Əgər Qurana Müraciət etsək və bu sualı Qurandan soruşsaq ki, biz nə üçün yaranmışıq? Quranın cavabı budur ki, " وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ"[1] cin və insan yaranmayıbdır, məgər ibadət üçün. İbadət yəni nə? Bəzi vaxtlar biz ibadətə çox məhdud baxırıq və ibadətin ancaq xüsusi bir mərasimdə və əməldə məhdudlaşmasın fikirləşirik; məsələn namaz, oruc, həcc və... Əlbəttə bunlar ibadətdirlər, amma o şeylər ki, bəşər onun üçün yaranıbdır, ancaq həmin bu işlər və mərasimlərdir? Mümkündür təsəvvür olsun ki, belə bir yaşayış, çox məhdud və dar olacaq, amma əgər ibadətin mənasın geniş nəzərə alsaq, görəcəyik ki, ibadət yəni Allaha bəndəçilik və əsfar kitabında Sədrul- Mütəəllihin (rəh) təbiriylə desək: Hər kəs Allaha nisbət tapdığı mərifət qədərində ibadət edir: Yəni insanın ibadətiylə Allaha nisbət şəriəti arasında, bir- başa nisbət vardır. Hər nə qədər insan Allaha daha çox anlayış tapsa, onun ibadəti daha geniş və dərin olar. O yerə yetişər ki, İslam ondan istəyir.

İslam bizdən nə istəyibdir? İstəyib bir quru və ruhsuz yaşayışımız olsun?! Ancaq namaz qılaq; oruc tutaq; zikr deyək; dua oxuyaq; görəsən İslam ancaq bunları bizdən istəyibdir? Və başqa heç bir iş etməyək?

Qəti şəkildə bu cür deyil. Məsumların (ə) həyatı bu cür olubmu? Əli ibni Əbu Talib səhərdən axşama qədər ancaq dua oxuyurmuş? Ancaq namaz qılırmış?! Ancaq zikr deyirmiş?! Ancaq bu!Başqa bir iş görmürmüş? Bu cür deyil. Əli ibni Əbu Talib (ə) siyasət adamıdır; döyüş adamıdır; elm adamıdır; iş adamıdır: Bir kəs ki, o cür işləyir: quyu qazır; yer altı su kanalı çəkir və suya çatdırır; ancaq zikr demir. Bəs Əlinin ibadəti hardadır? Əlinin ibadəti ancaq kumeyl duası oxuyan vaxtlardır? Əlinin ibadəti ancaq namaz qılan vaxtlardır?

O namaz ki, o qədər Allaha diqqətli olur ki, onu və nizəni ayağından çıxarırlar, hiss etmir. Yox, Əli ibni Əbi Talib (ə) hətta quyu qazdığı vaxtda ibadət edir. O vaxtdakı döyüşür ibadət edir.

«مَنْ أَخْلَصَ لِلَّهِ أَرْبَعِینَ یَوْماً فَجَّرَ اللَّهُ یَنَابِیعَ الْحِکْمَةِ مِنْ قَلْبِهِ عَلَى لِسَانِهِ»[2]

Bu zarafat deyil ki, o gündə Əlinin vurduğu zərbə, cinin və insin ibadətindən yüksəkdir; nə üçün çünki özü ibadətdir; yəni insanın bütün yaşayışı ibadət olur. Buna əsasən əgər biz ikinci dəfə bu suala qayıdsaq ki, həqiqətən Allah bəyənən yaşayış nə deməkdir?

Cavab budur; yəni həmin gördüyümüz işlər hətta çox adi və gündəlik işlər; yemək içmək kimi, bunlar Allah üçün və ibadət ola bilər. Mümkündür soruşula, necə?

Cavab budur ki, yemək yediyiniz vaxt yemək qanunlarına diqqət edin; çünki hər şeyi yemək olmaz; haram malı yemək olmaz. Bir sıra yeməlilər var ki, İslam onların yeyilməsin qadağan edibdir, onları yemək olmaz, əgər onlardan qorunuz, çalışın mal, halal mal olsun; və yemək ki, yeyirsiz, bu niyyətə olsun ki, iş görmək üçün qüvvə tapasız, iş bunun üçün olsun ki, xalqın işindən bir düyün açılsın.

