Ətraflı axtarış
Baxanların
7379
İnternetə qoyma tarixi: 2012/04/10
Sualın xülasəsi
Həzrət Əli (əleyhis-salam) Allah tərəfindən möhtaclar arasında yemək bölüşdürdüyünə görə “Rəzzaq” (ruzi verən) adlandırıla bilərmi? On dörd məsum (əleyhimus-salam) bizə nəzarətçi olduqları üçün onları Rəbb adlandırılmaq düzdürmü?
Sual
1. “Pərvərdigar” və “Rəbb” kəlmələrinin mənası nədir? 2. Həzrət Əli (əleyhis-salam) Allah tərəfindən ehtiyaclılara yemək payladığına görə onu Rəzzaq adlandırmaq olarmı? 3. On dörd məsum (əleyhimus-salam) bizim bütün işlərimizə nəzarət etdiklərinə görə onları “Rəbb” adlandırmaq olarmı? Bu iş şirk sayılırmı? 4. Qurani-kərimdə valideyn “rəbb” adlandırıldığına görə biz də onları Rəbb adlandıra bilərikmi? Əvvəlcədən öz təşəkkürümüzü bilirik.
Qısa cavab

Fars mənşəli söz olan “Pərvərdigar” kəlməsi “bəsləmək”, “tərbiyə etmək” və sair mənalara gəlmişdir. Bu  kəlmə ərəb dilindəki “Rəbb” kəlməsinin farsca tərcüməsidir və “tərbiyə edən”, “mürəbbi”, “sahib” və s. mənalara gəlmişdir.

Allaha məxsus olan Rəzzaq, Rəbb və sair kəlmələrdən məxluqat üçün istifadə etmək şəxsin məqsəd və niyyətinin nə olmasına bağlıdır. Məhz bundan sonra demək olar ki, bu kəlmələrdən (sualda irəli çəkilən həmin məqsədlərlə) istifadə olunmasının eybi yoxdur. Amma düşmənlər tərəfindən şiəliyin əleyhinə “onlar Allaha pərəstiş hüdudlarından xaric olaraq imama pərəstiş edirlər!” deyə geniş səviyyəli zəhərli təbliğat aparıldığına və bununla da nahaq yerə müttəhim olunduqlarına görə gərək düşmənlərin sui-istifadələrinə səbəb olan hər bir işdən çəkinək – hətta əgər şəxsin əsas hədəfi məsum imamlara (əleyhimus-salam) məhəbbət bəsləmək olsa belə.

Ətreaflı cavab

Fars dilindəki “Pərvərdigar” kəlməsi ərəbcə “pərvəriş verən (bəsləyən)”, “tərbiyə edən”,[1] “mürəbbi”, “sahib”[2] və s. mənalara gələn[3] “Rəbb” kəlməsinin mənasıdır.

Kəlam elmində Rəbb Allah-taalanın gözəl adlarından biridir. Bu söz “aləmi xəlq edən”, “məxluqların sahibi”, “həyat sisteminin əsasını qoyan”, bütün varlıqların öz həyatları dövründə “onların tərbiyəçisi və mürrəbisi”, “hər bir şeyi özünün vücudi və mənəvi kamalına çatdıran” mənasınadır.[4] Başqa sözlə desək, varlıqların ilahi tərbiyəsinin və tədbirinin həqiqəti, əşyaların xəlq və tənzim olunması, onların nəzərdə tutulan hədəf və kamala doğru sövq edilməsi mənasınadır.  Qurani-kərimdə buyurulur: “Bizim Pərvərdigarımız həmin şəxsdir ki, hər bir varlığa, yaranışının tələb etdiyi şeyləri vermiş, sonra onları hidayət etmişdir.”[5] Bu mənaya əsasən Rəbb və Pərvərdigar adları Allah-taalanın müqəddəs zatına məxsusdur və rübubiyyətdə (Rəbb olmaqda) tövhiddən ibarətdir.

Sualda irəli çəkilən məsələ barəsində də demək lazımdır:

Allahın sifətlərdən olan “Rəzzaq”, “Rəbb” və s. kəlmələrdən məxluqat üçün istifadə edilməsi insanın məqsəd və hədəfinin nə olmasının bağlıdır. İlk növbədə demək olar ki, yuxarıdakı məqsədlə bu kəlmələrdən istifadə etməyin iradı yoxdur, çünki:

عَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُن

“Və övladın məxsus olduğu şəxsə (yəni ataya) ananın rizqini  layiqli şəkildə təmin etmək vacibdir.”[6]

وَ إِذا حَضَرَ الْقِسْمَةَ أُولُوا الْقُرْبى‏ وَ الْيَتامى‏ وَ الْمَساكينُ فَارْزُقُوهُمْ مِنْه

