Ətraflı axtarış
Baxanların
6332
İnternetə qoyma tarixi: 2010/04/22
Sualın xülasəsi
Кәлами мәсәләләрин мејары нәдир?
Sual
Кәлами мәсәләләрин мејары нәдир?
Qısa cavab
Бу суалын хүласә ҹавабы јохдур. Изаһлы ҹавабы сечин
Ətreaflı cavab

Шәхсин әмәли илә бирбаша бағлы олмамасындан әлавә, һәр һансы бир кәлами мәсәләнин ән мүһүм хүсусијјәтләриндән бири онун әгли олмасыдыр, амма, шәхсин әмәли илә бирбаша бағлы олмајан һәр һансы мәсәлә әглидирми? Һәр һансы кәлами мәсәләнин әгли олмасы зәруридирми? Үмумијјәтлә, белә бәһсләрдә әглдән мәгсәд нәдир?

Бүтүн бу суаллара ҹаваб вермәкдән өтрү үч мүһүм нөгтәјә диггәт етмәк лазымдыр:

Әввәла: Мәсәләнин сырф әгли олмасы онун кәлами олмасы демәк дејилдир. Ола биләр мәнтиг кими бир елмдә һансыса бир мәсәлә әгли олсун, амма һәмән мәсәлә кәлам елминдә дини мәрифәт бәһсиндә әгли мәсәлә кими истифадә олунмасын.[1]

Икинҹи: Белә бәһсләрдә мәсәләнин әгли олмасындан мәгсәд о истидлалдыр (әсасланмаг) ки, о мәсәләдә ашкар вә ајдан шәриәт дәлили (мәс, Гуран ајәси) вә ја нәгли дәлил олмасын вә әсл мөвзу нәгли дәлилә әсасланмасын.[2] Бу ҹәһәтдән, бәһсимиздә әглдән мәгсәд, сөзүн ҝениш мәнасындадыр. Јәни, мәнтиг вә ја фәлсәфәнин әһатә даирәсинә аид олмаса да нәгли дәлилә әсасланмајан әгл нәзәрдә тутулур.[3]

Үчүнҹү: Кәлам елми јолунун танынмасында дејирләр ки, бу елм ики јолдан, әгли вә нәгли јоллардан бәһрәләнир. Бу мәсәләни нәзәрә алараг, һәр кәлами мәсәләнин әгли олмасы суалы даһа чох әһәмијјәт кәсб едир. Бунунла да, һәр һансы бир кәлами мәсәләнин ән мүһүм хүсусијјәтләриндән бири онун әгли олмасы гануну зеһнләрдә тәрәддүдә дүчар олур.

Ҹаваб будур ки, кәлам елминдә әсл һәдәф мүхалифләрин һүҹумларынын мүгабилиндә гәбул олунмуш дини етигадлары мүдафиә етмәкдир. Бу да диндә әсас кими гәбул олунмуш нәгли дәллләрә әсасланмамыш мүмүкүн дејил. Әгл бу бәһсдә, сөзүн ҝениш мәнасында мүхтәлиф тәфәккүрләр арасында мүштәрәк васитә кими истифадә олунур. Бу сөз о мәнада дејил ки, бүтүн мөвзуларда һәр бир кәлами бәһсдә васитәсиз олараг әгли бирбаша һаким верәк. Һәмчинин, һеч дә белә дејил ки, бүтүн кәлами мәсәләләрдә әгли бүтүнлүклә кәнара гојмуш олаг. Бәзән ола биләр ки, һәр һансы бир кәлами мәсәләдә бир нечә васитә илә әглә истинад етмәк олар. Бәзи мөвзуларда исә әввәлдә вә заһирдә дәлилимиз нәгли дәлилдир. Әслиндә о нәгли дәлил бир әгли дәлилә әсасланыб.  Бу ҹәһәтдән, бүтүн калами мәсәлләр сонда әгли дәлилә әсасланыр. Бәс, кәлами мәсәләләрин ән мүһүм хүсусијјәтләриндән биринин мәсәләнин әгли олмасы, гәбул олунан вә ағыла сыған бир мәсәләдир. Диҝәр ҹәһәтдән, шүбһәсиз һәр һансы бир кәлами мәсәлә үсули вә фигһи мәсәлә дејил. Бунунла да, кәлами мәсәләни белә тәриф етмәк олар:

