Ətraflı axtarış
Baxanların
8364
İnternetə qoyma tarixi: 2011/09/12
Sualın xülasəsi
Əhli-sünnət və Bilal Həbəşi
Sual
Əhli-sünnətin Bilal Həbəşi barəsindəki nəzəri nədir?
Qısa cavab

Əhli-sünnətin mənbələrində Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-in böyük səhabəsi olan cənab Bilal Həbəşi barəsində müəyyən mətləblər qeyd olunmuş və deyilmişdir ki, onu Əbu Bəkr azad etmişdi. Kafirlərin işgəncələri qarşısında müqavimətli bir şəxs olan Bilal Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-in azan deyəni, müharibələrdə İslam mücahidi idi və həmişə Peyğəmbərlə yanaşı olmuşdu. Amma Peyğəmbərin vəfatından sonra Mədinədən Şama getmiş və orada vəfat etmişdir.

Ətreaflı cavab

Ribah və Hümamənin oğlu olan Bilal[1] Həbəşistandan əsir tutularaq Ərəbistan yarımadasına gətirilmişdi. O, Qureyş başçılarından sayılan Üməyyə ibni Xələfin qulu idi. İslam zühur edən zaman o tam meyl və rəğbət üzündən İslamı qəbul edən ilk şəxslərdən idi.[2] Onun ərbabı Üməyyə İslamı və tövhid əsərlərini məhv etmək üçün var-qüvvəsi ilə çalışırdı. Bilal müstəzəf (zəif saxlanılmış) müsəlmanlardan idi[3] ki, müsəlman olduqdan sonra müşriklər onu İslamdan qaytarmaq üçün ağır işgəncəyə məruz qoymaq qərarına gəldilər. Yazmışlar ki, İslamı qəbul etməsini aşkar edən ilk şəxslər yeddi nəfər idi, Bilal da onlardan biri idi. Onlardan hər biri işgəncədən amanda qalmaq üçün nüfuzlu şəxs və ya qohum-qəbilə tərəfindən himayə olunurdu, yaxud işgəncə verildikdən sonra himayədarları tərəfindən araşdırılırdı. Amma Bilalın heç kəsi yox idi.[4]

Üməyyə Bilalı İslamdan qaytarmaq üçün ona çox ağır əzab-əziyyətlər və acınacaqlı, sərt işgəncələr verirdi, Bilal da bütün vücudu ilə öz imanı üzrə müqavimət göstərirdi. Demişlər ki, Əbu Bəkr Bilalı onun ərbabından alaraq azad etdi. Bu məsələ şiələr tərəfindən də qəbul olunur. Təkcə “Qamusir-rical” kitabının müəllifi bu barədə şəkk etmiş, İskafinin yazdığı “Nəqzu Osmaniyyə” kitabından Bilalın Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih) tərəfindən azad olunduğunu nəql etmişdir. Səbəbi də bu ola bilər ki, onun azad olunması Peyğəmbərin göstərişi ilə baş vermişdir.[5]

Mədinə İslamın mərkəzi qərargahı olan zaman Bilal Peyğəmbərin məxsus azançısı oldu və bütün müharibələrdə Peyğəmbərlə birlikdə iştirak etdi.[6]

Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-in dövründə Bilalın möhkəm imanı və müqaviməti barədə tarixi mənbələrdə çoxlu əhvalatlar qeyd edilmişdir. Peyğəmbərin vəfatından sonra Bilal Mədinəni tərk edərək Şama getmişdi. Şiə və sünnülər arasında yeganə ixtilaflı məsələ onun Mədinəni nə üçün tərk etməsindədir. Şiə alimləri inanırlar ki, bunun səbəbi o idi ki, Peyğəmbərdən başqası üçün azan vermək istəmirdi.[7] Çünki:

1. Əhli-beyt (əleyhimus-salam) hədislərində deyilir: “Bilal saleh bir bəndə idi və deyirdi ki, Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-dən sonra heç bir şəxs üçün azan deməyəcəyəm.” Məhz bundan sonra “həyyə əla xeyril-əməl” cümləsi azandan çıxarıldı.”[8]

