Bu fiqh məsələlərindən biridir və etiqadi bəhslərə ehtiyac duyulur, bu bəhsə ətraflı şəkildə işarə etmək burada mümkün deyildir.

Bu həddə işarə etmək olar ki, o da bundan ibarətdir:

Şiə və sünni[1] mənbələrində bir çox rəvayətlər vardır ki, bu hadisənin olmasından xəbər verirlər, onlardan bəzilərinin sənədləri doğrudur. Misal üçün Usuli kafi kitabında İmam Sadiq (ə)- dan rəvayət olmuşdur ki, ravi deyir: "İmam Sadiq (ə)- dan eşitdim ki, buyurdu: Allahın Rəsulu bir gün sübh namazında yuxudan ayılmadı (həqiqətdə) Allah- Taala onu yuxuya apardı o vaxta qədər ki, günəş çıxdı, bu iş Allah Taalanın insanlara qarşı olan rəhməti idi ki, əgər bir şəxs sübh namazında yuxuya qalarsa və digərləri olu bunun üçün danlayıb deyirlərsə: "Sənin namazında təqvan yoxdur". Bəs Peyğəmbərin bu işi onlar üçün ibrət oldu. Belə olduqda əgər bir şəxs digərinə deyərsə: Sübh namazı vaxtında yuxuya qaldın! Onun cavabında desin, Peyğəmbərdə sübh namazında yuxuya qalmışdır". Bəs Peyğəmbərin (s) bu işi ibrət və rəhmət sayılır. Allah- Taala bu iş vasitəsiylə bu ümmətə (insanlara) rəhmət qapısını açmışdır (ki, yuxunu illət gətirərək, Peyğəmbər (s) kimi ona qarşı olan töhmətdən nicat tapsın).[2]

Bu rəvayətlərin və digər səhir (etibarlı) rəvayətlərin qarşısında, başqa dəlillər vardır ki, bu rəvayətlərin əksini sabit etməyi anlamaq olar, misal üçün:

1.             Bir çox rəvayətlər ki, Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) məsum olmasına dəlalət edir, onlardan bəzilərini İmam Sadiq (ə) həzrət Əli (ə)- dan rəvayət edir ki, o həzrət buyurur: "İmamın sifətlərindən biri də bundan ibarətdir ki, bütün kiçik və böyük günahlardan pak olsun, fətva (hökm) verdikdə heç bir səhvə yol verməsin, sualları cavablandırdıqda və dünyaya bağlı olan heç bir işində nöqsan və mənasız işlərə yol verilməsin".[3]

2.             Bəzi rəvayətlər ki, bildirirlər: "(...و ینام عینه ولا تنام قلبه ...)"[4] Yəni: İmamın gözləri yatır amma qəlbi yatmır.

3.             Ağıl baxımından dəlillər ki, alimlər Peyğəmbərin məsum olmasını isbat edir, bu dəlil ki, buyurur: "Peyğəmbər (s) insanların hidayət olması üçün seçilmişdir, onun əməlləri elə bir tərzdə olmalıdır ki, insanlar onu qəbul etsinlər. Peyğəmbərin (s) ən kiçik bir səhvi, onun o uca məqamına nöqsan gətirir, bundan əlavə o həzrət ki, müəyyən bir hədəf və məqsəd üçün göndərilmişdir, tamamlanmayır. Çünki Allah- Taala belə bir şəxsi, özüylə insanlar arasında rabitə olaraq təyin etmir ki, etdiyi səhvləri üzündən insanlar ondan uzaqlaşsın və Allahın iradə etdiyi iş həyata keçməsin.

O zaman Allah- Taala bir şəxsdən sorğu- sualsız itaət etməyi əmr edər ki, onun bütün əmələri insanlar üçün nümunə və ibrət olsun, amma əgər bir şəxs səhvə yol verirsə buna layiq deyildir.

