Ətraflı axtarış
Baxanların
7596
İnternetə qoyma tarixi: 2010/04/22
Sualın xülasəsi
Гуран бахымындан һикмәтин елмлә фәрги вармы?
Sual
Гуран бахымындан һикмәтин елмлә фәрги вармы?
Qısa cavab

“Һикмәт” сөзү лүғәтдә һагг вә һәгигәтлә ујғун данышыг вә әмәл, елм вә әгл васитәсилә һагга јетишмәк, ја инсаны һагга чатдыран шејә дејилир. “Елм” исә билмәк, бир шејин һәгигәтини дәрк етмәк, билик вә аҝаһлыг мәналарындадыр.

Гуранда “һикмәт” вә “елм” кәлмәләри; “һикмәт” сөзү Гуранда чох ишләнмишдир. Бу кәлмәдән мәна вә мәгсәд һаггында тәфсирчиләр арасында мүхтәлиф нәзәријјәләр вар. Бәзиләри мәгсәдин пејғәмбәрлик олдуғуну билдирирләр. Бәзиләри дејирләр ки, мәгсәд, шәриәт, һалал вә һарама олан елмдир. Бир дәстә, һикмәтдән мәгсәд Гуран елмләри, диҝәрләри исә Аллаһын бујурдугларынын һәгигәтинә јетишмәк мәнасында олдуғуну гејд едирләр. Амма, Әлламә Тәбатәбаинин нәзәријјәси бүтүн бу нәзәријјәләри өз көлҝәси алтына алыр вә о да будур ки, һикмәт, елмин мөһкәм вә јәгинҝәтирән олмасы мәнасындадыр. Чүнки, һикмәт, бир шејин мөһкәм вә арадан ҝетмәсинин гејри-мүмкүн олмасыдыр. Аллаһ-таала Гураны “Китаби-һәким” адландырырса, бу о демәкдир ки, Гуран вахтында сөз дејир, јахшы сөз дејир, етдији бәјанын јанында дәлил вә бүрһан ҝәтирир.

“Елм” кәлмәси дә Гуранда чох тәкрар олунмуш вә лүғәтдә билмәк, ајдынлыг ҝәтирмәк, дәлил вә һөҹҹәт мәнасында ишләнмишдир. Елм кәлмәсинин вә ондан ајрылан сөзләрин дәгиг арашдырылмасындан сонра мәлум олур ки, бүтүн варлыглар елмә маликдир. Неҹә ки Әлламә Тәбатәбаи бу ајәнин - “Елə бир шeј јoxдур ки, Аллaһa тə’риф дeјиб Oнa шүкр eтмəсин, лaкин сиз oнлaрын (диллəрини билмəдијиниз үчүн) тəгдисини aнлaмaзсыныз.”[i] - тәфсириндә јазыр: ајәдәки,  лaкин сиз oнлaрын тəгдисини aнлaмaзсыныз.” – ҹүмләси, мөвҹудатларын тәгдисиндән мәгсәдин елм үзүндән олмасына ән јахшы дәлилдир. Чүнки, әҝәр варлыгларын тәсдигиндән мәгсәдин јалныз Аллаһа нисбәт верилмәси олсајды, онда онларын дилләрини анламамағын бәјан олунмасынын һеч бир мәнасы олмазды. Гуранда бу мәнаја (варлыгларын елми олмасына) дәлаләт едән мәналар чохдур.