2. Əhli-sünnətin tarixi mənbələrində Bilalın Peyğəmbərdən sonrakı xəlifələr üçün azan deməməsinə aşkar şəkildə təkid edilmişdir. Vaqidi yazır: “Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və səlləm)-in vəfatından sonra müqəddəs cənazə dəfn oluncaya qədər Bilal azan deyirdi, lakin “əşhədu ənnə Muhəmmədən Rəsulullah” cümləsinə çatan zaman camaat məsciddə uca səslə ağlamağa başlayırdılar. Həzrətin cənazəsi torpağa tapşırılan zaman Əbu Bəkr Bilala dedi: “Azan de!” Bilal dedi: “Əgər məni səninlə birlikdə olmaq üçün azad etmişsənsə, özün bilərsən; amma əgər Allah yolunda azad etmişsənsə məni həmin yolda azad qoy.” Əbu Bəkr dedi: “Səni yalnız Allaha görə azad etmişəm.” Dedi: “Mən Peyğəmbərdən sonra heç kəs üçün azan deməyəcəyəm.” Əbu Bəkr dedi: “Azadsan.” Bilal bir müddət Mədinədə qaldı, İslam ordusu Şama doğru yola düşən zaman o da Şama gedib orada qaldı.[9]

Əsqəlani “Əl-isabə” kitabında yazır: Bilal Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və səlləm)-dən sonra cihad məqsədi ilə Şama getdi.”[10] Bu nəzəriyyənin müqabilində sünnü kitablarında nəql olunan bəzi rəvayətlərdə deyilir: “Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və səlləm) vəfat edən zaman Bilal Əbu Bəkrin yanına gəlib dedi: “Ey Rəsulullahın xəlifəsi! Mən Peyğəmbərin “Möminin ən yaxşı əməli Allah yolunda cihad etməkdir” dediyini eşitmişəm.” Əbu Bəkr dedi: “Nə etmək istəyirsən?” Dedi: “İstəyirəm ki, Allah yolunda cihada gedim, şəhadət feyzinə nail olam.” Əbu Bəkr dedi: “Səni Allahın haqqına, özünün haqına və hörmətinə and verirəm ki, (getməyəsən). Mən qocalıb əldən düşmüşəm, ölümüm yaxındır.” Bilal onunla birlikdə qaldı. O, dünyadan gedən zaman Ömərin yanına gəldi və Əbu Bəkrə dediyi həmin sözləri Ömərə də dedi. Ömər də Əbu Bəkrin dediyi kimi cavab verdi, lakin Bilal qəbul etmədi.[11] Digər bir zəif nəzəriyyədə deyilir ki, Ömər Şama gedən zaman Bilal Şamda idi və onun üçün azan deyirdi.[12]

Əlbəttə, birinci rəvayət şiənin istinad etdiyi rəvayətlərlə ziddiyyətli deyil və Bilalın azan deməməsini aşkar deyir. İkinci rəvayət sənədinin zəif olmasından əlavə, Bilalın rəsmi şəkildə xəlifələrin azançısı olmasını isbat etmir. Son nəticə xəlifələrin hazır olduğu zaman azan deməsidir. Deməli, sünnü və şiələrin tarixi mənbələrinə məcmu halında nəzər yetirməklə məlum olur ki, Bilal xəlifələrin azan deməsinə dair istəyini qəbul etməmişdi. Bütün tarixçilər Bilalın Ömərin xilafəti dövründə, yəni 17-20-ci hicri illər arasında vəfat etdiyini qeyd etmişlər.[13]



[1] “Əl-istiyab”, 1-ci cild, səh. 179

[2] Tarixi mənbələrdə Bilal İslamı qəbul edən dördüncü və ya beşinci şəxs kimi qeyd olunur. “Biharul-ənvar”, 18-ci cild, səh. 229

[3] “Biharul-ənvar”, 17-ci cild, səh. 41; “Təbəqatul-Kubra”, 3-cü cild, səh. 175; “Ənsabul-əşraf”, 1-ci cild, səh. 156

