Ətraflı axtarış
Baxanların
6711
İnternetə qoyma tarixi: 2011/05/30
Sualın xülasəsi
Nə üçün ideanın bəzi cisimlərini kənar etmək olmaz?
Sual
Xahiş edirik bunu açıqlayın, nə üçün bir ideaya etiqad tapdıqda onun bəzi cismlərini tərk etmək olmaz?
Qısa cavab

İdeanın lüğətdə mənası, əqidə tanımaq deməkdir. Amma əqidənin özünə və düşüncə tərzinə də deyilir. Amma termində bəzi vaxtlar ümumi olaraq əməl və nəzəriyyə düşüncələrinə şamil olmasında istifadə olunur və bəzi yerlərdə isə xüsusi olaraq dünya görüşü qarşısında istifadə olunur. İkinci surətdə, ideya silsiləvari bir nəzəriyyəyə şamil olur ki, insanın rəftarı barəsində və dünya görüşünün silsiləvi əqidələri beləliklə dünya, insan və bütün varlıqlar barəsində irəli görməklikdir.

Həyatda bir idea və dünyagörüşün nə qədər lazım olması barəsində demək lazımdır:

Qurani- kərimdə bir çox ayələr bu zəruriliyə işarə edərək buna təkid edir və bu da bundan irəli gəlir ki, ağılın təcrübəsiz olması, ölümdən sonrakı həyatda və axirət aləminə teori bir ehtiyacın duyulması və dini ideanın tələb olunması deməkdir.

Dinin göstərişlərinə əsasən bir ideaya din və ya şəriət də adlandırırlar, o zaman həqiqi varlığı özündə əks etdirir ki, o dində olan əsllərə payidar olsun. Əlbəttə şəriətdəki bir çox əsllər təəssüb üzündən tərk edilməzsə, baxmayaraq ki, etqadın əslinə heç bir ziyan vurmur bu zaman şəxsin mürtəd olmasına səbəb olmur. Amma nəin ki, səadət və kamilliyi yetişmir, dünya və axirətdə bir çox problemlərə səbəb olur. bizim əqidəmizdə əgər bir şəxs hər hansı idea və din barəsində tədqiqat apardığında onun haqq və düzgünlüyünü isbat edib onu qəbul etsə onun əsl zərurətini də qəbul etməlidir.

Ətreaflı cavab

İdea kəlməsi lüğət nəzərindən, idea tanımaq, əqidə tanımaq və ya əqidə almi deməkdir. Amma öz mənasında isə əqidə və düşüncə tərzinə deyilir.

Bu ləkmə əslində latın dilinin iki kəlməsindən "ide" fikir və nəzəriyyə mənasında və "logi" tanımaq və ya tanışlıq kəlməsiylə tərkib olmuşdur. İlk mərhələdə elm üçün "ide" təyin olunmuşdur; yəni bir elm ki, öz öhdəsinə məsuliyyət hissini götürüb, hədəfi isə insanların xidmətində olub onları qoruyaraq onun düşüncələrini ağılın hakimiyyət etməsini qəbul etməyə hazırlaşmaqdır.

Sonralar isə zaman keçdikcə geniş və güclü mənaya yiyələnərək ətraflı şəkildə düşüncə və fəlsəfənin bir çox sistemlərinə o cümlədən bir məzhəb ki öz yolunu təyin etmək üçün onları etiqadı olan və ya öz məqamını təyin edilməsində siyasi və ictimai cəhətdən öz təsirini göstərir. Bu açıqlamayla hər növ düşüncə tərzi ki, insana anlayış bağışlayır, belə bir halda bir növ cəmiyyətdəki məsələlər bərabərində şəxsin özünə yer tutmasını bildirir ki, bu da idea və ya ideologiyanın tərəfində özünə yer tutur.[1]

Əlbəttə diqqət etmək lazımdır ki, ideologiyanın terminindəki mənası açıq olaraq iki mənaya işarə olunmuşdur ki, biri o biri mənasından ümumidir. Onun birinci mənası fikir və əqidənin mütləq olmasına şamildir ki, bundan əlavə də fikirlər (nəzəriyələrə) şamil olur; yəni o fikirlər ki, aşkarda olan insanları gördüyü əməl və işlərə nəzarət etmir. Beləliklə "əməli" fikirlərə şamil olur" yəni o fikirlər "olmalı" və "olmamalı" həqiqətlərə şamil olmalıdır.

