Ətraflı axtarış
Baxanların
8460
İnternetə qoyma tarixi: 2011/10/20
Sualın xülasəsi
Dua kitabları kifayət qədər etibara malikdirmi?
Sual
“Misbahuz-zair”, “Əl-bələdul-əmin”, “Misbahu Kəfəmi”, “İqbal”, “Əl-məzarul-kəbir” kitablarında gələn, eləcə də Əllamə Məclisinin “Məzar” kitabında istinad etdiyi dua kitabları mötəbərdirmi? Təvəssül bölməsində onlardan istifadə edə bilərikmi?
Qısa cavab

Burada üç məsələni qeyd etmək lazımdır:

1. Qeyd olunan kitablar, müəllifləri tərəfindən etimadlı sayılır və qəbul olunur. Bu mövzuya “Əl-məzarul-kəbir”, “Əl-bələdul-əmin” kitablarının müqəddiməsində işarə edilmişdir. Mərhum Əllamə Məclisi bu kitablara etimad etmiş, onların müəlliflərini də böyüklüklə, əzəmətlə yad etmişdir.

2. Bizim fəqihlərimiz öz üslublarına əsasən, hər bir rəvayəti rical elmi nəzərindən araşdırır, sonra ona əməl edirlər.

3. Həmin fəqihlər mənbələrdəki “mən bələğ” ünvanlı qaydanın məzmununun dəlaləti ilə rəvayət və xəbərlərə istinad etməklə dua və s. kitablar barəsində demişlər: “Bu kimi rəvayətlərə “savaba çatmaq” ümidi ilə əməl etmək olar, əql və şəriət baxımından bu yolla təvəssül etmək maneəsizdir.”

Ətreaflı cavab

Bu sualın cavabını üç məsələyə diqqət yetirməklə bəyan edirik:

1. Qeyd olunan kitablar müəlliflərinin və Əllamə Məclisinin nəzərindən araşdırılmışdır.

Bir tərəfdən, bu kitabların müəllifləri öz kitablarına xüsusi diqqət yetirmiş, onlardakı rəvayət və mətləblərin etibarına etiraf etmişlər. Mərhum Məclisi o kitabların özünə və müəlliflərinə xüsusi əzəmətlə yanaşmışdır.

Misal üçün: “Əl-məzarul-kəbir” kitabının müəllifi “İbni Məşhədi” adı ilə məşhur olan Şeyx Əbdüllah Məhəmməd ibni Cəfər Məşhədidir.

Əvvəla, müəllif öz kitabının müqəddiməsində yazır: “Mən bu kitabda şərafətli  məşhədlər (şəhadət yerləri) və ziyarətgahlar üçün müxtəlif ziyarətnamələri qeyd etmişəm, mübarək məscidlərə təşviqlə əlaqədar mətləbləri yazmışam, seçilmiş duaları və minacatları müvəssəq (etimadlı) ravilərə gedib çatan elə sənədlərlə qeyd etmişəm ki, onlar bu kəlmələri dinin böyük şəxsiyyətlərinə çatdırırlar.”

İkincisi: O, imamiyyənin böyük şəxsiyyətli alimlərindən, hədis şeyxlərindən biridir ki, icazənamələrdə onun adı gəlmiş, böyük şəxsiyyətlər onu əzəmətlə yad etmişlər. Məsələn, mərhum Şeyx Hürr Amili, İbni Məşhədini “əzəmətli şəxs və fəzilət sahibi” deyə qeyd edərək bəzi kitablarında onun adını çəkmişdir.[1]

Əllamə Məclisi (rəhmətullah əleyh) yazır: “Ziyarətlər bölməsində Məhəmməd ibni Məşhədinin qələmə aldığı böyük bir kitab vardır ki, Seyid ibni Tavus da ona etimad etmiş və tərifləmişdir. Biz o kitabı “Əl-məzarul-kəbir” adlandırdıq.”[2]

Başqa yerdə buyurur: “Əl-məzarul-kəbir” kitabının sənədindən onun mötəbər bir kitab olmasını başa düşürük. Seyid ibni Tavus özünün ziyarət və xəbərlərindən bir çoxunu bu kitabdan əxz etmişdir.”[3]

Mərhum Kəfəmi də özünün “Əl-bələdul-əmin” adlı kitabının müqəddiməsində yazır: “Ovzələr, dualar, təsbihlər və ziyarətləri əhatə edən bu kitab məsum imamlardan və din rəhbərlərindən nəql olunmuş, elə kitablardan götürülmüşdür ki, onların səhih olması qəbul olunur və biz onlara sarılmağa əmr olunmuşuq.”