Һикмәтлә елмин фәрги; Гуран ајәләриндә бәзән, варлыгларын јарадылышы әбәс вә һәдәфсиз олмамасы ҹәһәтиндән һикмәт Алллаһ-таалаја нисбәт верилмиш вә бу да Аллаһ-тааланын сонсуз елминә ишарә едир. Нәтиҹәдә, һикмәт вә елм Аллаһын зати сифәтләриндәндир. Амма, әҝәр һәр һансы ишин һикмәт, һагг вә батилдән узаг олмасы илә вәсф олунурса, бу һалда һикмәт Аллаһ-тааланын фели сифәтиндән сајылаҹаг. Һәр һалда, Аллаһ-тааланын бүтүн сифәтләри Онун зати сифәтләри олдуғуна ҝөрә бу ики вәсф арасында һеч бир фәрг јохдур. Јалныз бу етибарла ки, Аллаһ-тааланын һәким вә әлим сифәтләри Онун билијинә, “һикмәт” исә елми ҹәһәтләринә ишарәдир. Башга сөзә десәк, “елм” сифәти Аллаһ-тааланын сонсуз билијинә, “һикмәт” сифәти исә Гуранын назил олма сәбәбләринә вә аләмләрин јарадылма һәдәфинә ишарә едир.  Бәзән бу ики сифәт инсана да нисбәт верилир. О да инсанда һикмәт, мөвҹудатларын танынмасы, јахшы вә хејир ишләрин ҝөрүлмәси мәнасындадыр. Һәким о кәсдир ки, мәрифәт әһли олуб, дәрин дүшүнҹәси вә әгли олмуш олсун. Имам Казим (әлејһиссалам) бујурур: “Һикмәтдән мәгсәд дүшүнҹә вә әглдир.” Беләликлә, демәк олар ки, һикмәт елә бир дәрк вә дүшүнҹә тәрзидир ки, елмә әсасланыр, онун да һәгигәти Аллаһ-таалаја мәхсусдур. Бундан әлавә, имам Садиг (әлејһиссалам) бујурур: “Аллаһ-таала өзү елмдир вә ҹәһлин Она јолу јохдур.” Башга мәтләб исә бундан ибарәтдир ки, елмин дә өз мәртәбәләри вар. Елмин ән али мәртәбәси Аллаһ-таалаја мәхсус олуб, онун сајәсиндә исә диҝәр мөвҹудатлара инсана вә һәтта гејри-әгл саһибләринә дә елмдән бәһрә верилиб. Бүтүн варлыгларын өзләринә нисбәт араларында елми мәгамлары вардыр. Амма, һикмәт өзүнүн хүсусијјәтләри илә јалныз ағыл саһибләринин сифәт вә хүсусијјәтләриндәндир.



[i] Исра сурәси, 44-ҹү ајә.

Ətreaflı cavab

Лүғәтдә мәна:

“Һикмәт” әслиндә, елм вә әглин васитәси илә һагга, һәгигәтә чатмагдыр.[1] Сөзүн әсли исә “һөкм” көкүндән олуб, һәбс етмәк вә гадаған мәнасындадыр. Бу сөзүн илк мәнасы, зүлмүн гаршысы алмагдан өтрү һөкм вермәјә дејилир. Һикмәтин хассәләриндән бири инсанда ҹәһл вә наданлығы гаршысыны алмагдыр.[2] Амма, “елм” билмәк, билик,[3] һәгигәти дәрк етмәк вә баша дүшмәк, бир шејин әсасына дејилир.[4] Һәмчинин, әшјада олан о нишанәләрә дәлаләт едир ки, онун васитәсилә ондан гејрисини ајырмаг олур.[5]

 

Гуранда елм вә һикмәт;

Һикмәт сөзү Гуранда ијирми дәфә тәкрар олунмушдур. Һикмәт сөзүнүн мәнасы һаггында Гуранда тәфсирчиләр мүхтәлиф изаһлар верибләр ки, онларын хүласәси бунлардан ибарәтдир:

1.Һикмәтдән мәгсәд пејғәмбәрликдир.[6] Неҹә ки, Гуранда охујуруг: “Дaвуд Ҹaлуту өлдүрдү. Аллaһ Дaвудa һəм һөкмрaнлыг, һəм дə һикмəт (пeјғəмбəрлик) вeрди.”[7]

2. Һикмәтдән мәгсәд, шәриәтдә һалал вә һарама елм тапмагдыр.[8] Гуран ајәсиндә охујуруг: “(Аллaһ) oнa (Исaјa) јaзмaғы, һикмəти (һалал вә һарамы), Төврaты вə Инҹили өјрəдəҹəк.”[9]

3.Тәфсирчиләрдән бәзиләри һикмәтдән мәгсәдин Гуран елмләри, Гуранын нәсх едән (ләғв едән) вә нәсх олунан ајәләринә, мөһкәм вә мүтәшабеһ, мүгәддәм вә мүәххәр вә саир ...ајәләринә аид олан елмин олдуғуну дејирләр.[10] Гуранда охујуруг: “Аллaһ истəдији шəxсə һикмəт (eлм, мə’рифəт, мүдриклик) бəxш eдəр. Кимə һикмəт бəxш eдилмишсə, oнa чoxлу xeјир (əбəди сəaдəт) вeрилмишдир. Буну aнҹaг aғыллы aдaмлaр дəрк eдəрлəр![11]

