Please Wait
Baxanların
5638
5638
İnternetə qoyma tarixi:
2014/02/09
Sualın xülasəsi
Niyə dəstəmaz ayəsində “mərafiq (dirsəklər)” kəliməsi cəm halında, ancaq “kəbeyn (Ayağın üzərində yerləşən hər iki bənd,çıxıntı)” kəliməsi ikili cəm halında gəlibdir?
Sual
Niyə dəstəmaz ayəsində “mərafiq (dirsəklər)” kəliməsi cəm halında, ancaq “kəbeyn (Ayağın üzərində yerləşən hər iki bənd,çıxıntı)” kəliməsi ikili cəm halında gəlibdir?
Qısa cavab
Dəstəmazın necə alənmasının keyfiyyətini bəyan edən dəstəmaz ayəsi olan Maidə sürəsinin 6-cı ayəsində Allah taala buyurur: Ey iman gətirənlər! Namaza durduğunuz zaman üzünüzü və dirsəklərə qədər qollarınızı yuyun! Başınızı və hər iki bəndə (oynağa) qədər ayaqlarınızı məsh edin!...[1]
Ayədə gələn kəlimələrin mənası
“Mərafiq” dirsəklər mənasını verir və məfasil vəznindədir. Məfəl və ya mifəl vəznində olan ”Mirfəq” sözünün cəmidir.Mirfəq isə dirsək mənasındadır.[2]
“Kəbeyn” sözü “Kəb” sözünün ikili cəmidir. Kəbn sözü üçün 3 məna zikr ediblər:
Ayədə gələn kəlimələrin mənası
“Mərafiq” dirsəklər mənasını verir və məfasil vəznindədir. Məfəl və ya mifəl vəznində olan ”Mirfəq” sözünün cəmidir.Mirfəq isə dirsək mənasındadır.[2]
“Kəbeyn” sözü “Kəb” sözünün ikili cəmidir. Kəbn sözü üçün 3 məna zikr ediblər:
- Ayağın bəndi və üst çıxıntısı
- Baldır və ayaq pəncəsinin birləşdiyi yerdə yerləşən sümük
- Topuq[3]
“Kəbeyn (Ayağın üzərində yerləşən hər iki bənd,çıxıntı) ” kəlməsinin ikili cəm halında gəlməsinin səbəbi
Dəstəmaza ayəsində gələn bu təbirin səbəbi barəsində sünni və şiə alimləri arasında ixtilaf mövcuddur:
Sünni alimlərinin nəzəri
Sünni alimlərinin nəzərinə görə, kəb sözü yuxarıda qeyd olunan üçüncü mənada (topuq) gəlibdir və hər bir ayaqda iki topuq olduğundan dolayı ayədə kəbeyn təbiri işlənmişdir. Başqa sözlə, kəbeyn təbirindən məqsəd, dəstəmaz alan şəxsin bir ayağı nəzərdə tutulub. Çünki hər bir ayaqda iki topuq mövcuddur. Ancaq, ”mərafiq” kəliməsi isə bütün dəstəmaz alanlar nəzərdə tutularaq cəm halında gəlmişdir.[4]
Şiə alimlərinin nəzəri
Şiə alimləri isə, kəb kəliməsinin üçüncü mənasını (topuq) qəbul etməsələr də, yerdə qalan digər iki məna üzərində ixtilaf etmişlər. Bəziləri birinci mənanı və bəziləri də ikinci mənanı seçiblər. Ancaq, hər iki halda, mərafiq kəlməsi bütün dəstəmaz alanlar nəzərdə tutularaq cəm halında işlənibdir. Ancaq kəbeyn kəliməsinin ikili cəm halında olması hər iki ayaqda olan kəbə (ayağın bəndi və üst çıxıntısı və ya baldır və ayaq pəncəsinin birləşdiyi yerdə yerləşən sümük) görədir. Həqiqətdə, hər ayaqda bir kəb mövcuddur və ayədə kəbeyn kəliməsinin gəlməsi bunu bildirir ki, hər iki ayaqda yerləşən və toplam iki ədəd olan (hər ayaqda bir ədəd) çıxıntıya qədər məsh edin.[5]
Ola bilsin ki, şiə alimlərinin bu nəzərinə belə bir irad tutulsun ki, əgər hər iki ayaqda bir kəb vasa bəs niyə kəb kəliməsi mərafiq kəliməsi kimi cəm halında gəlməyibdir? Yəni, hər bir qolda bir ədəd dirsək olmasına baxmayaraq, mərafiq kəliməsi bütün insanları özündə ehtiva edir. Bəs,kəb kəliməsi də cəm halında gəlməliydi.