Amma Seyid Əli ibni Musa ibni Tavusun yazdığı “Misbahuz-zair” kitabına gəldikdə isə, ondakı ümumi rəvayətlərə və ziyarətlərə diqqət yetirdikdə və ondan əvvəlki alimlərin kitabları ilə birlikdə nəzərə aldıqda görürük ki, o rəvayət və ziyarətlərdən çoxu Şeyx Səduq, Şeyx Mufid, Şeyx Tusi, İbni Quləveyh və s. böyük alimlərin kitablarında da gəlmişdir.

Burada mərhum Məclisinin kitabın mənbələri və müəllifləri barəsindəki sözünə qısa şəkildə işarə edirik:

O, "Biharul-ənvar"ın müqəddiməsinin 2-ci fəslində yazır: “Bil ki, bizim etimad etdiyimiz kitabların çoxu müəlliflərinə mənsub edilmə cəhətindən məşhur və məlumdur. Səduqun kitabları, hamısı “Tavus övladları” kimi məşhur olan böyük alimlərin kitabları... Kitablarının şöhrəti və müəllifin fəzilətləri bizi bu kitabların özü və müəllifləri barəsində tədqiqat aparmaqdan ehtiyacsız edən Kəfəminin kitabları və s.”[4]

2. Fəqihlər və islami məsələlərdə mütəxəssis olanların nəzərində şəri hökmlərin istixrac edilməsi ilə əlaqədar elmlərdən biri hədis barəsindəki “rical və dirayə” elmidir. Onlar öz aralarında adi olan bir qaydaya görə deyirlər: “Hər bir rəvayət islam hökmlərinin və ya dini-etiqadı maarifin bəyan olunması məqamdadırsa, bir fəqihin nəzərindən araşdırılmalıdır ki, görəsən sənəd cəhətindən səhih və etimad olunasıdır, ya yox? Bunu araşdırdıqdan sonra, sənəd baxımından heç bir problemi olmadığı zaman dəlalət baxımından araşdırılır. Hər bir fəqih öz nəzəriyyələri əsasında ona arxalanıb istinad edir və ondan bəhrələnir.”

Qeyd olunanlar məsum imamların dövrlərinə yaxın olan zamanlarda və o həzrətlərin yol göstərməsi ilə diqqət mərkəzində olan üslublardandır. Buna görə də Şeyx Səduq, Şeyx Mufid, Şeyx Tusi də rical elminə diqqət yetirməklə etimad olunası rəvayətlərdən istifadə etmişlər. Son əsrlərdə də bu mövzu yüksək məqamlı fəqihlərin diqqət mərkəzində olmuşdur.

Deməli, müəyyən bir kitabda gələn hər hansı bir rəvayət barəsində – əgər kitabın özü məşhur və müəllifi böyük şəxsiyyətli və görkəmli alimlərdən olsa – rical və sair kimi elmi cəhətlərdən araşdırılır, bundan sonra ona əməl edirlər.

3. Sualda qeyd olunan məsələ və onun oxşarları üçün yaxşı həll yolu və hər bir yerdə, hər bir şəxsin problemlərinin həll edilməsinə kömək edən incə məsələlərdən biri də fəqihlər arasında “mən bələğ” adlı bir qaydanın varlığıdır. Dua, ziyarət və s. kitablarda qeyd olunan müstəhəb əməllərə təşviq edən bir sıra rəvayətlərdə deyilir ki, əgər insan öz istəyi ilə onlara əməl etsə, filan savaba malik olacaqdır. Orada deyilir: “Tədqiqat aparmadan bu kimi rəvayətlərə əməl etmək caizdir, bu şərtlə ki, onda iki məsələyə riayət olunmuş olsun: 1. O əməlin haram olmasına dair dəlil olmasın; 2. O işi, “savaba nail olmaq” niyyəti ilə yerinə yetirsin.

Onların bu məsələyə dair dəlili də bu məzmuna dəlalət edən aşağıdakı rəvayətdir:

عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ علیه السلام یَقُولُ مَنْ بَلَغَهُ ثَوَابٌ مِنَ اللَّهِ عَلَى عَمَلٍ فَعَمِلَ ذَلِکَ الْعَمَلَ الْتِمَاسَ ذَلِکَ الثَّوَابِ أُوتِیَهُ وَ إِنْ لَمْ یَکُنِ الْحَدِیثُ کَمَا بَلَغَه.