“(İrsin) bölgüsü zamanı qohumlar, yetimlər və miskinlər (də) iştirak etsə, onlara da ondan (irsdən) bir rizq (pay) verin.”[7]

وَ قالَ لِلَّذي ظَنَّ أَنَّهُ ناجٍ مِنْهُمَا اذْكُرْني‏ عِنْدَ رَبِّك

“(Yusif) o ikisindən (zindan yoldaşlarından) xilas olduğunu güman etdiyi şəxsə dedi: “Məni öz rəbbinin (sahibin) yanında xatırla!” [8] kimi ayələrdən belə əldə etmək olar ki, Allahın bəndələri də Onunla eyni səviyyədə deyil, ruzi vermək xislətinin davamında Rəbb və Rəzzaq hesab edilə bilər.

Bu müddəanın şahidi xilqəti aşkar şəkildə mələklərə və peyğəmbərlərə nisbət verən rəvayətlərdir: Bir nəfər imam Riza (əleyhis-salam)-dan soruşur ki, Allahdan başqa da bir xəlq edən vardır? Həzrət cavabında buyurur: Allah-taala “fətəbarəkəllahu əhnəsul-xaliqin” – xəlq edənlərin ən yaxşısı olan Allah ulu məqamlıdır!”   deyə xəbər verir ki, bəndələrinin arasında da həm xaliq (xəlq edən),  həm də qeyri-xaliq vardır. Bildiyimiz kimi, həzrət İsa (əleyhis-salam) bir qədər palçıqdan quş şəkli düzəldir, sonra ona üfürür və o da Allahın izni ilə həqiqi quşa çevrilirdi. Samiri də Bəni-İsrail üçün dana şəkilində bir şey düzəltdi ki, inək səsi verirdi.[9]

Bəzi rəvayətlərdə  xilqət məlaikələrə də nisbət verir: İmam Baqir (əleyhis-salam) insanın xilqəti ilə əlaqədar bəzi məsələləri qeyd etdikdən sonra buyurdu:

ثُمَّ يَبْعَثُ اللَّهُ مَلَكَيْنِ خَلَّاقَيْنِ يَخْلُقَانِ فِي الْأَرْحَامِ مَا يَشَاءُ

“Sonra Allah-taala xəlq edən iki mələyi göndərir, onlar Allahın istədiyi şeyləri xəlq edirlər.”[10]

Bu məsələ rizq (ruzi) və rübubiyyət barəsində də doğrudur. Əlbəttə, bu barədə aşağıdakı məsələləri də qeyd etmək zəruridir:

1. Düşmənlər şiə məzhəbi əleyhinə geniş səviyyəli zəhərli təbliğat  aparır və deyirlər ki, şiələr Allaha pərəstiş məqamından xaric olaraq imama pərəstiş edirlər. Onların sui-istifadələrinə və bu barədə həssaslığına səbəb olan işlərdən çəkinmək lazımdır, hətta əgər bu məsələlər imamlara məhəbbət üzündən baş versə belə.

2. Rəvayətlərdə tövsiyə olunur ki, adi camaatla, onların elm və bilik səviyyələrinə uyğun danışaq. İmam Sadiq (əleyhis-salam) buyurur: “Allahın Rəsulu heç vaxt camaatla özünün ağlı səviyyəsində danışmır, buyururdu ki, biz peyğəmbərlərə fərman verilmişdir ki, camaatla,  onların əql səviyyələrinə uyğun danışaq.”[11]

Deməli, camaatın səhvə düşməsinə səbəb olan, əlavə izah və yozumlara ehtiyaclı olan məsələləri irəli çəkməkdən mümkün qədər uzaq olmaq lazımdır.

3. Övladın valideyn üzərində olan haqlarından biri budur ki, valideyn ona yaxşı ad  qoysun. Məsum imamlardan nəql olunur ki, övlada adların ən yaxşısını – Allahın seçilmiş, layiqli bəndələrinin   (peyğəmbərlərin və imamların) adlarını qoymaq lazımdır.[12] Təbiidir ki, məsumlar öz şəxsi həyatlarında bu məsələyə riayət etmişdir. Biz onların öz övladlarına Əbdür-Rəbb, Əbdür-Rəhman kimi ad qoyduqlarını müşahidə etdiyimiz halda, imam övladları arasında Əbdül-Hüseyn, Əbdün-Nəbi və s. adlı insanlara rast gəlmirik – onlara dair düzgün izah mövcud olsa da. Deməli, bizim dünya və axirətdəki səadət yolumuz budur ki, əməl və rəftarda onlardan həm irəli keçməyək, həm də geri qalmayaq; əksinə, həmişə onlarla yanaşı olaq. “Camieyi kəbirə” ziyarətində də ona işarə olunur.[13]