Bu irada belə cavab verilmişdir ki, ayədə kəbeyn təbirinin işlənməsinin özü buna dəlildir ki, kəb kəliməsində məqsəd topuq deyildir. Çünki, nəzərə alsaq ki, insanın hər iki ayağında toplam dörd topuq var və ondan əvvəl də mərafiq cəm şəkilində gəlib, gərək kəb kəliməsi də kəab (kəb kəliməsinin cəmi) şəklində olardı. Ancaq, kəbeyn kəliməsinin gəlməsi və cəm halından ikili cəm halına keçməyin özü bu şübhəni aradan aparmaq üçündür.[6]
Başqa sözlə desək, kəbeyn təbirindən məqsəd dəstəmaz alan şəxsin hər iki ayağı nəzərdə tutulur. Buda aydındır ki,hər iki ayaqda toplam iki kəb mövcuddur. Buna görə də, bu mübarək ayədə kəbeyn təbiri işlənmişdir.[7]
Əhli sünnətin qəbul etdiyi nəzərə olan iradlar
Əhli sünnətin qəbul etdiyi nəzərdə bir sıra irad mövcuddur və biz bunlardan bir neçəsini burada qeyd edəcəyik:
Dəstəmaza ayəsində gələn bu təbirin səbəbi barəsində sünni və şiə alimləri arasında ixtilaf mövcuddur:
Sünni alimlərinin nəzəri
Sünni alimlərinin nəzərinə görə, kəb sözü yuxarıda qeyd olunan üçüncü mənada (topuq) gəlibdir və hər bir ayaqda iki topuq olduğundan dolayı ayədə kəbeyn təbiri işlənmişdir. Başqa sözlə, kəbeyn təbirindən məqsəd, dəstəmaz alan şəxsin bir ayağı nəzərdə tutulub. Çünki hər bir ayaqda iki topuq mövcuddur. Ancaq, ”mərafiq” kəliməsi isə bütün dəstəmaz alanlar nəzərdə tutularaq cəm halında gəlmişdir.[4]
Şiə alimlərinin nəzəri
Şiə alimləri isə, kəb kəliməsinin üçüncü mənasını (topuq) qəbul etməsələr də, yerdə qalan digər iki məna üzərində ixtilaf etmişlər. Bəziləri birinci mənanı və bəziləri də ikinci mənanı seçiblər. Ancaq, hər iki halda, mərafiq kəlməsi bütün dəstəmaz alanlar nəzərdə tutularaq cəm halında işlənibdir. Ancaq kəbeyn kəliməsinin ikili cəm halında olması hər iki ayaqda olan kəbə (ayağın bəndi və üst çıxıntısı və ya baldır və ayaq pəncəsinin birləşdiyi yerdə yerləşən sümük) görədir. Həqiqətdə, hər ayaqda bir kəb mövcuddur və ayədə kəbeyn kəliməsinin gəlməsi bunu bildirir ki, hər iki ayaqda yerləşən və toplam iki ədəd olan (hər ayaqda bir ədəd) çıxıntıya qədər məsh edin.[5]
Ola bilsin ki, şiə alimlərinin bu nəzərinə belə bir irad tutulsun ki, əgər hər iki ayaqda bir kəb vasa bəs niyə kəb kəliməsi mərafiq kəliməsi kimi cəm halında gəlməyibdir? Yəni, hər bir qolda bir ədəd dirsək olmasına baxmayaraq, mərafiq kəliməsi bütün insanları özündə ehtiva edir. Bəs,kəb kəliməsi də cəm halında gəlməliydi.