Məhəmməd ibni Mərvan deyir ki, İmam Baqir (əleyhis-salam)-ın belə buyurduğunu eşitdim: “Bir kəsə hər hansı bir işlə (müəyyən əməli əncam verməklə) əlaqədar Allah tərəfindən savab veriləcəyi deyilmiş olsa və şəxs də həmin savaba çatmaq ümidi ilə o işi yerinə yetirsə, həmin savab ona verilər, hətta o hədis ona çatdığı kimi olmasa da.”[5]

Fəqihlər və mərcəyi-təqlidlər bu kimi rəvayətləri tədqiq və öz fiqhi kitablarında onların məzmunlarını qəbul edirlər.[6]

Buna əsasən, “hər kəs dəstəmaz alan zaman filan duanı oxusa”, yaxud “yatdığı zaman bu zikri desə”, yaxud “Qədr” gecəsində filan duanı oxusa, yaxud imamları ziyarət edən zaman filan kəlmələri desə filan əcrə və savaba malik olacaqdır” deyə bəyan edən rəvayətlərə əməl etməyin nəinki heç bir eybi yoxdur, üstəlik əqlin hökmü ilə və işarə edilən səhih rəvayətlərə əsasən böyük Allah tərəfindən mərhəmətə layiq görülər.

Bir sözlə, mərhum Məclisinin “Məzar” kitabında istifadə etdiyi “Misbahuz-zair”, “Misbahu Kəfəmi”, “Əl-məzarul-kəbir” və s. kitablar müəlliflərinin nəzərindən mötəbər sayılır və qəbul olunur, Əllamə Məclisi də onların etibar dərəcəsini qəbul etmişdir. Demək lazımdır ki, “mən bələğəhus-səvab” ünvanı ilə irəli çəkilən çoxlu rəvayətlərə əsasən bu kimi işlərə əməl edilə bilər və savaba çatmaq üçün onlara istinad etmək olar.



[1] “Əməlul-amil”, 2-ci cild, səh. 252

[2] "Biharul-ənvar", 1-ci cild, səh. 18

[3] Yenə orada, səh. 35

[4] Yenə orada, səh. 26-35

[5] “Kafi”, 2-ci cild, səh. 87

[6] “Misbahul-üsul”, 2-ci cild, səh. 318 (Mərhum Ayətullah Xoinin dərslərinin təqriri)