İdeologiyanın ikinci mənası isə yalnız fikir sisteminə məxsusdur ki, insan rəftarının təşkilini təyin edir. O zaman ki, ideologiya "dünya görüşü" qarşısında qərar tutur, ondan məqsəd məxsus mənasıdır.[2]

Dünya görüşü ümumi və bir sıra silsiləvi etiqadldır ki, dünya və insan barəsində bir sözlə varlıqlar barəsində bəhs olunur. Başqa cür desək dünya görüşü "bütün varlıqlar barəsində məlumat"ın olması deməkdir.

İdeoligiyayla dünya görüşü arasında olan fərq bundan ibarətdir ki, dünya görüşü yalnız nəzəriyyə fikrindən ibarətdir, amma ideologiya bir sıra fikir silsiləsindən təşkil olunmuşdur ki, insanın bütün rəftarını təyin edir. Bunun üçün də Allahın varlığına inam dünya görüşünün bir hissəsi sayılır; çünki insan əməlində bir başa təsiri yoxdur və onun mənası olmalı və olmamalıqlara şamil olmur. Bu da o zamandır ki, ideologiyanın ümumi mənada işlətməyək, belə olmayan halda bu əqidənin qəbul edilməsi deməkdir.

Bunun üçün də bu tərəfin əsasında, hər bir dinin etiqadi qanununun sistemini, o dinin dünyagörüşü və əməli hökümlərini idea adlandırmaq mümkündür və onları dinin üsul (əsli) və fru (fəri) kimi bilmək olar.[3]

İdeologiya və dünyagörüşün zərurəti.

Məlum olduğu kimi insanın digər varlıqlarla əsas fərqi vardır ki o da insanda olan ağıl qüvvəsinin olmasıdır. Bunun üçün də onun həyatı başqa varlıqlarla fərqlidir.

İnsan həyatı o zaman bir həqiqi insan həyatı kimi sayılır ki, düzgün və doğru ideologiya və dünyagörüşü əsasında bərpa olsun.

Qurani- kərimdə bir neçə ayə, ideologiya və görüşünün nə qədər zərərli olduğunu sabit edir və düzgün ideaya sahib olmayan insanı hər bir yırtıcı heyvandan aşağı dərəcədə və yolunu azmışlardan bilir.[4] Bunun üçün də Qurani nəzərində insanın dəyəri onun ideologiya və dünyagörüşünə bağlıdır.

Ruhun cavidan və əbədi həyatı və insan ağlının axirət aləmindəki həyata qarşı təcrübəsizliyi ideologiyanın zəruri ehtiyaclarından biri sayılır.

Beləliklə geniş və ətraflı bir proqrama ehtiyac duyulur ki, insanın əsl hədəfi o işlər ki, olmalı və ya olmamalıdır və ya məsuliyyətlər seçilmişdir bəs budur ki bir din və ya ideanın nə qədər zəruri olmasına olan ehtiyacı bildirir.

İnsan ilk yaradılışda, ən azı insanların inkişafı və yayılması cəmiyyətdə bir çox problemlərin yaranmasına səbəb olmuşdur (کان الناس امة واحدة ...)[5] ideologiyaya ehtiyac və Quran terminində bir şəriətə ehtiyac vardır. Baxmayaraq zaman keçdikcə, insan inkişaf edərək kamilliyə çatır, amma buna daha çox ehtiyac vardır.

Bunun üçün də insanın ideologiyaya olan ehtiyacı zəruri və inkar edilməzdir; çünki idea, məktəb və ya Quran termininə əsasən şəriət, geniş şəkildə bu proqramı öz öhdəsinə götürmüş və bəşərin əsl hədəfi olan dünyəvi və axirətdə olan səadət və kamilliyini təmin edir.

Əgər bir şəxs fikirləşib tədqiqat apardıqdan sonra bir ideaya və ya məktəbin (din) haqq və düzgün olduğunu təyin etdikdə onu qəbul edərsə, onun zəruri və lazım olan məsələlərini də qəbul etməlidir. Ustad Mütəhhəri deyir: "Bir ideaya etiqad tapmaq o zaman məna daşıyır və özündə həqiqəti bildirər ki, özünə iman şəklini alsın, başqa sözlə, dilindəki iqrarı (təkid) qəlbindəki etiqadı əməliylə üst- üstə düşsün".[6]

Bizim dini təlimlərimizdə hər bir yerdə imandan söz açılarsa ondan sonra əməl kəlməsi də gəlmişdir və bu da onu bildirir ki, iman olduğu yerdə əməl də olmalıdır.[7]

Dinə etiqad əməldən başqa bir şey sayılmır çünki bunların arasında böyük bir rabitə vardır; bir həddə ki, rəvayətdə bildirilir: "İmam həmin əməldir".[8]

Ənam surəsinin 158- ci ayəsindən də istifadə olur ki, saleh əməli olmayan iman insan üçün heç bir faydası yoxdur. İmanı əks etdirən insanın əməlidir, iman əməldə aşkar olur.

