Please Wait
7473
“Ümumi nübüvvət” dəlillərinə əsasən, Allah-taala bəşəriyyəti hidayət etmək üçün onların öz növündən olan müəyyən insanları seçir ki, örnək, xəlifə və hidayətçi olsunlar. Bu seçki əsla təsadüfi, əsasız və dəlilsiz deyildir.
İzah:
“İlahi xilafət məqamı”na nail olmaq istedadı və qabiliyyəti hamının batinində və təbiətində qoyulsa da, bütün insanlarda zühur ərsəsinə çatıb gerçəkləşmir; yalnız xüsusi və müəyyən sayılı insanlar ilahi xilafət məqamına çata bilirlər. Onlar Allah dərgahında xalis bəndəçiliklə bu qabiliyyəti zühur ərsəsinə çatdırır və öz ixtiyarları ilə heç bir günah işə düşmürlər. Allah-taala onların zahiri (bu dünyadakı) xilqətlərinin əvvəlindən ömürlərinin sonuna qədərki dövrdə əməl, rəftar və davranışlarından agah olduğundan cəmiyyətə rəhbərlik səlahiyyətini, nübüvvət və seçilmiş insanlar olmaq nemətini əməllərinin mükafatı olaraq onlara bağışlayır. Deməli, bu seçkinin sirri iki şeydən ibarətdir:
1. İlahi övliyaların Allah dərgahında qeydsiz-şərtsiz itaət və xalis bəndəliyi;
2. Allah-taalanın ilahi övliyalara qarşı xüsusi nəzər və inayəti.
Belə nəticə alırıq ki, Allah-taalanın peyğəmbərlərə və imamlara qarşı xüsusi inayəti, əvvəla, onların qabiliyyət və istedadlarına, eləcə də Allaha bəndəçilik etmələrinə, Onun razılığı yolunda göstərdikləri səylərə əsasən verilir. İkincisi, bu nemətin onlara əta edilməsi həqiqətdə bütün bəşəriyyət üçün bir nemət sayılır və onların hidayəti üçün nəzərdə tutulmuş olduğundan, tamamilə hikmət və sırf ədalət üzündəndir.
“Ümumi nübüvvət” dəlillərinə əsasən, Allah-taala bəşəriyyəti hidayət etmək üçün onların öz növlərindən olan insanları seçərək bütün bəşəriyyətə örnək və hidayətçi qərar vermiş, onlara bir çox səciyyəvi xüsusiyyətlər, o cümlədən elm və ismət əta etmişdir. Buna görə də, şübhəsiz, peyğəmbərlər və imamlar Allah tərəfindən xüsusi inayətə və mərhəmətə layiq görülürlər. Amma bu kimi ilahi nemətlər həmin böyük və məsum şəxsiyyətlərin öz iradə, ləyaqət və qabiliyyətindən nəşət tapır. Yəni Allah-taala Özünün əzəli və mütləq elmi ilə bilir ki, bəndələrinin arasında müəyyən insanlar başqaları ilə müqayisədə öz istedadlarından mümkün olan ən yüksək həddə bəhrələnəcək, Allah dərgahında xalis və müti bəndə olacaqlar. Buna görə də Allah-taala bəşər övladı arasından məhz onları seçmiş, xüsusi nemət və mükafatlar əta edərək onları dərin elm və güclü iradədən bəhrələndirmişdir ki, bu sifətlərin vasitəsi ilə kamil və mütləq toxunulmazlığa – ismət məqamına çatsınlar, onun sayəsində də bütün bəşər övladı üçün əmanətdar və etibarlı hidayətçilər ola bilsinlər.