 


[1] Rağib İsfahani, Hüseyn ibni Məhəmməd, “Əl-müfrədat fi ğəribil-Quran”, səh. 336, “Darul-elm – Daruş-Şamiyyə”, Dəməşq-Beyrut, birinci çap, 1412-ci qəməri il

[2] Tureyhi, Fəxrəddin, “Məcməul-bəhreyn”, 2-ci cild, səh. 64, “Mürtəzəvi” kitab mağazasının nəşriyyatı, Tehran, 3-cü çap, 1375-ci şəmsi il

[3] Dehxuda, Əli Əkbər, “Fərhəngi Dehxuda”, “Pərvərdigar” kəlməsi

[4] Bax: Əskəri, Seyid Mürtəza, “İslam əqidələri Qurani-kərimdə”, (Məhəmməd Cavad Kərəminin tərcüməsi), 1-ci cild, səh. 149-151, “İslami elmi yığıncaq” çapı, birinci çap, 1378-ci şəmsi il; Məhəmməd Əskəri Təhanəvi, “Movsuəty kəşşafi istilahatil-ülum”, 1-ci cild, səh. 840, “Məktəbətu Lubnan naşirun”, Beyrut, birinci çap, 1996-cı miladi ili; Dəğim, Səmih, “Müstələhatu Fəxr Razi”, səh. 345, “Məktəbətu Lubnan naşirun”, Beyrut, birinci çap, 2001-ci miladi il

[5] “Taha” surəsi, ayə: 50

[6] “Bəqərə” surəsi, ayə: 233

[7] “Nisa” surəsi, ayə: 86

[8] “Yusif” surəsi, ayə: 42

[9] Məclisi, Məhəmməd Baqir, "Biharul-ənvar", 4-cü cild, səh. 147, 1-ci hədis, “Vəfa” müəssisəsi, Livan, 1404-cü qəməri il

[10] Yenə orada, səh. 364

[11] Kuleyni, “Kafi”, 1-ci cild, səh. 23, hədis 15, "Darul-kutubil-islamiyyə", Tehran, 1365-ci il

[12] Hürr Amili, “Vəsailuş-şiə”, 21-ci cild, səh. 391-396, “Alul-Beyt” müəssisəsi, Qum, 1409

[13] “Məfatihul-cinan”, “Camiə” ziyarəti, səh. 546:

فَالرَّاغِبُ عَنْكُمْ مَارِقٌ وَ اللاَّزِمُ لَكُمْ لاَحِقٌ وَ الْمُقَصِّرُ فِي حَقِّكُمْ زَاهِق

“Sizdən  üz döndərənlər dindən çıxar, sizinlə birgə olanlar sizə qovuşar, haqqınızda təqsirə yol verənlər də düz yoldan (dindən) azar.”

 