Başqa cür desək, bir dinə etiqad və iman o zaman öz əksini tapır ki, həmişə o dinin əhkam və qanunlarına riayət etsin. İstər şəxsi olsun ki, insanı səadətə və kamilliyə çatdırır və ya ictimai qanunlar olsun ki, cəmiyyətdə Allaha doğru meyilli olmağa səbəb olur. bu məsələ bütün dinlərdə qəbul olunmuş və imanla əməl arasındakı əlaqəni dini göstəriş olaraq qəbul etmişdirlər.

Lbəttə əgər bir şəxs dinin və ideanın bəzi əmrlərini yerinə yetirməsə, o halda ki, birinci: O hökümlər dinin zəruri məsələlərindən olmasın və ikinci: İnkar və təəssüb üzündən olmasın, bunlara payidar olmamaq baxmayaraq ki, şəxsin dindən çıxıb mürtəd olmasına səbəb olmur və etiqadın da əslinə heç bir ziyan vurmur. Amma bütün bunlar nəin ki, insanın mənəvi səadət və xoşbəxtliyə çatmasına mane olur,[9] bəlkə dünyada və axirətdə də əzaba düçar olmasına səbəb olur.



[1] - Əli Babayi, Qulamrza, Fərhənge ulume siyasi, cild 1 səh 92- 93.

[2] - Misbah Yəzdi, Məhəmməd Təqi, İdeolojiye tətbiqi, səh 2.

[3] - Həmin, Amuzeşe əqaid (üç cildli) səh 12.

[4] - Qurani- kərim, Ənfal surəsi, ayə 22- 55, Əraf surəsi, ayə 179.

[5] - Həmin, Bəqərə surəsi, ayə 213.

[6] - Mütəhhəri, Mürtəza, Məcmueye asar, cild 2, səh 57.

[7] - " الایمان هو الاقرار باللسان و عقد فی القلب و عمل بالارکان" Əl- kafi, cild 2, səh 27, " أَنَّ الْإِسْلَامَ قَبْلَ الْإِیمَانِ".

[8] - Əl- kafi, cild 2, səh 33, bab fi ənnəl- iman məbsus... " الایمان عمل کله".

[9] - Əlavə məlumat üçüm müraciət olunsun Ustad Mütəhhərinin, Məcmueye asarına cild 2, səh 51- 62, Misbah Yəzdi, İdeolojiye tətbiqi, cild 1- 2.