“Һәр һансы мәсәләнин динә вә диндар шәхсин хариҹдә, шәри вә фигһи ҹәһәтдән әмәли илә бирбаша бағлы олмамасы вә нәгли дәлилә әсасланмајан мәсәлә кәлами мәсәлә адланыр.”

Амма, мәсәләнин фигһи вә ја үсули олмамасы һансы мәнададыр? Бу мәсәләјә ҹаваб тапмагдан өтрү билмәк лазымдыр ки, мүҹтеһид һәр һансы бир фигһи мәсәләни әлә ҝәтирмәкдән өтрү әввәлҹә бир сыра мүгәддимат бәһсләри бир-бири илә ујғунлашдырыр вә бу мәрһәләдән сонра һансыса бир фигһи һөкмү әлә ҝәтирир. Белә гијас (һөкм әлә ҝәтирмәк мәрһәләсинә) фигһ елминдә, “истинбат гијасы” адланыр.[4]

Фәгиһин шәри һөкмү әлә ҝәтирмәкдән өтрү истифадә етдији мүгәддимат мәрһәләси ики гисмдир:

1.     Фигһин бир вә ја бир нечә бөлмәсинә аид олан мүгәддимәләр. Белә мүгәддимәләр адәтән “хүсуси үнсүрләр” вә ја, “фигһи үнсүрләр” адланыр. Неҹә ки, “салат” кәлмәси, намаз вә ја дуа мәнасында бәзи рәвајәтләрдә намаз бөлүмүндә вә бу кими диҝәр бөлмәләрдә дә истифадә олуна биләр.

2.     Фигһин хүсуси бөлмәјә мәхсус олмајан мүгәддимәләр.  Белә мүгәддимәләри фигһ елминдә, “мүштәрәк мүгәддимәләр”, “мүштәрәк  үнсүрләр”  вә ја, “үсули мүгәддимәләр” адланыр. Мәсәлән, “сөзүн әмр формасы заһирдә ваҹиблијә” дәлаләт едир. Јахуд, “тәк хәбәр һөҹҹәтдир”.

Бүтүн бу изаһлары нәзәрә алараг бизим тәриф етмәк истәдијимиз кәлами мәсәлә бундан ибарәтдир:

“Һәр һансы мәсәләнин бирбаша динә вә мүкәлләф шәхсин әмәлинә бағлылығы олмајан, истинбат гијасында мүштәрәк үнсүр кими, јәни, көклү вә ја хүсуси үнсүр, јәни, фигһи үнсүр кими истифадә олунмајан вә сөзүн ҝениш мәнасында әгили јолла истифадә олунан мәсәләјә кәлами мәсәлә адланыр.”[5]

Даһа чох мүталиә үчүн бах:

Мәһди Һадави Теһрани, Мәбани калами иҹтиһад, мүәссеји фәрһәнҝи Ханеји хирәд, Гум, чап әввәл, 1377.



[1] Мәнтиг дили илә десәк мәсәләнин кәлами олмасы әгли олмасындан хассдыр.

[2] Беләликлә, әгли дәлил, һәр нөв гијаси (ахатарышла әлә ҝәлән), истиграи (експериментал) вә тәҹрүби дәлилләрә аид олур.

[3] Биринҹи вә икинҹи нөгтәләрә әсасән ајдын олур ки, мәсәләнин кәлами олмасы илә әгли олмасы арасында сөзүн хүсуси мәнасында үмум вә хүсус мин вәҹһ (бир ҹәһәтдән үмуми, диҝәр ҹәһәтдән исә хүсуси) мәнасындадыр.  