[4] “ Təbəqatul-kubra”, 3-cü cild, səh. 175; “Ənsabul-əşraf”, 1-ci cild, səh. 156

[5] “Şiənin İslam şəxsiyyətləri”, 1-2-ci cildlər, Ayətullah Cəfər Sübhani; “Əl-istiyab”, 1-ci cild, səh. 182; “Usdul-ğabə”, 1-ci cild, səh. 243

[6] “Əl-əlam”, 2-ci cild, səh. 73

[7] “Əl-ixtisas”, səh. 71

[8] “Mən la yəhzuruhul-fəqih”, 1-ci cild, səh. 283

[9] “Təbəatul-kubra”nın tərcüməsi, 3-cü cild, səh. 2; “Təbəqatul-kubra”, 2-ci cild, səh. 187; “Usdul-ğabə”, 1-ci cild, səh. 243; “Əl-istiyab”, 1-ci cild, səh. 82

[10] “Ənsabul-əşraf”, 1-ci cild, səh. 526; “Əl-isabə”, 1-ci cild, səh. 456

[11] “Təbəqatul-kubra”nın tərcüməsi, 3-cü cild, səh. 202; “Təbəqatul-kubra”, 2-ci cild, səh. 178; “Usdul-ğabə”, 1-ci cild, səh. 244

[12] “Usdul-ğabə”, 1-ci cild, səh. 244

[13] “Usdul-ğabə”, 1-ci cild, səh. 245; “Ənsabul-əşraf”, 1-ci cild, səh. 526; “Dəlailun-nübüvvət”, 1-ci cild, səh. 348; “Əmtaul-əsma”, 6-cı cild, səh. 350