4.             Başqa bir dəlil isə bundan ibarətdir ki, bütün alimlər Peyğəmbərin (s) səhvə yol verməsini qəbul etmirlər.

Bunun üçün də alimlər fiqh alimləri bu rəvayətlərlə üzləşdikdə iki dəstəyə bölünürlər:

A: Fiqh alimlərindən bir dəstəsi, Peyğəmbərin namazının qəza olması haqqında olan rəvayətlərin, sənədlərinin tamamıyla düzgün olmadığı üçün və ya ravilərin bu mövzuda səhv etmələri və yaxud rəvayətin düzgün olmaması və yaxud təqiyyə üzündən və bəlkə də dəqiq dəlillər üzündən bu rəvayətləri qəbul etməmişdirlər. Misal üçün Cəvahir,[5] Hədaiq,[6] kitablarının sahibləri və Şeyx Ənsari[7]və... bu rəvayətləri qəbul etməmişdirlər.

Mərhum Mirza Cavadağa Məliki[8] Təbrizi (rəh) və mərhum Ayətullah Seyyid Möhsin Həkim[9] (rəh) bu rəvayətləri qəbul etməyib deyirlər: bu rəvayətdən ki, Allahın Rəsulu öz əshablarına buyurur: şeytanın hakimiyyətində yuxuya qaldınız.[10] Istifadə olunur ki, Quran ayəsinə əsasən, şeytan[11] və digər dəlillər Peyğəmbərdən uzaq olmuş və Peyğəmbəri qəflətə uğratmaq və yaxud yuxunun təsir qoyması heç bir halda qəbul edilməzdir; çünki bu cür ibadətin rəvayətdə olması ki, o həzrət şeytanın vəsvəsə və ilqası nəticəsində yuxuya qalmışdır, bu rəvayətin düzgün olmadığını təsdiqləyir.

B- Bu nəzəriyyənin qarşısında başqa bir dəstə vardır ki, bu cür rəvayətləri qəbul edərək və digər dəlillərə heç bir müxalifət etməsini qəbul etmirlər.

Şeyx Səduq ki, bu rəvayətlərə işarə etdikdə tamam şəkildə ondan müdafiə edir[12] və şeytanın səhvi və digər dəlillər arasında fərq qail olmuşdur.

Şeyx Mofud , Şeyx Səduqla müxalifət edərək, Peyğəmbərin səhv etməsi və yuxuya qalmasında fərq qail olmuşdur.

Şeyx Mofid Peyğəmbərin (s) səhv etməsi şübhəsini tamamıyla rədd edir; onun sözlərindən bunu əldə etmək olar ki, Peyğəmbərin yuxuya qalmasını qəbul etmək olar.[13]

Şəhid əvvəl (rəh) də bu rəvayətlərdən birini açıqladıqdan sonra deyir: Tanıdığımız bir şıxs yoxdur ki, bu rəvayətləri Peyğəmbərin ismətiylə müxalif olduğu üçün qəbul etməsin.[14]

Şeyx Bəhai (rəh) deyir: Səhabələr bu rəvayətləri qəbul etmişdirlər və bu onu göstərir ki, Peyğəmbərin yuxuya qalmasıyla o həzrətin səhv etməsində fərq vardır və buna əsasən də fətva vermişdirlər. Mərhum Məclisi (rəh) bu rəvayətləri qəbul etmişdir.[15]

Müasir alimlər arasında da, bizim bildiyimiz qədər Ayətullah Bəhcət bu rəvayətləri Peyğəmbərin ismətiylə heç bir qarşılığı olmadığını bilir.[16]

Sonra bunu bildirmək istəyirik ki, yuxarıdakı dəlillərdən əlavə, bu hadisənin həqiqətən baş verməsini qəbul etmək olmaz, çünki rəvayətlərdə bəzi nöqsanlar müşahidə olunur və bu da Peyğəmbərin (s) məqamı haqqında daha ətraflı və ehtiyatlı şəkildə bəhs etməyə ehtiyac duyulur.