[4] Гејд етмәк лазымдыр ки, бу бәһсдә гәбул едилән гијас (мүгајисә илә дәлил әлә ҝәтирмәк), Әһли-Бејт (әлејһимуссалам) мәктәбиндә мүхалифәт олунан гијасла фәрг едир. Бу гијас, мәнтиги бир дәлилдир ки, әслиндә бизи фигһи бир һөкмә апарыб чыхарыр. Амма, гәбул едилмәјән гијас, мәнтигдәки тәмсилдир ки, онун васитәси илә шәри һөкмә јетишмәк истәјирләр. Она ҝөрә дә бу ики гијас дәлилини гатышдырмамагдан өтрү гәбул едилмиш гијасдан       “истинбат гијасы” кими ад апарылыр. Нүмунә үчүн, мүҹтеһид рәвајәтлә растлашыр ки, онда “сәлли” кәлмәси сөзүн әмр фомасында ишләнмишдир. О, гејд едир: “сәлли” (намаз гыл!) кәлмәси сөзүн әмр формасы олуб заһирдә “ваҹиб” мәнасыны верир. Беләликлә, намазын гылынмасы ваҹибдир.

[5] Мәһди Һадави Теһрани, Мәбани калами иҹтиһад, сәһ-22-24.

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Müslim ibn Əqilin qızlarının adı nə idi?
    12706 تاريخ بزرگان 2011/05/31
    Cənab Müslim ibn Əqilin həyatı barəsində olan kitabların hamısını araşdırarkən, bu nəticə ələ gəlir ki, cənab Müslimin Atikə və Həmidə adında iki qızı olubdur. Atikə Kərbəla hadisəsində Aşura günü düşmən xeymələrə hücum edərkən şəhid olur. Amma Həmidə Kərbəla əsirləri karvanında olub və cənab Müslimin nəsli yalnız onun vasitəsi ilə davam ...
  • "Əssəlamu ələl- Hüseyn və əla Əli ibnil Hüseyn və..." «اَلسَّلامُ عَلَى الْحُسَیْنِ وَ عَلى عَلِىِّ بْنِ الْحُسَیْنِ و ...» salamında Əli ibnil Hüseyn kimdir?
    18257 تاريخ بزرگان 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, ziyarətnamə, təvəssül duası, pak İmamlara salavat və İmam Zeynəl- abidin və Əli Əkbər (ə)- dan qalan rəcəznamələrdən Əli ibnil Hüseynin o iki həzrətin müştərək adı olması istifadə olur, amma Aşura ziyarətinin zaman və məkan məsələsi ki, Aşura günü, Kərbəla məkanı və o gün öldürülənlərə işarə edir. Və həmçinin ...
  • Qurani- Kərimin hansı surəsində peyğəmbərin gecə namazı qılmasına hökm edilmişdir?
    8276 Təfsir 2011/10/31
    Peyğəmbərə gecə namazının əmr edilməsi Quranın bir neçə yerində bəyan edilmişdir. O cümlədən Allah Quranın Muzəmmil surəsində peyğəmbərə buyurur: “Gecəni qısa bir hissədən savayı ayaqa qalx.[1] Baxmayaraq ki, bu surədə müraciət olunan peyğəmbərdir (s), amma surənin davamından anlaşılır ki, möminlər də peyğəmbərin (s) bu proqramında birlikdə olmuşlar. İndi ...
  • Һәр бир мүсәлманын илк әввәлдә билмәли олдуғу етигады нәдир?
    7748 Qədim kəlam 2010/09/29
    Һәр бир инсан кәлмеји-шәһадәтини јәни, “Әшһәду ән ла илаһә илләллаһ вә әшһәду әннә Мәһәммәдән рәсулуллаһ” (шәһадәт верирәм ки, Аллаһдан башга танры јохдур вә Мәһәммәд Аллаһын елчисидир) – демәклә мүсәлман олур вә бүтүн Ислам ганунлары онун үчүн тәтбиг олунур. Бәдәни пак вә һимајәсиндә олан һәдди булуға чатмајан ...
  • Əhli- sünnənin baxışını nəzərə alaraq, şiə fiqhinin nəzərindən səfərdə namazı şikəstə qılmaq rüsxətdir yoxsa vacib?
    12497 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/07/16
    Yəqini olan məzələ budur ki, beş namaz əvvəlcə iki rəkət formasında qanuniləşibdir. Həmçinin heç bir şəkk yoxdur ki, həzərdə (vətəndə) olan namaza iki rükət əlavə olubdur. İndi müzakirə mövzusu budur ki, səfərdə olan namaza da iki rükət əlavə olub ya yox? Şiənin fəqihləri İmamlar (ə)- ...