4. Бәзи тәфсирчиләрин нәзәринә ҝөрә исә һикмәт, әмәл вә сөз мејданында Аллаһ-тааланын кәламынын әслинә вә һәгигәтинә јетишмәкдир.[12]

5. Бәзиләри һикмәти динин ҝениш мәнада анламы кими тәфсир едирләр.[13]

6. Диҝәр тәфсирчиләр исә һикмәтә диндән дүзҝүн вә сәһиһ дәрк кими мәна вермишләр.[14]

7. Бир дәстә исә бу әгидәдирләр ки, “һикмәт” елә бир елмдир ки, башдан баша инсанын ислаһ олуб камала јетмәсинә сәбәб олур. [15]

8. Нәһајәт, Әлламә Тәбатәбаи бүтүн бу мәналары өзүндә ҹәмләшдирән бир нәзәријјә вермшдир. О да бундан ибарәтдир ки, һикмәт, мәсәләнин елми шәклинин мөһкәм вә там јәгинликлә олмасына дејилир.[16]  Әслиндә, бүтүн гејд олунан мәналар бу мәнанын дахилиндә гәрар тутмушдур. Чүнки, “һикмәт”, “мөһкәм”, “һөкм” вә саир кими кәлмәләрин мәнасында бир нөв мөһкәмлик вә арадан ҝетмәмәк мәнасы јатмышдыр.[17] Аллаһ-тааланын Гураны “Китабун-һәким” адландырмасы ондан өтрүдүр ки, Гуран вахтында сөз дејир, јахшы сөз дејир, бәјан етдији шејин јанында дәлил вә бүрһаны вар. Дәлил вә бүрһаны олмајан сөз мөһкәм олмаз.[18] Ислам Пејғәмбәриндән (с)  нәгл олунан һәдисдә охујуруг: “Аллаһ-таала ән гијмәтли Гуран немәтини мәнә әта етмиш вә онунун јанында лазымы гәдәр һикмәт дә вермишдир. Һикмәтдән бәһрәси олмајан ев виранәдир. Беләликлә, елм вә билик өјрәнин, елә олмасын ки, надан вә савадсыз һалда өләсиниз!” [19]

Амма, “елм” кәлмәси, Гурани-кәримдә 105 дәфә тәкрар олунмушдур. Әлбәттә, елм кәлмәсиндән алынмыш кәлмәләри дә нәзәрә алсаг, белә кәлмәләрин сајы чохдур. Бу сөз, бәзән Гуранда “билик” мәнасында ишләниб. Мәсәлән ајәдә вар, “Һəр гəбилə өзүнүн су ичəҹəји јeри билди.” [20]  Бәзән изһар вә ајдынлашдырмаг мәнасында олур, мәсәлән, “Сoнрa ики тaјфaдaн (мө’минлəрдəн вə кaфирлəрдəн) һaнсынын oнлaрын (мaғaрaдa) гaлдыглaры мүддəти дaһa дүзҝүн һeсaблaдыглaрыны билмəк үчүн oнлaры oјaтдыг.”[21]  Әлламә Тәбатәбаи бу ајәнин мәнасында јазыр; мәгсәд, һазырда олан елмдир. О да, Аллаһ-таала јанында бир шејин һүзуру вә хүсуси вүҹуду мәнасындадыр. Елм бу мәнада Гуранда чох ишләнмишдир. Бәзән дә елм, дәлил вә һөҹҹәт мәнасында ишләниб.[22]