Bu irada belə cavab verilmişdir ki, ayədə kəbeyn təbirinin işlənməsinin özü buna dəlildir ki, kəb kəliməsində məqsəd topuq deyildir. Çünki, nəzərə alsaq ki, insanın hər iki ayağında toplam dörd topuq var və ondan əvvəl də mərafiq cəm şəkilində gəlib, gərək kəb kəliməsi də kəab (kəb kəliməsinin cəmi) şəklində olardı. Ancaq, kəbeyn kəliməsinin gəlməsi və cəm halından ikili cəm halına keçməyin özü bu şübhəni aradan aparmaq üçündür.[6]
Başqa sözlə desək, kəbeyn təbirindən məqsəd dəstəmaz alan şəxsin hər iki ayağı nəzərdə tutulur. Buda aydındır ki,hər iki ayaqda toplam iki kəb mövcuddur. Buna görə də, bu mübarək ayədə kəbeyn təbiri işlənmişdir.[7]
Əhli sünnətin qəbul etdiyi nəzərə olan iradlar
Əhli sünnətin qəbul etdiyi nəzərdə bir sıra irad mövcuddur və biz bunlardan bir neçəsini burada qeyd edəcəyik:
- Qeyd etdiyimiz kimi, əhli sünnətin qəbul etdiyi nəzərə görə hər bir insanda dörd ədəd kəb (topuq mənasında) vardır. Buna görə də, ayədə kəab –kəb sözünün cəmi- kəlməsi gəlməsinin heç bir iradı yoxdur. Çünki,bu həm həqiqətlə və həm də öncəki kəlimə ilə (cəm halında gələn mərafiq kəliməsi ilə) uyğunluq təşkil edir .Yəni, ayədə kəab (kəb sözünün cəmi) kəliməsi cəm halında gəlməsinin heç bir maneəsi yox idi.Ancaq,bu kəlimə ikili cəm şəkilində gəlibdir.[8]
- Əgər bu ayədə məqsəd,dəstəmaz alan şəxsin iki ayağından biri olsa,ciddi bir iradla üzləşəcəyik.O da budur k,ayənin dəstəmaz almağın necəliyini bəyan etmək məqamında olmasına baxmayaraq,yalnız bir ayağa işarə olunacaqdı.Belə olduğu təqdirdə,bu nəticəyə gəlmək olar ki, bir ayağa məsh çəkmək kifayət edir və nəinki kifayət edir,hətta bir ayaqdan artığına məsh çəkmək caiz deyildir.Ancaq,əhli sünnətin fətvasına əsasən, hər iki ayağı yumaq vacibdir.
- Başqa bir irad bundan ibarətdir ki,əgər bu nəzəri qəbul etsək,o zaman məsh çəkilərkən hansı topuqda sona çatması məsələsi anlaşılmaz olaraq qalacaqdır.[9] Bu mənada ki,əgər ayənin məqsədi ayağın kənarında yerləşən hər iki topuq olsa,belə bir irad yaranacaq ki,görəsən hansı topuğa doğru məsh çəkilməlidir? (və ya yuyulmalıdır.) və məshin və ya yumağın sonu hansı topuqdur?sağdakı ya soldakı topuq?Bütün bunlara əsasən,ikinci nəzər (şiələrin qəbul etdiyi nəzər) doğru nəzər olaraq qəbul edilməlidir.
[1] Maidə 6, «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِذا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَ أَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرافِقِ وَ امْسَحُوا بِرُؤُسِكُمْ وَ أَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْن ....».
[2] Safi,Mahmud ibn Əbdul Rəhim,əlcudul fi erabil quran,cild 6, səh 286, darur-rəşid,əl-iman müəssisəsi,dəməşaq,beyrut,dördüncü çap,1418 qəməri.
[3] Məkarim Şirazi,Nasir, Nümunə təfsiri, cild 4,səh 288,Darul kutubul İslamiyyə,ehran,birinci çap,1374 şəmsi,bax: Bəstani,Fuad Əfram,Mehyar, Rza, ərəb-fars əbcəs lüğəti,səh 730,İslami,Tehran,ikinci ççap,1375 şəmsi,əlcudul fi erabil quran,cild 6, səh 286.