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • İlahi kitabda hər rətb və yabis var, kitabdan məqsəd, mövcud Quandırmı? Rətb və yabisdən məqsəd nədir? Onlar necə varlıqdır?
    6342 Təfsir 2010/11/10
    Bəzi ayələrdə "kitabi mubin" qeyd olunub və ondan məqsəd Qurani kərim olmasına baxmayaraq, amma bu ayə və buna oxşar ayələrdə ki, ilahi elmin sənədini açıqlayırlar, "kitabi mubindən" məqsəd, varlıqlar yaranmamışdan qabaq, ilahi elmin mərhələsidir ki, onun özü digər kitab və lövhələrə şamildir, onun keyfiyyət və miqdarı, bizə məlum deyil.
  • Qəbrdə müsəlman və qeyri-müsəlman üçün sual-cavab necədir?
    9442 Qədim kəlam 2014/05/20
    Bərzəx sözü ərəbcədən lüğətdə pərdə və iki əşyanın arasında qərar tutan maneəyə deyilir; amma məşhurlar kalamında bərzəx dünya ilə Axirət arasında Allah-taala tərəfindən yaradılmış bir aləmdir. İnsanın ölümündən sonrakı ilk mənzili də oradır. Bərzəx aləmindən məqsəd həmin qəbr aləmidir. Elə bir aləm ki, insan ölümdən sonra Qiyamətə ...
  • منظور از «ادبار النجوم» در قرآن چه زمانی از شبانه‌روز است؟
    1512 Təfsir 2022/11/01
    خدای متعال در بخش پایانی سوره‌ی طور، به بیان احوال مشرکان و عذاب اخروی آنها پرداخته و پس از آن به پیامبر(ص) دستور می‌دهد تا در اجرای فرامین الهی صبر پیشه کند و به عبادت و تسبیح و تقدیس او بپردازد. در آیه ...
  • Modern dünyada dinin yol göstərməsi necə təsəvvür olunur?
    7189 Təzə kəlam 2011/06/12
    "Din" kəlməsi bütün dinlərə istər səmavi olsun istərsə də olmasın, təhrif olmuş olsun və yaxud təhrif olmamış (İslam) olsun, şamil olur. Bizim əqidəmiz budur ki, İslam dini yalnız buna malikdir ki, bütün dövr və əsrlərdə müsbət yol göstərməyə malikdir; Çünki İslam bütün dinlərin sonuncusu və ən kamil İlahi ...
  • Deyilir: Əgər niyyət pak olsa bəsdir və dua və ziyarətə daha ehtiyac yoxdur; bu doğrudurmu?
    9737 Əməli əxlaq 2010/11/10
    Bu şeytanın insanları dua, ziyarət və digər əməllərdən uzaqlaşdırmaq üçün olan bir hiyləsidir, çünki dua və təvəssül imamların vasitəsi və Allahın bir başa olan əmri ilə insanların öhdəsinə qoymuşdur. İnsanlara nümunə və qəlblərinin saf olmasına dualar səbəb olub məsum imamlarla daha çox əlaqə yaratmağa səbəb olmuşdur. Bütün ...
  • Haram yoldan əldə edilmiş və sahibi də məlum olmayan pulun xumsu ödənməlidirmi?
    6494 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/10/15
    Haram yol ilə əldə edilən pul əldə edənin şəxsi malikiyyətində deyil. Öz əsas maliki və ya maliklərinə qaytarılmalıdır. Əgər bu mümkün deyilsə, Maliki məchul malın hökmündədir. Və xumsu yoxdur. Bəlkə o pulun bütövü Camiuş- şərait bir mərcəi təqlidin ixtiyarında olmalıdır və ya onun icazəsi ilə sahibinin niyyətinə ...
  • Төвбә сурәсинин ики сон ајәсинин сәнәд вә әһвалаты нәдир?
    6853 Təfsir 2010/04/22
    Үмуми олараг суалда гејд олунан “сәнәд”дән мәгсәдин нә олдуғу там ајдын дејил вә заһири белә олан суалларын мүәјјән ҹавабы јохдур. Амма, ола биләр бу сөздән мәгсәд, ајәнин назил олма сәбәби вә ја тәфсири олсун. Јахуд, Гуранын охунушларында олан бәзи ихтилафлара ҝөрә мәсум Имамлардан ...
  • Bəni İsrailin dana pərəstişinin cəzası hikmətli idi?
    6925 Təfsir 2012/04/17
    Təfsirçilər bu ayədə Allahın öldürmək əmrindən məqsədində üç ehtimal veriblər: 1. Bu əmr, imtahan əmri olub və onların tövbəsiylə bu əmr onlardan götürülübdür. 2. Bu ayədə qətldən məqsəd şeytani vəsvəsələri və nəfsani şəhətlər kəsməkdir. 3. Ayədə qətldən məqsəd, həqiqi qətldir yəni bir- birinizi öldürüb həlak ...
  • Fəlsəfə, irfan, ağıl və hikmət arasındakı fərq nədir?
    14299 İslam fəlsəfəsi 2012/04/19
    Fəlsəfə – ən xüsusi mənada varlıq aləmindəki gerçəklikləri dərk etmək üçün zehni, əqli və istidlal yönlü səylər mənasınadır. Hikməti fəlsəfədən fərqli bir məsələ hesab etdiyimiz halda o, fəlsəfədən yüksəkdədir və ilahi və lədünni mənşəyə malikdir. Quranda da “ilahi bir əta və nemət” kimi qeyd olunmuşdur. Belə ki, ...
  • Müsəlmanlar arasında müxtəlif firqələrin yaranmasının səbəbləri nədir?
    10696 Qədim kəlam 2010/12/07
    Müxtəlif məzhəblərin yaranmasında, çoxlu səbəblər var. məsələn, bir dəstənin peyğəmbər (s)- in həzrət Əli (ə)- nin imamlığı barəsində olan vəsiyyət və əmrlərinə diqqət etməmələri, digər dinlərin ardıcıllarinin müsəlmanların içinə yol tapması və mədəniyyət cəhətdən onlarla qarışmaları, islamın əsl təlimlərindən və Əli- beyt (ə)- in maarifindən uzaq düşmək bir əsrə yaxın ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164847 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    164435 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119909 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    113977 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    111163 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    94257 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54933 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    54704 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    46349 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    45943 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...