Беләликлә, елм һаггында гејд олунмуш бүтүн мәналардан белә нәтиҹә алмаг олур ки, бүтүн мөвҹудатларын өзүнә мәхсус елмләри вардыр. Неҹә ки, Әлламә Тәбатәбаи бу ајәнин - “Елə бир шeј јoxдур ки, Аллaһa тə’риф дeјиб Oнa шүкүр eтмəсин, лaкин сиз oнлaрын (диллəрини билмəдијиниз үчүн) тəгдисини aнлaмaзсыныз.”[23] - тәфсириндә јазыр ки, ајәдәки  лaкин, сиз oнлaрын тəгдисини aнлaмaзсыныз.” – ҹүмләси мөвҹудатларын тәгдисинин елм үзүндән олмасына ән јахшы дәлилдир. Чүнки, әҝәр мөвҹудларын тәсдигиндән мәгсәд јалныз, варлыгларынын Аллаһа нисбәт верилмәси олсајды, онда онларын дилләрини анламамағын бәјан олунмасынын һеч бир мәнасы олмазды.[24] Гуранда бу мәнаја (варлыгларын елми олмасына) дәлаләт едән мәналар чохдур. Мәсәлән, “мәһз о ҝүн (јер) өз һекајәтини сөјләјәҹәкдир. Чүнки (буну) она сәнин Рәббин вәһј етмишдир (бујурмушдур)!”[25]  Бу гәбилдән олан ајәләр дәлаләт едир ки, инсанын әзаларынын шәһадәт вермәси вә Аллаһ-таала илә дилә ҝәлиб сөз данышмалары, Һагг-тааланын суалларына ҹаваб вермәләри һәр бир варлығын өзүнәмәхсус елми әсасында олар. Әлбәттә, диггәт етмәк лазымдыр ки, елмин өзүнәмәхсус дәрәҹәләри вардыр.

 

Һикмәтлә елмин фәрги;

Бу ики кәлмәнин фәргләрини бәјан етмәздән әввәл гејд етмәк лазымдыр ки, бәзән елм вә һикмәт Аллаһ-таалаја нисбәт верилир.[26] Гурани-Кәримдә һәким кәлмәси 92 дәфә, әлим кәлмәси исә 156 дәфә Аллаһ-таалаја нисбәт верилмишдир. Һәким вә әлим вәсфләри Аллаһ-тааланын зати сифәтләриндәндир. Чүнки, Аллаһын һикмәти дедикдә нәзәрдә тутулур ки, јаратдыгларыны ән мөһкәм шәкилдә вә гүдрәтлә јарадыб, јарадылыш һәр бир мәнасызлыгдан узаг олуб, Онун затындан сајылан сонсуз елминә әсасланыр. Һикмәтин фели сифәтләриндән дә олмасына бахмајараг, бу ҹәһәтдән дә Аллаһ-тааланын Өз ишләриндә мөһкәм, гүдрәтли вә һәр ҹүр батил ишдән пак вә мүнәззәһ олмасына дәлаләт едир. Һәр һалда, Аллаһын заты сифәтләри Онун заты илә ејни олдуғу үчүнбу ики сифәт (һәким вә әлим) арасында елә бир фәрг јохдур. Она ҝөрә ки, һәким вә әлим сифәтләринин һәр икиси Аллаһ-тааланын билик вә елминә ишарәдир. Фәрг бундадыр ки, һикмәт адәтән Аллаһ-тааланын елми ҹәһәтләринә, елм исә нәзәри ҹәһәтләринә ишарә едир. Башга сөзлә десәк, елм Аллаһ-таалынын сонсуз билијиндән хәбәр верир, һикмәт исә Онун јаратдығы аләмләрин вә Гурани-Кәримдә  назил етдијинин һәдәфиндән хәбәр верир.[27]