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • İlahi kitabda hər rətb və yabis var, kitabdan məqsəd, mövcud Quandırmı? Rətb və yabisdən məqsəd nədir? Onlar necə varlıqdır?
    6342 Təfsir 2010/11/10
    Bəzi ayələrdə "kitabi mubin" qeyd olunub və ondan məqsəd Qurani kərim olmasına baxmayaraq, amma bu ayə və buna oxşar ayələrdə ki, ilahi elmin sənədini açıqlayırlar, "kitabi mubindən" məqsəd, varlıqlar yaranmamışdan qabaq, ilahi elmin mərhələsidir ki, onun özü digər kitab və lövhələrə şamildir, onun keyfiyyət və miqdarı, bizə məlum deyil.
  • Qəbrdə müsəlman və qeyri-müsəlman üçün sual-cavab necədir?
    9442 Qədim kəlam 2014/05/20
    Bərzəx sözü ərəbcədən lüğətdə pərdə və iki əşyanın arasında qərar tutan maneəyə deyilir; amma məşhurlar kalamında bərzəx dünya ilə Axirət arasında Allah-taala tərəfindən yaradılmış bir aləmdir. İnsanın ölümündən sonrakı ilk mənzili də oradır. Bərzəx aləmindən məqsəd həmin qəbr aləmidir. Elə bir aləm ki, insan ölümdən sonra Qiyamətə ...
  • منظور از «ادبار النجوم» در قرآن چه زمانی از شبانه‌روز است؟
    1512 Təfsir 2022/11/01
    خدای متعال در بخش پایانی سوره‌ی طور، به بیان احوال مشرکان و عذاب اخروی آنها پرداخته و پس از آن به پیامبر(ص) دستور می‌دهد تا در اجرای فرامین الهی صبر پیشه کند و به عبادت و تسبیح و تقدیس او بپردازد. در آیه ...
  • Modern dünyada dinin yol göstərməsi necə təsəvvür olunur?
    7189 Təzə kəlam 2011/06/12
    "Din" kəlməsi bütün dinlərə istər səmavi olsun istərsə də olmasın, təhrif olmuş olsun və yaxud təhrif olmamış (İslam) olsun, şamil olur. Bizim əqidəmiz budur ki, İslam dini yalnız buna malikdir ki, bütün dövr və əsrlərdə müsbət yol göstərməyə malikdir; Çünki İslam bütün dinlərin sonuncusu və ən kamil İlahi ...
  • Deyilir: Əgər niyyət pak olsa bəsdir və dua və ziyarətə daha ehtiyac yoxdur; bu doğrudurmu?
    9737 Əməli əxlaq 2010/11/10
    Bu şeytanın insanları dua, ziyarət və digər əməllərdən uzaqlaşdırmaq üçün olan bir hiyləsidir, çünki dua və təvəssül imamların vasitəsi və Allahın bir başa olan əmri ilə insanların öhdəsinə qoymuşdur. İnsanlara nümunə və qəlblərinin saf olmasına dualar səbəb olub məsum imamlarla daha çox əlaqə yaratmağa səbəb olmuşdur. Bütün ...
  • Haram yoldan əldə edilmiş və sahibi də məlum olmayan pulun xumsu ödənməlidirmi?
    6494 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/10/15
    Haram yol ilə əldə edilən pul əldə edənin şəxsi malikiyyətində deyil. Öz əsas maliki və ya maliklərinə qaytarılmalıdır. Əgər bu mümkün deyilsə, Maliki məchul malın hökmündədir. Və xumsu yoxdur. Bəlkə o pulun bütövü Camiuş- şərait bir mərcəi təqlidin ixtiyarında olmalıdır və ya onun icazəsi ilə sahibinin niyyətinə ...
  • Төвбә сурәсинин ики сон ајәсинин сәнәд вә әһвалаты нәдир?
    6853 Təfsir 2010/04/22
    Үмуми олараг суалда гејд олунан “сәнәд”дән мәгсәдин нә олдуғу там ајдын дејил вә заһири белә олан суалларын мүәјјән ҹавабы јохдур. Амма, ола биләр бу сөздән мәгсәд, ајәнин назил олма сәбәби вә ја тәфсири олсун. Јахуд, Гуранын охунушларында олан бәзи ихтилафлара ҝөрә мәсум Имамлардан ...
  • Bəni İsrailin dana pərəstişinin cəzası hikmətli idi?
    6925 Təfsir 2012/04/17
    Təfsirçilər bu ayədə Allahın öldürmək əmrindən məqsədində üç ehtimal veriblər: 1. Bu əmr, imtahan əmri olub və onların tövbəsiylə bu əmr onlardan götürülübdür. 2. Bu ayədə qətldən məqsəd şeytani vəsvəsələri və nəfsani şəhətlər kəsməkdir. 3. Ayədə qətldən məqsəd, həqiqi qətldir yəni bir- birinizi öldürüb həlak ...
  • Fəlsəfə, irfan, ağıl və hikmət arasındakı fərq nədir?
    14299 İslam fəlsəfəsi 2012/04/19
    Fəlsəfə – ən xüsusi mənada varlıq aləmindəki gerçəklikləri dərk etmək üçün zehni, əqli və istidlal yönlü səylər mənasınadır. Hikməti fəlsəfədən fərqli bir məsələ hesab etdiyimiz halda o, fəlsəfədən yüksəkdədir və ilahi və lədünni mənşəyə malikdir. Quranda da “ilahi bir əta və nemət” kimi qeyd olunmuşdur. Belə ki, ...
  • Müsəlmanlar arasında müxtəlif firqələrin yaranmasının səbəbləri nədir?
    10696 Qədim kəlam 2010/12/07
    Müxtəlif məzhəblərin yaranmasında, çoxlu səbəblər var. məsələn, bir dəstənin peyğəmbər (s)- in həzrət Əli (ə)- nin imamlığı barəsində olan vəsiyyət və əmrlərinə diqqət etməmələri, digər dinlərin ardıcıllarinin müsəlmanların içinə yol tapması və mədəniyyət cəhətdən onlarla qarışmaları, islamın əsl təlimlərindən və Əli- beyt (ə)- in maarifindən uzaq düşmək bir əsrə yaxın ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164847 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    164435 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119909 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    113977 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    111163 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    94257 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54933 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    54704 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    46349 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    45943 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...