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Peyğəmbərin besəti və meracı bir gündə (rəcəbin 27-də) baş vermişdirmi?
    8924 تاريخ بزرگان 2012/04/10
    Cavabı bəyan etmək üçün Peyğəmbərin besəti və meracı ilə əlaqədar məsələni təfsir kitablarından araşdırırıq. 1. Besətin tarixi ilə əlaqədar müsəlman alimləri arasında iki nəzəriyyə vardır: Birincisi şiələrin nəzəriyyəsidir. Onlar rəcəb ayının 27-ci gününü Peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alih)-in besət günü hesab edirlər. İkinci nəzər isə ...
  • Türbət suyunu əldə etmək üçün, su, yağış suyu olmalıdırmı? Ona dua da oxunmalıdır yoxsa lazım deyil? Xahiş edirəm tam izah verin.
    8842 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/10/02
    Türbət suyunu hazırlamaq üçün, pak və gigiyena suyu kifayətdir.[1] Hərçənd, fərat suyu[2] zəmzəm suyu[3], yaxud neysan ayında[4] olan yağış suyu kimi bəzi suların daha çoxImtiyazları var. yağış suyu da çox vaxt saf və təmiz olduğuna görə, bəlkə adi sulardan daha yaxşı ...
  • Günahdan paklanmanın hansı yolları vardır?
    8738 Əməli əxlaq 2011/06/14
    İnsanın günahlarının bağışlanması yolları çox olmasına baxmayaraq biz onların bəzilərini aşağıda qeyd edirik: 1). Tövbə və Allaha tərəf qayıdış (bəzi şərtlərlə) 2). Günahların bağışlanmasına səbəb olan ən gözəl savabları əldə etmək, yəni yaxşı əməllərə qədəm qoymaq. 3). Kiçik günahların ...
  • İbn Ərəbinin İmam Zaman (ə.c) barəsində baxışı nədən ibarətdir?
    11923 تاريخ بزرگان 2011/09/04
    Mühyəddin İbn Ərəbinin əsərlərini mütaliə etdikdə onun İmam Zaman (ə.c) barəsindəki inancı üzə çıxır. O, "Fütuhati-məkkiyyə" kitabının Həzrət Məhdinin axırzamandakı silahdaş və yavərlərnə həsr etdiyi 366-cı babında belə qeyd edir: “Allahın diri, sağ bir xəlifəsi vardır, o, üzə çıxar. Onun zühuru dünya zülm və sitəmlə ...
  • Pişnamazı tanımadığımız halda camaat namazının hökmü nədir?
    9218 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/06/23
    Pişnamazın şərtlərindən biri ədalətli olmaqdır.[1] Pişnamazın bu ədaləti aşkar olunub isbat edilməlidir.[2] Ədalət batində Allahdan bir növ qorxu hissidir ki, insanın böyük günah iş görməsinin və ya kiçik günahları təkrar etməsinin qarşısını alır. Əgər bir şəxslə oturub-dursaq və ondan ...
  • Niyə dəstəmaz ayəsində “mərafiq (dirsəklər)” kəliməsi cəm halında, ancaq “kəbeyn (Ayağın üzərində yerləşən hər iki bənd,çıxıntı)” kəliməsi ikili cəm halında gəlibdir?
    5734 Təfsir 2019/05/05
    Dəstəmazın necə alənmasının keyfiyyətini bəyan edən dəstəmaz ayəsi olan Maidə sürəsinin 6-cı ayəsində Allah taala buyurur: Ey iman gətirənlər! Namaza durduğunuz zaman üzünüzü və dirsəklərə qədər qollarınızı yuyun! Başınızı və hər iki bəndə (oynağa) qədər ayaqlarınızı məsh edin!...[1] Ayədə gələn kəlimələrin mənası “Mərafiq” dirsəklər ...
  • İrfan elmində xət və nöqtə və s.... hansı mənadadır və “ənə nöqtətu təhtül-ba” (Mən ba hərfinin altındakı nöqtəyəm”- rəvayətinin mənası nədi?
    10843 Nəzəri irfan 2014/05/22
    İrafan elmində qeyb aləmindən bəzi həqiqətləri çatdırmaqdan ötrü ədədlər, hərflər və şəkillərin özünəməxsus ilahi rəmzləri vardır. Nöqtədən məqsəd, allah-Taalanın həqiqi vəhdətidir və bu həqiqi vəhdətin şəkli insan qəlbinin dərinlkilərindən qərar tutmuşdur. Ona görə də kamil insan, varlıq aləminin mərkəzi kimi tanıtdırılmışdır. Allah-taalanın yer üzündə həqiqi vəhdətindəki xəlifəsidir. Əmirəl-mömininin (əleyhissalam) ...
  • Xahiş edirik Şeyx Tusinin siyasi nəzəriyyəsini açıqlayasınız.
    6395 Nizamlar (Qurluşlar) 2011/10/04
    Hər bir dövr və əsrdə özünə məxsus suallar yaranırdı ki, elm sahiblərini vadar edir ki, onlara cavab versinlər və bunlardan biri də şeyx Tusidir ki, bu işin öhdəsindən gəlmişdir. Şeyx Tusinin ümumi olaraq siyasi nəzəriyyəsinin əslini, aşağıdakı mərhələlərdə xülasə etmək olar:
  • Lütfən qadının hicabının necəliyi barəsində hədis yazın.
    8634 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/13
    Nur surəsinin 31- ci ayəsi başqa olmaqla çox sayda hədis və ayələr qadının hicabı barəsində söhbət açmışdır.həmçinin Nur surəsinin 31- ci ayəsində buyurulur: "Mömin qadınlara de ki, gözlərini haram buyrulmuş şeylərdən çəkindirsinlər, namuslarını qorusunlar; öz- özlüyündə görünən (əl- az) istisna olmaqla, zinətlərini göstərməsinlər baş örtüklərini yaxalarına çəksinlər; zinətlərini ərlərindən başqasına ...
  • Təşəhhüd və salam halında hansı əməllər müstəbdir?
    9362 Təşəhhüd və salam 2015/04/19
    Namazın salam və təşəhhüdündə müstəhəb sayılan əməllər aşağıdakılardır: Təvərrük halında oturmaq, Yəni namaz qılan adam sol budu üstə otursun, və sağ ayağının üstünü sol ayağının üzərinə qoysun. Təşəhhüddən sonra desin: “Əlhəmdulillah” ya da desin “Bismillah və billah vəlhəmdu lillahı və xəyrul əsmai ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164891 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    164578 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119934 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    114047 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    111311 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    94296 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54955 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    54848 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    46401 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    45974 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...