Бәзән бу ики сифәт инсана вә диҝәр ағыл саһибләри олан мөвҹудлара да нисбәт верилир. Инсанда һикмәтин олмасы, онун варлыглара елми, бәјәнилмиш вә хејир ишләрин ҝөрүлмәси мәнасындадыр.[28]  Башга сөзлә десәк, һәким инсан о кәсдир ки, мәрифәт мејарларыны өзүндә ҹәм етмәклә онун васитәсилә һаггы таныја билсин, батили исә һансы либасда олмасына бахмајараг һагдан ајыра билсин. Бу һәмин мөвзудур ки, фәлсәфәчиләр ону өз дилләриндә “нәзәријәә гүввәсинин камал һәдди” адландырырлар.[29] Демәли, һәким о кәсдир ки, дәрин дәрк гүввәсиндән  бәһрәләниб вә мәрифәт әһли вә сағлам ағла малик олсун. Имам Казым (әлејһиссалам) Һишам ибни Һәкәмә бујурур: “Һәкмәтдән мәгсәд әгл вә дәркдир.”[30] Бәс, демәк олар ки, һикмәт елә бир дәрк вә дүшүнҹә тәрзидир ки, елмә әсасланыр, онун да һәгигәти Аллаһ-таалаја мәхсусдур. Бундан әлавә, имам Садиг (әлјеһиссалам) бујурур: “Аллаһ-таала өзү елмдир вә ҹәһлин Она јолу јохдур.”[31] Һәмин һәгигәт ки, Лоғман Аллаһ-таала тәрәфиндән алмышдыр.[32] Бәзи фәлсәфәчиләр инанырлар ки, анҹаг фикирләшмәк, мүталиә етмәк елм вә билик вүҹуда ҝәтирмир. Бәлкә дә бунлар инсанда руһу әгли биликләри гәбул етмәјә һазырлашдырыр. Елә ки, инсанын руһу бу ишә һазыр олур, Аллаһ-таала өз елм фејзи вә рәһмәтиндән инсанын руһуна сәпир.[33]  О заман әмәл мәрһәләсиндә, инсанда дәрк вә мәрифәт һалы вүҹуда ҝәлир. Башга сөзлә десәк, инсанын әмәли онун руһуну елми вә мәрифәти гәбул етмәјә һазырлашдырыр. Елмин дә олмасы инсанда бир мүгәддимә олараг инсанын руһуну һагла батили ајырмаға, һәгигәти дәрк етмәјә, манеә вә фәсадлары ајырмаға һазыр едир.

 

Сон мәтләб:

Башга мәтләб исә бундан ибарәтдир ки, елмин дә өз мәртәбәләри вар. Елмин ән али мәртәбәси Аллаһ-таалаја мәхсус олуб, онун сајәсиндә исә диҝәр мөвҹудатлара, инсана вә һәтта, гејри-әгл саһибләринә дә елмдән бәһрә верилиб. Бүтүн варлыгларын өзләринә нисбәт араларында елми мәгамлары вардыр. Амма, һикмәт өзүнүн хүсусијјәтләри илә јалныз ағыл саһибләринин сифәт вә хүсусијјәтләриндәндир.

 



[1] Мүфрәдат Рағиб, “һөкм” сөзү.

[2] Мөҹәми мәгајисул-лүғәт, “һөкм” сөзү.

[3] Гурши, Гамус Гуран, 5-ҹи ҹилд, сәһ-32, “һөкм” сөзү.

[4] Мүфрәдат Рағиб, “һөкм” сөзү.

[5] Мөҹәми мәгајисул-лүғәт, “елм” сөзү.

[6] Мәҹмәул-Бәјан, 10-ҹу ҹилд, Интишарат Муәссисеји Әл-әләми лил мәтбуат, тарих-1415 һиҹ.гәмәри, 2-ҹи ҹилд, сәһ-151.

[7] Бәгәрә сурәси, 251-ҹи ајә.

[8] Мәҹмәул-Бәјан, 10-ҹу ҹилд, Интишарат Муәссисеји Әл-әләми лил мәтбуат, тарих-1415 һиҹ.гәмәри, 2-ҹи ҹилд, сәһ-298.

[9] Али Имран сурәси, 48-ҹи ајә.

[10] Мәҹмәул-Бәјан, 10-ҹу ҹилд, Интишарат Муәссисеји Әл-әләми лил мәтбуат, тарих-1415 һиҹ.гәмәри, 2-ҹи ҹилд, сәһ-194.

[11] Бәгәрә сурәси, 269-ҹу ајә.

[12] Мәҹмәул-Бәјан, 10-ҹу ҹилд, Интишарат Муәссисеји Әл-әләми лил мәтбуат, тарих-1415 һиҹ.гәмәри, 2-ҹи ҹилд, сәһ-194.

[13] Һәмән мәнбә;

[14] Һәмән мәнбә;

[15] Һәмән мәнбә;

[16] Әлламә Тәбатәбаи, Мәһәммәд Һүсејн, Тәфсир Әл-Мизан, Мүәссеји Һәмданини тәрҹүмәси, нашир; Бүнјад елми вә фикри Әлламә Тәбатәбаи, тарих-1363 һиҹ.гәм; 2-ҹи ҹилд, сәһ-351.