Bu gerçəkliyə dair çoxlu ayə və rəvayətlər vardır. Onlardan bir neçəsinə işarə edirik. Mütəal Allah buyurur: “Səbirli olduqlarına və Bizim ayələrimizə yəqin etdiklərinə görə onların bəzilərini rəhbərlər qərar verdik ki, Bizim fərmanımızla camaatı hidayət edərlər.”[1]
İmam Sadiq (əleyhis-salam) bu barədə buyurur: “Həqiqətən mütəal Allah Adəm övladı arasından müəyyən insanları seçmiş, onların təvəllüdünü pak-pakizə, bədənlərini hər növ eyib, nöqsan və çirkinlikdən uzaq etmiş və onları atalarının sülbündə və analarının bətnində xüsusi şəkildə hifz etmişdir. Bu nemətlər onların Allah qarşısında tələbkar olduqlarına görə deyildi; əksinə buna görə idi ki, Allah-taala xilqət zamanı (Özünün əzəli və mütləq elmi ilə) bilirdi ki, bu insanlar Onun əmr və nəhylərinə itaət, Ona layiqincə ibadət edəcək və hətta məxfi şəkildə olsa belə, Ona bir şeyi şərik qoşmayacaqlar. Onlar Allaha bu qədər müti və itaətçi olduqlarına görə Onun dərgahında yüksək məqam, mənzilət və kəramətə nail olmuşlar.”[2]
“Nüdbə” duasının əvvəllərində belə deyilir: “Pərvərdigara, Sənə həmd olsun! Sən onlarla (övliyalarınla) şərt etdin ki, dünyanın mənzilətlərinə (bərbəzək və naz-nemətlərinə) və zinətlərinə etinasız olsunlar, Sənin dərgahına yaxınlaşmaqdan başqa bir məqam barəsində fikirləşməsinlər, onlar da bu şərti qəbul etdilər. Onların bu şərtə əməl edəcəklərini (əvvəlcədən) bildiyin üçün onlardan qəbul etdin və Öz dərgahına yaxınlaşdırdın. Məhz bu ləyaqətə görə mələklərini onlara nazil etdin, Öz vəhyinlə onları əzizlədin, Özünün sonsuz elm süfrəndən onları bəhrələndirdin.”[3]
Nəticə:
“İlahi xilafət məqamı”na çatmaq istedadı hamının daxilində və təbiətində qoyulsa da, bütün insanlarda zühur ərsəsinə çatmır.[4] Peyğəmbərlərin və imamların seçilməsi onların übudiyyət (bəndəlik) yolunda Allah verən istedad və şəraitlərdən kamil və mütləq şəkildə bəhrələnməsinə görə olmuşdur, Allah-taala da Özünün əzəli elmi ilə onların bu xüsusiyyətindən agah idi. Yəni bu şəxslərin gələcəkdə öz ixtiyarları ilə Allaha bəndəçilik yolunda bütün səylərini əsirgəməyəcəklərini bilirdi. Allah-taala da ixtiyar üzündən olan bu bəndəliyin mükafatı olaraq onlara Özünün xüsusi nemətini – risalət və imamət məqamını vermişdir.
Hər bir halda, Allah tərəfindən nemətlərin əta olunması insanların məsləhəti əsasındadır. Bir çoxlarının belə ilahi nemətlərdən bəhrələnməməsinin səbəbi budur ki, o istedadlara malik olmaq onların məsləhətinə deyilmiş və (malik olduqları təqdirdə) qədrini bilməyəcəkdilər. Bu qəbildən olan bir neçə məsələni də Allah-taala qeyd etmişdir. Bilirik ki, müəyyən insanlar böyük fəzilətlərə malik olsalar da, ondan sui-istifadə etdiklərinə görə böyük bəlalara düçar olmuşlar. Deməli, bu nemətlərin Allah tərəfindən xüsusi şəxslərə verilməsi hikmətsiz deyildir. “Allah Öz risalətini kim üçün qərar verdiyini və kimin bu məqama çatmağa ləyaqəti olduğunu daha yaxşı bilir.”
