqlardan ürəyi ayırmağa səbəb olur, belə ki, həqiqi və əsl məşuqa diqqət daha asan olur. Hər halda, əsl məşuqa diqqət etməyə şərait olur.

Bəlkə belə demək olar ki, "məcaz həqiqət körpüsüdür". Cümləsi ona görədir ki, insanların mənəvi təkamülə yetişmək üçün olan istedadları fərqlidir. Hər kəsi, ilahi eşq olan həqiqi eşqə birbaşa, yönəltmək olmaz. Ona görə də, məcazi eşq, arifi tora salıb, onu seyrə suluktan saxlayan müxtəlif işlərdən ayırmaq və onu mənəvi yola atmaq üçün açıqlanır. Necə ki, Eynül- quzat Həmədani deyir:

"Ey əziz, Leylinin camalını bir dənə hesab etki, ətəyinə qoyub, nə bilirsən ki, tələ nədir? əzəli ovçu, elə ki, istədi, Məcnunun zatindan, öz eşqi üçün minik düzəltmək istədi, onun əzəli eşqin camalının tələsinə düşməyə qabiliyyəti olmadı. O ki, onun nurunun saçmasından həlak oldun, Leylinin eşqini bir neçə zatdan minik düzəltməyi buyurdular, ta Leylinin eşqində yansın, bu zaman Allah eşqini daşımağı qəbul edə biləcək".[4]

Məcazi eşq barəsində islam alimlərinin nəzəri?

Arif və filosofların sözlərində, ümumilikdə məcazi eşqlə müxalifətçilik gözə dəymir, əksinə gördüyünüz kimi, onu həqiqi eşqə yetişmək üçün bir körpü bildirirlər.

İslam alimlərinin çoxu, bu barədə, inkar və isbat etmədən bir söz deməyiblər.

Amma fəqih və kəlam alimlərinin bir dəstəsinin bu barədə müxalif nəzəri varlarıdır. Onlar məcazi eçqi, həqiqi eşqə nisbət dini qaydaları pozma və Allah və mənəviyyatdan uzaqlaşmağa səbəb bilirlər. belə eşqləri Sufilərin qoyduğu bidət bildirirlər. Ya da eşq kəlməsini Allah məhəbbəti və mənəviyyata əlaqə barəsində cayiz bilmirlər. Məşuq kəlməsini Allahda işlətməyi bəyənmirlər və pisləyirlər.

Necə ki, bir dəstə, ümumiyyətlə, Sufi və onların aşiqanə şerləri barəsində yaxşı nəzərləri yoxdur. O nəzmə çəkilmiş əsərləri, cinsi meyllər və ya maddi eşqdə məğlubiyyətin nəticəsi bilirlər.[5]



[1] - Bu barədə: Mütəhhəri, Mürtəza, Həm surəsinin təfsiri, Sədra çapxanası.

[2] - Doktor Hüseyni Mələkşahi, İbn Sinanın işarət və tənbihatının tərcümə və şərhi, səh 446, səkkizinci fəsil, suruş çapçanası, 1375, hədis ş

[3] - Seyid Yəhya Yəsribi, irfanın fəlsəfəsi, səh 332, Qum elmiyyə hövzəsinin təbliğat idarəsi, 1374, hədis ş

[4] - Eynul- quzat Həmədani, Təmhidat, səh 96, seyid Yəhya Yəsribi, irfanın fəlsəfəsi, səh 336,

[5] - Davud İlhami, İbn Ərəbi barəsində bir- birinə zid fikirləri, islam məktəbi çapxanası, Qum, 1379, ş. Seyid Yəhya Yəsribi, irfanın fəlsəfəsi, Qum elmiyyə hövzəsinin təbliğat idarəsi, 1374, səh 351

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    163854 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    159221 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    118756 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    111930 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    105834 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    92604 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54152 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    49611 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    44967 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    44420 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...