[17] Ҹаваб Амули, Әбдуллаһ, Гуран дәр Гуран, (мөвзуи тәфсир), интишарат Үсвә, 1-ҹи ҹилд, сәһ-297.

[18] Ҹаваб Амули, Әбдуллаһ, Гуран дәр Гуран, (мөвзуи тәфсир), интишарат свә, 1-ҹи ҹилд, сәһ-297.

[19]Сујути, Әд-дуррул Мәнсур, 1-ҹи ҹилд, сәһ-335.

[20] Әраф сурәси, 160.

[21] Кәһф сурәси, 12-ҹи ајә.  

[22] Кәһф сурәси, 4-5-ҹи ајәләр.  

[23] Исра сурәси, 44-ҹү ајә.

[24] Әлламә Тәбатәбаи, Мәһәммәд Һүсејн, Тәфсир Әл-Мизан, 17-ҹи ҹилд, сәһ-609.

[25] Зилзал сурәси, 4-5-ҹи ајәләр.

[26] Бәгәрә сурәси, 260-ҹи ајә.

[27] Мәкарим Ширази, Тәфсир Нүмунә, 15-ҹи ҹилд, сәһ-399.

[28] Мүфрәдат Рағиб, “һөкм” кәлмәси.

[29] Мәкарим Ширази, Тәфсир Нүмунә, 15-ҹи ҹилд, сәһ-399.

[30] Мәкарим Ширази, Тәфсир Нүмунә, 17-ҹи ҹилд, сәһ-37

[31] Амули, Шејх Һүрр, Әл-Фусулул мүһүммә фи үсулул әиммә, 1-ҹи ҹилд, сәһ-228.

32] Лоғман сурәси, 12-ҹи ајә.