  • Bizə salam verərək “əssəlamu əleykum” deyən qeyri-müsəlman şəxsə cavabımız necə olmalıdır?
    7788 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/04/09
    Dini təlimlərdə təkid olunan məsələlərdən biri də möminlərin bir-birinə salam verməsidir. Bu məsələ ilə əlaqədar bir neçə istisna halı vardır ki, onun nümunələrindən biri də qeyri-müsəlmana salam verməkdir. Fiqhi kitablarda qeyri-müsəlmana salam vermək məkruh (bəyənilməz iş) sayılır və buyurulur: “Kafirin salamının cavabında gərək qısa şəkildə (təkcə “əleykə” ...
  • Quran nəzərindən seçilmiş xalqın xüsusiyyətləri nədir?
    8112 Təfsir 2012/09/24
    Quranda “seçilmiş xalq” və onun xüsusiyyətləri ilə əlaqədar nazil olan ayələri araşdırarkən aşağıdakı məsələlər əldə olunur: 1. Qurani-kərim peyğəmbərlərin ümmətindən heç birini bütün cəhətlərdən ideal olan bir xalq (qövm və ümmət) kimi təqdim etməmiş, əksinə onların ümmətlərinin əksəriyyətini məzəmmət etmişdir. 2. Qurani-kərim yalnız ...
  • Doğru və aldadıcı sübhdən məqsəd nədir?
    6733 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/04/16
    Doğru və aldadıcı fəcr və ya sübhdən məqsəd fiqhdə və astronomiyada işlədilən terminlərdir. Onlardan məqsəd gecə və gündüzdə müəyyən vaxtları bildirməkdir. Yalançı yaxud aldadıcı sübh məşriq səmtində ağartı və işıqlanmanın əmələ gəlməsinə deyirlər. Bu vaxtda sübh namazın qılmaq olmaz. Doğru və ya sadiq fəcr və sübh çağı ...
  • Ümumiyyətlə tato haramdır?
    15938 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/05/04
    Həzrəti Ayətullah ul üzma Sistaninin ofisi (Allah onun ömrün uzun etsin) Özü- özlüyündə caizdir, icazə verilir. Həzrəti Ayətullah ul üzma Məkarim Şirazinin ofisi (Allah onun ömrün uzun etsin) Əgər bədən üçün xüsusi bir zərəri yoxdursa və əxlaqa zidd şəkillər onda olmasa icazə verilir. Hər halda dəstəmaz və ...
  • Nə üçün həzrət Məhəmmədin (s) dörd qadından çox arvad almasına icazəsi var idi?
    15385 Məsumların (Əleyhimussəlam) sirəsi 2011/06/21
    Peyğəmbərin (s) qadınlareının çox olması mövzusu daim insanlar üçün sual amili olmuşdur.Biz bu məqalədə gərək bəzi məsələlərə toxunmaqla müxatəbin zehnini bu kimi suallardan təmizləyək:1). Birincisi: "Dörd qadından artıq arvad almaq mövzusu haram olmazdan öncə Peyğəmbərimiz bu qadınla ailə qurmuşdu.2). Peyğəmbərimizin bu ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164804 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    164285 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119876 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    113911 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    111044 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    94210 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54915 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    54575 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    46296 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    45900 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...