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Üzün gözəlliyi üçün zikr varmı?
    30829 Əməli əxlaq 2012/07/18
    İslam nəzərindən gözəllik, maddi və mənəvi gözəlliyə bölünür. Üzün mənəvi gözəlliyi, namaz kimi mənəvi işlərlə əldə olunur. Amma üzün zahiri və maddi gözəlliyi, təbii formada maddi əməllər vasitəsi ilə əldə olunur. Mənəvi gözəllik rəvayətlər nəzərindən: Mənəvi gözəllikdə müxtəlif zikr və əməllər təsirlidir. Məsələn rəvayətlərin birində ...
  • Nə üçün şəhadət zamanı bir kişinin şəhadəti iki qadının şəhadətiylə bərabər olur?
    7420 Əhkam və hüquq fəlsəfəsi 2011/04/16
    Əhkam və qanunlar ki, Allah tərəfindən insanlar üçün qoyulmuşdur, təbiət aləmi, dünya varlığının həqiqətləri və insan vücudunun təməliylə müvafiqdir. O cür ki, kişiylə qadın vücud və ruhunun varlığında fərq vardır, bu iki varlığın vəzifə, təklif və əhkamları da bir- birindən fərqlidir. təkliflərdən biri də qazinin yanında şəhadət verməkdir ki, həqiqətlə ...
  • qaş vurmaq və xal vurmağın dəstəməz, qüsl və həcc kimi əməllrin yerinə yetirilməsində iradı varmı?
    5454 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/05/27
    Mərcəyi təqlid müctehidlərin əksəriyyəti xal vurmaq haqqında buyurublar:Əgər xal vurmaq yalnız rəng olsa və ya dərinin altında olsa və dərinin üzərində olub, suyun dəriyə yetişməsinin qarşısını almasa, onunla dstəmaz almaq və qüsl etməyin iradı yoxdur.[1] Amma əgər qeyd edilmiş mane dərinin üstündə və yağlı ...
  • Ayağın üstünə məsh çəkmək üçün söykənəcəyə söykənmək şərtdirmi?
    6255 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/06/27
    Başa və ayağa məsh çəkmək, söykənəcəyə söykənmək ya söykənməmək şərt olunmayıbdır. Əksinə meyar budur ki, baş və ayaq hərəkətsiz saxlanılıb və onların üstünə əl şəkilməlidir. Ayağın söykənəcəyə söykənməsinin deyilməsi, onun hərəkətsiz qalması üçündür. Həzrət İmam Xumeyni (rh) bu barədə buyurubdur: "Başa və ayağın üstünə məsh çəkəndə əli onların üstünə ...
  • Şirk nədir?
    14865 Qədim kəlam 2011/05/05
    "Şirk" lüğətdə nisbət (pay) qərar vermək və Quran terminində isə şirkdən məqsəd, şərik, oxşar və Allah- Taalaya onun kimi başqa bir varlığı qərar verməkdir və bunun qarşılığında isə "Hənəfiyyət"- dir. "Hənif" yəni bərabərliyə meyilli olmaq, odur ki, tövhid yolunun davamçıları şirkdən üz çevirərək, əsl mənbəyə üz tutmuşdurlar və bunlara hənif ...
  • Кәрамәт нәдир? Кәрамәт јолунда неҹа аддым атмаг олар? Кәрим инсанларын Аллаһ јолунда мәгамлары неҹәдир?
    8170 Nəzəri əxlaq 2010/04/15
    Кәрамәт һәр ҹүр чиркин сифәтләрдән узаг олмаг мәнасындадыр. Әзәмәтли руһ саһибинә вә чиркин сифәтләрдән узаг олана кәрим дејирләр. Кәрамәт, дәјанәт, зилләт вә харлыг кәлмәләринин мүгабилиндә гәрар тутур вә кәрамәтин јүксәк зирвәләрини фәтһ етмәк үчүн тәгва вә пәһризкарлыг силаһы илә силаһланмаг лазымдыр. Тәгва, ...
  • Allaha görmək mümkündürmü? Necə ?
    6821 Qədim kəlam 2011/04/16
    Əql və şəriətin hökmünə əsasən Allah-taala nə dünyada, nə də axirətdə zahiri gözlərlə görünə bilməz, lakin qəlb gözü ilə görünə, yəni hiss oluna bilər. Qəlblər öz vücud tutumlarına uyğun olaraq batini, şuhud yolu ilə, həm də batinin – ruhun (nəfsin) lətifləşdirilməsindən, saflaşdırılmasından sonra, şəri riyazət və ibadətlərin ...
  • Ümumiyyətlə mələklər İmamların nurundan yaranıblar və aya onların vəzifəsi İmam Hüseynə ağlamaqdır?
    7625 Qədim kəlam 2011/12/25
    1.             Mələklərin nurdan xəlq olması hədislərdə nəql olunub və şiə və əhli sünnə mənbələrində şəkk olunmayan bir hökmdür. Bəzi şiə rəvayətlərində mövcudatın məxsusən mələklərin Peyğəmbərin (s), İmamların (ə) nuru və başqa nurlardan xəlq olunmasına işarə olunubdur. Həmçinin əhli sünnə mənbələri arasında rəvayətlər vardır ki, birinci xəlifənin və... Peyğəmbərin ...
  • Tin surəsinin təfsirində (Furat təfsiri)belə bir hədis gəlmişdirki əncirdən tindən məqsəd Həsən zeytundan isə məqsəd Hüseyn əleyhissəlamdır. Bu barədə olan hədis mötəbərdirmi?
    8136 Təfsir 2012/02/08
    Qurani kərim zahiri mənalarına malik olmaqdan əlavə, mümkündür çoxlu batini mənaları da olsun. Nümunə üçün Allahın tin surəsinin əvvəllərində and içdiyi tin və zeytunun zahiri mənası ola bilsin həmin incil və zeytun olsun ki, bütün camaatın diqqət mərkəzində olanlar olsun. Yəni İncil və Zeytun ...
  • Xeyir əməllə həsənə və salehlin fərqləri nədir?
    7939 Əməli əxlaq 2011/05/17
    Xeyir, həsənə, saleh kəlmələri lüğət baxımından fərqli mənalara malik olsa da, xarici nümunə və işlədilmə baxımından aralarında heç bir fərq yoxdur. ...

Ən çox baxılanlar

  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    166434 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    165402 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    120436 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    114919 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    113088 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    95114 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    56432 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    55317 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    47163 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    46417 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...