Please Wait
10569
Zərdüşt dininin mahiyyəti, Qatın məzhəbi nəğmələrinə diqqət etməklə, tam tövhidi mahiyyəti olubdur. Amma Avestada olan mətnlərə diqqət edəndə, iki Allaha pərəstişin əlamətləri gözə çarpır. Bu əlamətlərin, üzə çıxması "Mani" və sonrakı Zərdüştçülər tərəfindəndir. Deməli indiki şirklə dolu avestanın mətninə diqqət etməklə, Zərdüşt dininin təhrif olmasını deməliyik. Baxmayaraq ki, bu dinin ilahi peyğəmbəri var və mənbəyi səmadır. Amma öz peyğəmbərinin tövhidi və vəhyani elm və maariflərindən uzaqlaşmışdır.
Şiə imamlar (ə) tərəfindən bizə çatan islami rəvayətlər, bu dinin ilk köklərinin ilahi olmasını təsdiqləyirlər. Eyni halda, bu dində böyük bir təhrifin olmasını da çatdırırlar.
Nəzəriyyə: "Zərdüşt dini dinlərdən biridir."
Dəlillər:
- Zərdüşt dininin mahiyyəti
- Quran Zərdüşt dininin ilahi olmasını təsdiqləyir.
Zərdüşt dininin təlimlərinin mahiyyəti
a). Zərdüşt dinin mahiyyəti;
Qatlara[1] diqqət etməklə məlum olur ki, zərdüşt dini yüz faiz tövhididir. Zərdüşt şünas alimlərin çoxu, qatları araşdırarkən, Zərdüştün xalis tövhiddən danışdığını anlayıbdır. Sonrakı şirk dolu əfsanələr, mani məzhəbində və sonrakı avestada yaranıbdır. Əslində Zərdüştün ardıcılları, onun vasitəsi ilə açıqlanan əzəmətli tövhidi, məsihiyyət dini kimi, neçə Allahlığa çevirdilər.
Nəticə almaq olar ki, zərdüşt dini, yaranan zaman tövhidi bir din olub. Qatlara diqqət etmək bu nəzəriyyəni təsdiqləyir. Amma avesta kitabında, (Zərdüştlərin müqəddəs kitabı) neçə Allahlığın əlamətləri aşkar olur. və müstəqil Allahın ruhu sayılır.[2] Ona görə də, zərdüştə nisbət verdiyimiz din, öz peyğəmbərlərinin gətirdiklərindən uzaq və təhrif olmuş bir dindir.
b). Zərdüşt dininin etiqadi təlimləri;
1)- Allah zərdüşt dinində:
Qatlarda olan Allah, bütün dünyanı yaradan və vahid Allahdır. O xaliq ki, heç bir məxsus qövm, zaman və məkana bağlılığı yoxdur. Qatlarda Allah, mütləq elm, bütün varlıqların xaliqi, böyük, rəhimli, adil və hər şeyə qadir bir varlıq bir varlıq kimi tanıtdırırlar. Belə əqidə olan zaman, heç bir ikinci Allah və bütə yer qalmır.[3] Diqqət olunası budur ki, Qatlarda, Zərdüşt (ə) bir ilahi peyğəmbər simasında və həqiqi bir tövhidçi libasında, Allahı tövhidin ən yuxarı dərəcəsində tərifləyir və aşiqliklə deyir:
"Ey yaradan Allah! Təvazö ilə səndən bir sualım var. Sənə aşiq olan, sənə necə pərəstiş etməlidir? Ey böyük məşuq! Qəlbim sənin məhəbbətindən dolubdur. Biz doğruluq sayəsində sənin köməyindən faydalana və qəlbimiz
sənin pak nurunun işığında işıqlana bilsəydi."[4]
2)- Dünya zərdüşt dinində:
Dünya Allahın yaratdığıdır və o, onu qoruyan və ona hakimdir. Dünya tamamilə Allahın vücuduna bağlıdır. Belə ki, onun iradəsi və xəbəri olmadan, heç bir hadisə baş verməz. Əhuraməzda (...Allah) dünyanı tamamilə əxlaqi bir hədəflə yaratmışdır.[5]
3)- İnsan Zərdüşt dinində:
Zərdüşt dini insana yüksək bir dərəcə verir. İnsan pak, günahsız. (insanın dünyaya gəlməsindən ilk günahı daşıdığı məsuliyyət əqidəsinin əksinə olaraq) və azaddır, ta öz ixtiyarı ilə yaxşı ya pis yolu seçsin.[6]
4)- Ölümdən sonrakı həyat zərdüşt dinində:
Bu din digər dinlər kimi, bu əqidədədir ki, insanın ruhu cismin ölümü ilə aradan getmir. İnsan öz əməllərinə əsasən behiştə ya cəhənnəmə gedir.[7] Qatlar kitabında, elə təlimlər var ki, Avestanın bəzi təlimləri ilə fərqlənir. "Əvvəlki zərdüşt dini" adlananın əsas təlimlərindən biri budur ki,[8] insan ölümdən sonra çinud (seçim) körpüsündən keçərək, günahkarların keçə bilmədiyi bir körpü.