Allah-taala həzrət Musa (əleyhis-salam)-ın qövmündən olan və rəvayətlərdə Bələm Baura adlandırılan şəxs barəsində buyurur: “Biz bəndələrimizin bəzisinə çoxlu kəramətlər verdik, ona xüsusi məziyyətlər əta etdik və ona (çoxlu) iftixarlar verdik, (əlbəttə nübüvvət və risalət məqamını yox)... Lakin Allahın verdiyi bu nemətləri öz həvayi-nəfsinə xidmətə sərf etdi və onlardan sui-istifadə etdiyinə görə nəinki məqamı yüksəlmədi, əksinə it dərəcəsinə də süqut etdi.”[5]
Qeyd etdiyimiz izahlara əsasən, “Peyğəmbərlərin və imamların seçilməsi dünyadakı təvəllüdlərindən əvvəlki dövrlərə də aiddirmi, ya yox?” sualının cavabı məlum olur. Aydındır ki, əsas meyar dünyadakı əməldir. İmam Sadiq (əleyhis-salam)-ın buyurduğu aşağıdakı rəvayətin mənası da bundan ibarətdir: “Allah-taala (xilqətdən əvvəl) yəmin (sağ tərəf) səhabələrinə əmr etdi ki, cəhənnəm atəşinə daxil olsunlar. Onlar da qəbul edərək atəşə daxil oldular. Lakin “şimal (sol tərəf) səhabələri” inadkarlıq edərək atəşə daxil olmadılar.”[6]
Bu hədisdən aydın olur ki, burada deyilənlər xilqətdən sonra – bu dünyada öz ixtiyar və seçimləri ilə “yəmin” (sağ tərəf) və ya “şimal” (sol tərəf) səhabələri olacaq şəxslərdir ki, onların həqiqətləri xilqətdən əvvəlki aləmdə onlara belə göstərilmişdir.
Peyğəmbərlərin və imamların sair insanlara olan üstünlüyü aydındır. İmam Sadiq (əleyhis-salam) belə buyurur: “Allah-taala məxluqatı xəlq edən zaman onları Öz dərgahında hazır etdi və onlardan: “Sizin Rəbbiniz kimdir?!” – deyə, soruşdu. “Bizim Rəbbimiz Sənsən” deyə cavab verən ilk şəxs Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih), Əmirəl-möminin Əli və imamlar (əleyhimus-salam) idi. Ona görə də Allah-taala onları elmin və dinin daşıyıcıları qərar verdi.”[7]
Başqa bir rəvayətdə Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih) buyurur: “Allah-taala məni, Əlini, Fatiməni, Həsəni və Hüseyni dünyanın xilqətindən yeddi min il qabaq xəlq etmişdir.”[8]
O həzrətin bu xilqətdən məqsədi cismani və fiziki xilqəti deyil, xüsusi zaman dövründə olan mələkuti və nurani xilqət olmuşdur. Belə nəticə alırıq ki, Allah-taalanın peyğəmbərlərə və məsum imamlara inayət etdiyi nemətlər, əvvəla, onların qabiliyyət, istedad və səyləri əsasında verilmişdir, ikincisi, bu nemətin verilməsi də həqiqətdə bütün bəşəriyyətə verilən nemət olmaqla onların hidayəti üçündür. Habelə, bu nemətlərin hamısı hikmət və ədalət üzündən olmuşdur.
[1] “Səcdə” surəsi, ayə: 24
[2] "Biharul-ənvar", 10-cu cild, səh. 170
[3] Bax: “Porsman” adlı proqram
[4] Ayətullah Misbah Yəzdi, “Pişniyazhayi müdiriyyəti islami”, səh. 55
[5] Ayətullah Misbah Yəzdi, “Dər pərtovi vilayət”, səh. 56
[6] “Biharul-ənvar”, 5-ci cild, səh. 241
[7] Yenə orada, səh. 224
[8] Yenə orada, 54-cü cild, səh. 43