Qardaşa, bacıya, övlada, həyat yoldaşına və həmkara kömək edə biləsiniz ki, mənəvi yüksəklik tapsınlar, işləyirsiniz bunun üçün ki, bir vəzifəyə əməl etmiş olasız, həmin yemək ibadət olur, yatmaq ibadət olur. Ümumiyyətlə yaşayış başqa bir məna tapır. Bir dastan nəql edirlər ki, bir vaxt Peyğəmbər (s) Məsciddə buyurdu: Əgər istəyirsiz cənnət əhlindən birini görəsiz, birinci kəski daxil olur, o cənnət əhlidir. Orada bir cavan var idi çox istəyirdi görə bu cənnət əhli hansı xüsusiyyətlərə malikdir. Gördü bir qoca kişi daxil oldu, hər nə qədər onun rəftsrına baxdı, gördü xüsusi bir iş görmür, dedi hökmən bu kişi evində bir iş görür ki, cənnət əhli olubdur, qoca kişinin ardınca yola düşüb evə çatdı, qoca kişi evinə daxil oldu, cavan gördü evin daxilindən xəbərdar ola bilmir, qapını döyüb dedi ki, mən yolda qalmışam istəyirəm bu gecə sizin evə gələm, qoca kişi dedi buyurun. Cavan həmişə qoca kişinin rəftarlarına diqqət edirdi amma gördü yenə xüsusi bir iş görmür. Cavan fikirləşdi bu sözü ki, o həzrət deyib, hökmən bir iş görübdür. Yatmaq vaxtı oldu dedi hökmən gecə yarısı çox xüsusi bir ibadətlə məşğuldur. Gecəni ayıq qaldı görsün ki, bu qoca kişi oyanıb xüsusi bir iş görür, gördü qoca kişi yatdı və sübh namazı üçün qalxdı. Bir iki üç gün bəhanə edib qaldı, nəhayət o qoca kişinin sorağına gedib dedi kişi dastan budur, həzrət sizin barənizdə belə buyurdu və mən ardınca yola düşdüm görəm ki, hansı işi görürsən ki, cənnət əhlisən. Mən ki, sizdən xüsusi bir iş görmədim, bəs nə etmisən?

Qoca kişi dedi: Bilmirəm mən cənnət əhliyəm ya yox, amma mən xüsusi bir iş görmürəm. Ancaq nə qədər iş görürəmsə Allah üçün görürəm. O qədər ki, iş görürəm, çalışıram günah etməyim, bu qədər.

Həqiqətən bu cürdür. Həzrət ki, buyurdu cənnət əhlidir, həmin cəhətinə görədir. Buna əsasən Allah bəyənən yaşayış budur ki, insan həmin gündəlik gördüyü işləri doğru niyyətlə və dini qanunları diqqətlə yerinə yetirsin, o vaxt gərək yaşayışın iyi və rəngi dəyişir və görürsüz ki, yaşayışın nəticələri dəyişir. O təbiri ki, biz çox eşitmişik ki, deyirlər yaşayışınızda bərəkət olsun, o vaxtdır ki, adam həzrəti Ayətullah- ul- uzma Bəhauddini (rəh) təbiriylə ki, buyururdu bu məsələləri təcrübə edin təcrübə edin ki, elm ələ gətirəsiniz. Əllamə təba Təba (rəh) təbiriylə ki, buyurmuşdur: Siz "[3] rəvayətinə əməl edin, qırx gün Allah üçün bir iş görün, əgər bu baş verməsə[4]! Mənə nifrin edin: Yəni mənim o qədər bu işə yəqinim var ki, siz bu işi ediniz. Buna əsasən, biz də təcrübə edək, yaşayışı dəyişək. İnşaallah.