Мүбарәк Әнфал сурәсинин 8-ҹи, Јунус сурәсинин 49-ҹу ајәләри вә бунлара охшар ајәләр јалныз, Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) ишләрини там мүсәтәгил ҝөрмәси һалыны инкар едир. Әҝәр дүнјада белә шәхсијјәтдән мүстәгиллик инкар олунурса јердә галан диҝәр инсан вә варлыглардан сөзсүз инкар олунаҹаг.

Гејд олуннан мүбарәк ајә, әслиндә Али Ирман сурәсинин 64, 79 вә 80-ҹы ајәләринә ҹавабдыр. Бу ајәләрдә садиг пејғәмбәрләрә нисбәт верилән илаһијјәт вә рүбубијјәт иддиасы тамамилә рәдд олунур вә инсанлары белә бир руһијјәдән чәкиндирир. Ејни заманда Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) өзүнү мүтләг шәкилдә әмр, мүлк вә Аллаһдан еһтијаҹсыз мүстәгил ихтијар саһиби билмәк, өзүнү илаһиләшдирмәк вә рүбубијјәт мәгамына галдырмаг әвәзинә бүтүн вүҹудуну Аллаһ-тааланын гүдрәт вә әзәмәтинә бағлы олдуғуну билдирир вә нүмунә үчүн инсанын һәјатында ән чох мүбтәла олдуғу хејир вә зәрәрин там шәкилдә Аллаһ-тааланын гүдрәтиндә олдуғуну бәјан едир. Чүнки, инсанларын әксәријјәтинин һәдәфи, һәјатда башга шеј јох, мәһз хејирләри өзләринә тәрәф чәкмәк вә зәрәри өзүндән дәф етмәкдир. Јохса, тәкҹә зәрәр вә хејир јох, бәлкә дә инсанларын вә бүтүн варлыгларын һәјатынын бүтүн саһәләриндә камал сифәтләриндән тутмуш бүтүн фәалијјәтләри Аллаһ-тааланын гүдрәтинә бағлыдыр.

     Аллаһ-тааланын бүтүн ишләринин вә сифәтләринин әсас вә ҹөвһәри (јәни, бүтүн камал сифәтләринин вә бүтүн гүдрәт вә фәалијјәтин мүтләг шәкилдә јалныз Аллаһ-таала тәрәфиндән бир немәт олдуғуну) бу мәнададыр. Бу һәмин мәнадыр ки, инсан бүтүн камал сифәтләриндә гүдрәт вә фалијјјәтләринин мәншәјәнин Аллаһ-таала тәрәфиндән олмасыны билмәлидир. Инсан өзүнү вә ја Аллаһдан гејрисини ишләринә мәһвәр вә әсас гәрар вермәсин. Әҝәр инсана бир хејир верилсә:

   а) Һеч дә белә олмасын ки, өзүнү һәр шејдә үстүн билсин вә десин: "Бу (вaр-дөвлəт) мəнə јaлныз мəндə oлaн eлм сaјəсиндə вeрилмишдир.”[1]   

б) Гибтиләр кими күтбејин олма ки, бүтүн ишләри Фиронун илаһијјәтләшмәси вә рүбубијјәтинә нисбәт вермиш оласан.[2]

в) Фирон вә Нәмруд кими өзүнү мүтләг ихтијар саһиби һесаб етмә вә онун кими “"Һәгигәтән, мән сизин ән уҹа Рәббинизәм!"[3] – демә.     

  д) Һеч вахт бир хејрин сәнә јетишмәсиндә Аллаһла бирҝә диҝәрини дә шәрик гошма. Дејәсән ки, әввәл Аллаһ сонра филанкәс, бу һалда мүшрик оларсан, бәлкә белә дејәсән ки, филанкәс Аллаһ тәрәфиндән вәсилә олараг бу хејри мәнә чатдырды. Бүтүн һалларда инсан Аллаһ-таалаја шүкр едән олмалыдыр. Бүтүн чәтинликләрин һәлли барәсиндә јалныз, Аллаһ-таала тәрәфиндән она немәт кими верилән васитәләр һаггында дүзҝүн нәтиҹә чыхартсын вә бунунла да чәтинликләри һәмишә һәлл олсун.

Бу, Гуран ајәләриндә бизә верилән дәрсдир. Амма, Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) кими уҹа шәхсијјәтли бир инсан Аллаһ-таала тәрәфиндән нә гәдәр немәт аларса, тәвазөкарлығы вә Аллаһ-таалаја олан шүкрү ҝүнбәҝүн артар.[4]  

Беләликлә, бу ајәләрдә Пејғәмбәрин  (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм)   илаһијјәт вә рүбубијјәт мәгамынын инкары вә маликијјәтдә мүстәгил олмамасыны бәјан етмәси, бизим о бөјүкләрә һаҹәт вә чәтинликләримизин һәллиндән өтрү мүраҹиәтимиз, онлардан шәфаәт вә шәфа истәмәјимизлә һеч бир зидијјәти јохдур. Чүнки, бу ајәләрдә о Һәзрәтдән мүтләг мүстәгиллик инкар олунур, амма бизим онлара мүраҹиәтимиздә, онларын Аллаһ-тааланын изни илә шәфаәт вә шәфа вермәләри нәзәрдә тутулур вә бу һалда Пејғәмбәрин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) иши Аллаһ-тааланын ирадәси чәрчивәсиндәдир. Неҹә ки, Гуранда һәзрәт Исанын (әлејһиссалам) бүтүн мөҹүзәләриндән сонра “Мәним изнимлә” сөзү тәкрар олур.[5] Бунунла да башгаларын о Һәзрәтә исбәт вермәк истәдикләри илаһијјәт вә рүбубијјәт мәгамыны рәдд етмиш олсун.

      Беләликлә, еһтиајтлы олмаг лазымдыр ки, бизим о бөјүкләрдән шәфаәт вә ја һаҹәт истәмәјимиз сәбәб олмасын ки, онларын бүтүн ишләри вә шәфаәт вермәләрини мүстәгил һесаб едәк. Онларын бүтүн харигүладә ишләринин вә баҹарыгларынын олмасына бахмајараг, һәмишә Аллаһ бәндәси, Она шүкр едән вә Аллаһ-таала мүгабилиндә тәвазөкар олмаларыны билмәјимиз зәруридир.    

                Даһа чох мүталиә үчүн:

1.     Мәраһил әхлаг дәр Гуран, Әбдуллаһ Ҹавад Амули, нашир Исра, Гум.

2.     Әлламә Тәбатәбаи Мәһәммәд Һүсејн, Бәррәсиһаји Ислами, сәһ-269-270, нәшр Һиҹрәт, Гум.

3.     Әл-Мизан вә саир тәфсирләр, Әнфал сурәсинин 8-ҹи, Јунус сурәсинин 49-ҹу, Али Имран сурәсинин 64, 79 вә 80-ҹы ајәләри.