[4] Bax: Şukani,Muhəmməd ibn Əli,Fəthul qədir,cild 2,səh 22Darul kəlamut-teyyib,Dəməşq,Beyrut,birinci çap, 1414 qəməri,Şeyx Mufid,Muhəmməd ibn Muhəmməd ibn Noman,əl-məqnəə,səh 44-45,Şeyx Mufidin min illiyinə həsr olunmuş konfrans,Qum,birinci çap,1413 qəməri
[5] Həmin mənbə,İbn Zohre Hələbi,Həmzə ibn ƏliĞəniyyətul nuzu ila əməliyyil usul vəl furuu,səh 58,imam Sadiq (ə) müəssisəsi, birinci çap,1417 qəməri.Bundan əlavə,lüğət kitabı olan Qamusu Quran kitabında bu mövzuya oxşar bir mətləb zikr olunubdur.Kitabın müəllifi yazır: “Kəbeyn kəliməsinin ikili cəmdə gəlməsi,hər iki ayaqda iki kəb olmasına işarədir.Qollar barəsində isə “əl mərafiq” kəliməsinin cəm şəklində gəlməsində ümumi insanlar nəzərdə tutulur. Əks təqdirdə,məlumdur ki,hər bir şəxsin iki dirsəyi vardır.Əgər “iləl-kəb” deyilsəydi, burada məqsədin hər iki ayaqda olan iki topuq olduğu ehtimalı daha çox olardı.Bax: Qərəşi, Seyyid Əli Əkbər, Qamusu Quran,cild 6, səh, 113,Darul kutubil islamiyyə,Tehran,altıncı çap,1371 şəmsi. ”
[6] Corcani,Seyyid Əmir əbul Fəth Huseyni,Şahi təfsiri,cild 1,səh,31,novid,Tehran,birinci çap,1404 qəməri. Müəllif yazır : Ayədə kəbeyn gəlməsini özü buna dəlildir ki,burada məqsəd kəbe zənbub (topuq) deyil.Necəki,əhli sünnət iddia edir.Həqiqətdə kəbeyn,ayağın bəndidir.Necəki bəziləri belə deyirlər.Çünki,əgər kəbeyndən məqsəd zənbubeyn (iki topuq) olsaydı, gərək kəbeyn kəliməsi cəm halında gələrdi, nəinki ikili cəm halında.Çünki hər bir insanda dörd ədəd topuq vardır.Mirfəq kəliməsinin də cəm halında gəlməsi başqa bir ehtimala səbəb olmur.Çünki hər bir şəxsdə iki dirsək vardır.Bu səbəbdən də,mirfəq kəliməsinin cəm halında gəlməsində məqsəd bütün mükəlləflər nəzərdə tutulur.Əgər kəb kəliməsi də cəm halında gəlsəydi, artıq bunu da bütün mükəlləflərə aid etməyə ehtiyac qalmırdı.Çünki,cəm hər bir fərdə şamil olur.Bəs,kəb kəliməsinin ikili cəmdə gəlməsi buna dəlildir ki,hər bir mükəlləfin iki ədəd kəbi vardır,biri sağ ayaqda,digəri sol ayaqda.
[7] Seyyid Mürtəza,Əli ibn Huseyn,əl-İntisar fi infiradatil imamiyyə,səh,116,İslami nəşriyyarın ofisi,Qum,birinci çap,1415 qəməri.
[8] Cavadi Amuli,Abdullah,Təsnim təfsiri,Mühəqqiq,Şəfii,Huseyn,Fərahani,Muhəmməd,cild 22,səh 96,İsra,Aqum,1389 şəmsi.
[9] Bu iradın əslini Təsnim təfsirində görmək olar.Bax: Təsnim təfsiri,cild 22,səh 96.
Başqa dillərdə Q tərcümələr
: چرا در آیه وضو، «مرافق» به صورت جمع آمده، اما «کعبین» به صورت تثنیه است؟
26631
Təfsir
2014/01/13
آیه وضو که بیان کننده کیفیت وضو ساختن است، در آیه ششم سوره مائده آمده است که در آن خداوند میفرماید: «اى کسانى که ایمان آوردهاید! هنگامى که به نماز میایستید، صورت
Baxışlarınız