Yaxşıların sonu behişt və pislərin sonu da cəhənnəm olacaq.[9]
Bəzən də işarə formasında ölümdən sonra bir aləm barəsində qatlarda danışılıbdır.[10]
Müasir zərdüşt yazıçısıda, ruhun əbədiliyi və insanın ölümdən sonra qalmasını, yaxşı işlərin mükafatı və pis əməllərin cəzasını, behişt, cəhənnəm və qiyaməti zərdüşt dininin əsaslarından sayır.
Hər halda "çinud körpüsündən keçmək" cümləsindən, bəlkə də məada etiqadlı olmağı zərdüşt dininə nisbət vermək olar.
Zərdüşt dininin vəhyə bağlı olmasına Quranın təsdiqi
Qurani kərim Zərdüşt (ə)- in ardıcıllarını "məcus" adlandırır.[11] Şiə imamları (ə) tərəfindən bizə çatan islami rəvayətlərə əsasən, məcusilər, kitab və peyğəmbər sahibi tanıtdırılıblar.[12] Rəvayətlər bunu bildirir ki, Zərdüşt (ə)- in ilahi dini, ardıcılları tərəfindən təhrif edilmişdir. Rəvayətlər yalnız zərdüşt dinində təhrifin olmasını çatdırırlar, onun növünü çatdırmırlar.
Ələqəli göstərici: Əhli kitab nəzərindən cismani məad, Sual 1916. (Sayt: 1917)
[1] - Qatlar 3500 il bundan qabaq deyilən nəğmələr toplusudur. Şer dilində layiqli həyat tərzi onda açıqlanır. Müraciət edin: Cəlaləddin, Zərdüşt, nəşriyyat səhmi şirkəti, ç 1371, cild 6
[2] - Müraciət edin: Tətbiqi din şünaslıq, 107. bununla belə alimlərin bəzisi, indiki avestada olan iki Allaha pərəstliyin aşkar təlimlərini, irfani və fəlsəfi yozumlarla düzəltməyə çalışırlar və özlərinin müqəddəs kitabını xalis tövhiddən bilsinlər.
[3] - Zərdüşt, səh 122, Tətbiqi din şünaslıq, səh 107 və 108
[4] - Müraciət edin: Zərdüşt, səh 133
[5] - Tətbiqi din şünaslıq, səh 109 və 110
[6] - Tətbiqi din şünaslıq, səh 110
[7] - Tətbiqi din şünaslıq, səh 112
[8] - Bu təlimlər altı əsasda gəlib ki, bu məsələ altıncı əsasda açıqlanıbdır.
[9] - Asiyayi dinlər, səh 42 və 43 Dünyanın diri dinlərindən (qeyri İslam) seyrdən nəql ilə. Əbdürrəhim Süleymani Ərdüstani, səh 112
[10] - Mədəniyyət tarixi, səh 246. Müraciət edin: Tətbiqi din şünaslıq, səh 112
[11] - Həcc surəsi, ayə 17
"إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ الَّذِینَ هادُوا وَ الصَّابِئِینَ وَ النَّصارى وَ الْمَجُوسَ وَ الَّذِینَ أَشْرَکُوا إِنَّ اللَّهَ یَفْصِلُ بَیْنَهُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّ اللَّهَ عَلى کُلِّ شَیْءٍ شَهِید"ٌ
Tərcümə: "Həqiqətən, Allaha iman gətirənlər (mnüsəlmanlar), yəhudilər, sabiilər, xaçpərəstlər, atəşpərəstlər və müşriklər arasında qiyamət günü (haqq ilə batil ayırd edərək) hökmünü verəcəkdir. Şübhəsiz ki, Allah hər şeyə şahiddir. (və hər şeydən xəbərdardır.) Müraciət edin: Məkarim Şirazi, Nasir. Təfsiri- nümunə, cild 14, səh 40. Təbatəbai, Məhəmməd Hüseyn, əl- mizan fi təfsiril- Quran.
[12] - Əl- ərusi- Əl həvizi, Əbd Əli, Nurus- səqəleyn, Rəsuli, məhəllati, Qum, Mətbəətul- hikmət, cild 3, səh 475. Əl- hürrül- Amili, Həsən, Vəsailuş- şiə, səh 96, Məkarim Şirazi, Nasir, Təfsiri- nümunə, Qum, Sdarul- kutubul- islamiyyə, ç 1361, cild 14, səh 46