[33] Мәкарим Ширази, Тәфсир Нүмунә, 16-ҹы ҹилд, сәһ-349

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Səcdəyə getdiyimiz zaman hansı üzv əvvəl yerə dəyməlidir?
    6386 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/02/09
    Səcdə namazın vacib hissələrindəndir və vacib və müstəhəm şərait və hissələrə malikdir; o yerlər ki, səcdədə müstəhəb hesab olur, odur ki, kişi səcdəyə getdiyi zaman ilk növbədə əllərini, qadın isə əvvəl dizlərini yerə qoymalıdır.[1]
  • İmam Əli (əleyhis-salam) sübh namazında zərbətlənən zaman İmam Həsənlə Hüseyn orada idilərmi?
    9605 تاريخ بزرگان 2012/03/14
    Əli (əleyhis-salam) zərbətləndiyi zaman Həsənlə Hüseyn (əleyhiməs-salam)-ın onun yanında olması ilə əlaqədar çoxlu rəvayət gəlmişdir. Buna görə də bu bəhsdə bir neçə ehtimal verilir: 1. İmam Əli (əleyhis-salam)-a məsciddən kənarda zərbə vurulmuşdur. Bu ehtimala əsasən demək olar ki, həmin anda Həsənlə Hüseynin Əli (əleyhis-salam)-ın yanında ...
  • Sualın xülasəsi: İmamlar (ə) və alimlər baxımından namazın ilk vaxtında qılınmasının savabını bəyan edin.
    6814 Hədis elmləri 2012/04/18
    Namzın ilkin vaxtında qılınmasının çoxlu sayda savab və təsirləri bəyan edilmişdir. Məsələn: Namzın savabının iki qat olması, İlahi məhəbbətini qazanmaq və s... Alimlər də bu mövzuya diqqət etməklə insanları namzın ilkin vaxtında qılınmasına çağırmışlar. Bunu Allaha yaxınlaşma və seyri sluk üçün ən mühüm əsaslardan hesab ...
  • Seçilmiş dörd qadının və onların atalarının adı nədir?
    14315 تاريخ بزرگان 2011/09/11
    Övliya və saleh insanların arasında elə qadınlar olub ki, bəşərin tarixi boyu, tövhid və İlahi hədəflər yolunda çoxlu fədakarlıq ediblər və onların adı həmişə bəşərin qara tarixində parlayır. Amma İslami rəvayət və mənbələrdə uca dərəcəli, şərəfli və üstün dörd qadının adı qadınların ən üstünü və behişt qadınlarının üstünü olaraq çəkilmiş ...
  • Şəhid Dəstğeybin kitabları etibarlıdırmı?
    8256 تاريخ بزرگان 2011/06/27
    Əzəmətli şəhid Ayətullah Seyyid Əbul- Hüseyn Dəstğeyb Şirazi şiə aləminin alimlərindən və müctəhidlərindən biri olmaqla yanaşı arif bir insan olubdur ki, fiqh, ilahiyyat, əxlaq, irfan və... elmlərdə mütəxəssis olub onun kitabları və əsərləri ümumi şəkildə etibarlı və istifadəyə yararlı eyni zamanda təsirlidir. Əlbəttə bu məsələyə diqqət etmək lazımdır ki, məsum ...
  • Oruc tutumayan müsəlman üçün yemək və içməli su hazırlayıb verməyin hökmü nədir?
    5902 Cürbəcür 2015/05/30
    Əgər oruc tutmayan şəxsin şəri üzürü varsa və ya oruc tutmaq vacib deyilsə (məsələn, xəstəlik üzündən oruc tuta bilmir) bu əməlin iradı yoxdur. Əgər qüdrəti olan halda, qəsdən oruc tutmursa və xeç bir üzrü yoxdursa, bu iş günahdır və imkan həddində o şəxsi orucu tərk etdiyinə görə ...
  • Əbu Əli Sina nə üçün məntiq kitabında sıralamanı əvəz etdi?
    6941 İslam fəlsəfəsi 2011/10/03
    İbn Sina məntiqdə iki növ yenilik etmişdir:1.             Məntiq məsələlərində yenilik2.             Məntiqin yazılış quruluşunda yenilikİkinci növ yenilik məntiqin yazılışında onun iki düşüncə tərzinə dəlalət edir. Birinci düşüncə məntiqin bəzi məsələlərinin ...
  • Həzrət Məryəm (əleyha salam)-ın aləm qadınlarından üstün edilməsinin (ayədə) qeydsiz-şərtsiz olmasına diqqət yetirməklə həmin ayəni rəvayətlə necə məhdudlaşdırmaq olar?
    7192 تاريخ بزرگان 2012/04/09
    “Aləmin” kəlməsinin Qurani-Kərimdə işlədilmə yerlərinə və müfəssirlərin bu barədəki nəzərlərinə diqqət yetirməklə məlum olur ki, bu kəlmə yalnız zamanın bir dövründə olan insanlara məxsus edilir. Əhli-sünnət kitablarının bir çox yerlərində də ayələrə rəvayət vasitəsi ilə qeyd vurulur. Həmçinin həm əhli-sünnət, həm də şiə təfsirlərinin bir çox yerlərində ...
  • Bilmək istərdim sünnülər xüsusiylə də vəhhabilər hansı dəlilə əsasən deyirlər ki, Peyğəmbərlər yalnız vəhy aldıqlarında məsumdurlar nəinki hər bir halda?
    9291 Qədim kəlam 2012/10/09
    Sünnülərdən bəzi tayfaları (Həşəviyyə və Sələfilər kimi) Qurandan dəlil gətirmək həzrət Adəm və onun behiştdən çıxarılmasını bildirən ayələr kimi, dəlil gətirirlər ki, Peyğəmbərlər yalnız vəhy və risalətlərinin təbliği zamanı məsumdurlar və digər hallarda günahkar və səhvə də yol verirlər. O cümlədən, Sələfilər (Vəhhabilər) də bildirirlər ...
  • Əqd xütbəsinin fəlsəfəsin bəyan edin?
    8301 Əxlaq 2011/10/30
    İslam nəzərindənevlənmək ailənin və təbii olaraq ictimaiyyətin təşkili üçün bir müqəddəs əhd və peymandır və bir çox əsərlərə və nəticələrə malikdir o cümlədən: Cinsi meyli təmin etmək, nəslin törənməsi, insanın təkamüli, rahatlıq paklıq və iffət, hisslərin möhkəmlənməsi və bir çox başqa faydalardır. Bu müqəddəs əhdi peyman Allah Taalanın müəyyən etdiyi ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164825 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    164349 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119884 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    113939 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    111088 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    94230 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54926 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    54632 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    46311 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    45920 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...