جستجوی پیشرفته
بازدید
27723
آخرین بروزرسانی: 1399/07/22
خلاصه پرسش
آیا تفاوتی بین جوهر و عرض وجود دارد؟
پرسش
آیا از دیدگاه فلاسفه و منطق دانان تفاوتی بین جوهر و عرض وجود دارد (حتی یک تفاوت جزیی) یا هیچ تفاوتی ندارند؟
پاسخ اجمالی

جوهر از دیدگاه واژه‌شناسی ترجمه(معرب) گوهر است.

و عرض به معنای: عارض شدن، عارضه‌ای پیش آمدن، عرضه کردن، و ... آمده است.[1]

فلاسفه در تعریف جوهر گفته‌اند: "الجوهر ماهیة اذ وجدت فی الخارج وجدت لا فی موضوع مستغن عنها".[2]

و در تعریف عرض گفته‌اند: "ان العرض ماهیة اذا وجدت فی الأعیان وجدت فی موضوع مستغن عنه".[3]

در فرهنگ‌های فلسفی نیز جوهر و عرض چنین تعریف شده است:

اشیا و موجودات خارجی را هر گاه بررسی کنیم درمی‌یابیم که بعضی موجود مستقل بوده و بعضی دیگر مستقل نبوده و قائم به غیرند، بعضی وجود استقلالی دارند و بعضی تبعی و به طور کلی وجود بعضی موجودات انتزاعی است؛ مانند مفهومات و اضافات و بعضی در محل‌اند و بعضی بی‌نیاز از محل.

موجوداتی که مستقل بوده و در تقرر وجودی نیازی به محل نداشته باشند، جوهرند و حق وجود عینی آنها آن است که در موضوعی از موضوعات نباشد. اما موجوداتی که تبعی بوده و حق وجود عینی آنها این است که در موضوعی از موضوعات و محلی از محل‌ها باشند، عرض هستند.[4]

به بیانی دیگر، عرض چیزی است که در چیزی موجود است که آن چیز متقوم به عرض نیست؛ مانند سیاهی و سفیدی که وجود آنها فی نفسه عین موجود معروضشان است و بدون معروضشان قوام ندارند و هرگاه در خارج یافت شوند ناچاراً در موضوعی از موضوعات خواهند بود.

مثال: عقل جوهری است که در پیدایش خود وابسته به آن نیست که در موضوعی یافت شود، ولی رنگ‌ها و قیام و قعود و امثال آنها در تحقق نیاز به جسم دارند، اگر چه آن جسم که موضوع آنها می‌شود در تحقق خود وابسته به هیچ‌یک از آن اعراض نیست.

مشترکات و تمایزها:

آنچه را که جوهر و عرض در آن مشترک‌اند: الف) ممکن بودن، ب) ماهیت داشتن هر دوی آنها است.

اما فرق‌ها: 1. عرض در تحقق خود وابسته به موضوع است؛ یعنی هرگاه بخواهد در خارج تحقق پیدا کند، باید در موضوعی از موضوعات یافت شود و قائم بالذات نیست و وجوداستقلالی ندارد. بر خلاف جوهر که در وجودش مستقل است و هیچ نیازی به غیر ندارد.

  1. عرض فی حد نفسه عرض است، امکان ندارد که جوهر شود؛ چرا که عرض موجودی است که خارج از ذات شیء است و شیء خارجی نمی‌تواند داخل در ذات چیزی دیگر باشد.
  2. اگرچه جوهر و عرض مفهوم انتزاعی از نحوۀ وجوداند، ولی جوهر اعلی رتبۀ وجودهای متسلسله است، به طوری که اگر همۀ موجودات ممکن عرض باشند، لازم می‌آید موجودهای ممکن و محدود، نامحدود شوند در صورتی که بدیهی است که ممکنات محدودند، پس جوهر موجب محدود کردن تسلسل موجودات است بر خلاف عرض.

 


[1]. المنجد، واژۀ "الجوهر".

[2]. شرح نهایة الحکمة، ج 1، ص 412.

[3]. همان، ص 477.

[4]. سجادی، سید جعفر، فرهنگ علوم فلسفی و کلامی، ص 249؛ «انواع جوهر و عرض»، 41922؛ «تأثیر جوهر بر عرض»، 72610؛ «شناخت عرض و جوهر»، 54274.

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793397 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757138 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    680935 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659345 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648885 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    600828 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580189 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565023 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564300 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    559870 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود