Gelişmiş Arama
Ziyaret
19241
Güncellenme Tarihi: 2011/08/21
Soru Özeti
Fizik ve metafizik (doğaötesi) arasındaki fark nedir? Eğer doğaötesi doğa için had ve sınır ise, bunu nasıl açıklıyorsunuz?
Soru
Fizik ve metafizik (doğaötesi) arasındaki fark nedir? Eğer doğaötesi doğa için had ve sınır ise, bunu nasıl açıklıyorsunuz?
Kısa Cevap

Fizik ilahiyat ve riyaziyatın karşısında olup doğa anlamını taşır. Metafizik bugünkü felsefî manasıyla varlıktan salt varlık olması hasebiyle bahseden disipline denmektedir. Trans fizik veya doğaötesi ise Allah ve maveradaki varlıklardan söz eden disipline denmektedir. Fizik ile metafizik arasındaki ilişki de cüz ile külün arasındaki ilişkidir. Onun ile trans fizik arasındaki ilişki ise neden ile sonuç ilişkisidir.

Ayrıntılı Cevap

Fizik Ve Metafiziğin Anlamı

Fizik kelimesi eski ve yeni dönemde değişik ıstılahlar ile kullanılmıştır ve biz bu yazıda özetle buna değineceğiz: Fizik kavramı hareket, ağırlık, baskı, ısı, ışık, ses ve elektrik gibi maddî doğanın fenomenleri hakkında araştırma yapan bilime denmektedir. Bu konularda araştırma yapmak, cisimlerin terkibini inceleme konusundan farklıdır; zira cisimlerin terkibi ve onlarda ortaya çıkan değişiklikler sadece kimya biliminde incelenmektedir. Ama modern bilim adamları fizik ve kimya bilimlerini bir adla anmakta ve fiziksel bilimler olarak adlandırmaktadır. “Fizik bilimleri, canlı varlıkları inceleyen doğa ve hayat bilimleri karşısında yer almaktadır. Fiziksel fiziğe mensuptur ve maddî doğa fenomenleriyle ilgili hususları kapsamaktadır. Bu ıstılah, gaybî kavramının karşısında yer alır; zira gaybî hususlar duyu ve tecrübe alanlarıyla ilişkili fenomenler ile ilgili değildir. Bu fenomenlerden daha üstün olan bir şeyle ilgilidir. Aynı şekilde bu ıstılah, ruhî kavramının da karşısındadır; fiziksel fenomenler belirtildiği üzere bilimsel kesinlik ve determinizme tabi maddi fenomenler ile ilintilidir. Ruhsal olgular ise özgürlük ile nitelenen nefsanî fenomenler ile ilgilidir. Hakeza fiziksellik riyazî ve teorikliğin karşısındadır; zira gerçek cisimlerin zahirleriyle ilintilidir. Riyazî ve teori ise soyut manalarla ilintilidir.”[1] Aristo bu konuyu anlayan ilk şahıstı. O; doğa bilimleri, riyaziyat, ahlak ve sosyal bilimler de dâhil hiçbir bilimin kapsamına girmeyen bir dizi konunun varlığını tespit etti. Aristo, bu konuları özellikler ve haller olarak etrafında toplayan eksenin salt varlık olarak varlık olduğunu teşhis etti. Ama o bu disiplin için hiçbir ad koymadı. Ama Aristo’nun eserlerini bir ansiklopedide topladıklarında bu bölüm tertip olarak doğa (fizik) bölümünden sonra yer aldı ve özel bir adı da olmaması nedeniyle de metafizik (fizik sonrası) olarak meşhur oldu ve Arapçaya “ma badu’t-tabiiyye” olarak tercüme edildi. Zamanın geçmesiyle bu adın konmasının bu ilmin doğa meselelerinden sonra yer alması nedeniyle olduğu unutuldu. Bu ilmin konularının veya Allah ve soyut akıllar gibi bazı konularının doğa dışı olması nedeniyle bu adın konulduğu zan edildi. Bu yüzden, İbn. Sina gibi bazı fertler, bu ilmi doğa öncesi olarak adlandırmak gerekir; çünkü Allah ve soyut akıllar ontolojik mertebe açısından doğadan öncedir, ondan sonra değildir diye bir itirazda bulunmuşlardır. Sonraları bazı yeni filozoflar arasında bu lafız ve tercümeden kaynaklanan hata manevî bir hataya neden oldu. Avrupalılardan büyük bir grup doğaötesini “doğa sonrası” sandı ve bu ilmin konusunun doğa dışında olan hususlar olduğunu zannetti. Oysaki bu ilmin konusu doğa, doğaötesi ve var olan her şeyi kapsamaktadır. Bu gruptaki şahıslar metafiziği şöyle tanımladı: Metafizik sadece maddeden soyut olan hususlar ve Allah hakkında bahseden ilme denir.[2] O halde bu iki kavramı anlamak için hikmetin kısımlarını da açıklamak gerekir. “Hikmet nazarî ve amelî diye iki kısma ayrılır. Bilgiyle ilgili olan nazarî hikmet doğa ilimleri, riyaziyat ve ilahiyatı içermekteydi. Doğa bilimleri kozmoloji, madenbilim, zooloji ve bitkibilimi kapsamaktaydı. Riyaziyat hesap, hendese, heyet ve müziğe taksim edilirdi. İlahiyat da genel ilahiyat (varlık konusuyla ilgili meseleler) ve özel ilahiyat (teoloji ile ilgili meseleler) diye iki kısma ayrılmakta ve bu iki kısım ilahiyata birlikte metafizik denmekteydi.”[3] Bu açıklamalar ile fizikten kastedilenin doğa bilimleri ve metafizikten kastedilenin de ilahiyat olduğu aydınlanmış oldu.

Fizik İlmi İle Metafizik İlmi Arasındaki İlişki

Doğru görüş uyarınca doğaötesi kavramı ile doğa sonrası kavramını eşanlamlı bilmek bilgisiz bireylerin duçar olduğu bir hatadır; çünkü doğa sonrası, Aristo’nun kitabında doğa ilimlerinden sonra gelmesi nedeniyle belirtildiği yer eksen alınmıştır. Doğaötesi ise bu ilimde mavera eksenli konuların bulunması esasınca şekillenmiştir, bu nedenle ilimlerde fizik (doğa ilimleri) ile metafizik (doğaötesi) arasındaki ilişki şudur: Metafizik doğa ilimlerinin konusunu ispat etmeyi üstlenmekte ve ilimlerin birçok konusal usulleri bu ilimde ispat edilmektedir. Diğer ilimler ise felsefî burhanların bazı öncüllerini ispat ederek felsefeye yardım etmektedir.

Fizik Âlemi İle Metafizik Âlemi Arasındaki İlişki

Dış dünyada fizik âlemi ile metafizik arasında cüz ile kül ilişkisi vardır ve bu ikisi arasında genel ve özel bir nispet mevcuttur; yani fizik ilminin konusu metafizik ilminin konusunun bir bölümünü teşkil etmektedir. Çünkü fizik ilminin konusu maddedir, metafiziğin konusu ise hem maddeyi (doğa) ve hem de doğaötesini kapsayan salt varlıktır.

Fizik Ve Trans Fizik Arasındaki İlişki

İslam felsefesinde bu ikisinin ilişkisi doğa (fizik) ile doğaötesi (trans fizik) arasındaki ilişki) neden ile sonuç arasındaki ilişkidir; yani maveradaki varlıklar bu madde âleminin varlıksal nedenleridir. Maddelerin tümü baştanbaşa sınırlıdır ve bu sınırlılık doğaötesi âlemde mevcut değildir. Aynı şekilde madde ile madde ötesi arasındaki ilişki hakikat ile zarafet ilişkisi olarak da sayılmıştır. Platon ve takipçilerinin yaratılış âlemini idealarda hülasa etmiş oldukları da hatırlatılmalıdır. O, evreni fizik ve metafizik diye iki bölüme ayırmıştır. Doğa ötesi âlem asıl olan, doğa âlemi ise mavera âleminin gölgesidir. Mavera âlemi türlerin yöneticilerinin âlemidir. Onun bakışında ideaların ideası mahrutun başında, cisimler âlemi ise onun altında yer almaktadır. Betimlerken onun yaratılış düzenini mahrut şeklinde tasavvur edebiliriz. Bu mahrutî şekil şu şekildedir: ideaların ideası ve yöneticilerin yöneticisi[4] ilk mebdein zatından meydana gelmiş, feyiz tedricen çoğalmış ve tür veya ideaların yöneticileri türemiş ve bu mahrutun altı olan cisimler âlemine kadar sürmüştür. İdealar âlemi ebedi âlemdir, cismanî türler âlemi ise ebedi olmayıp oluş ve yok oluşa maruz kalmaktadır.[5]             



[1] Cemil Seliba, Ferheng-i Felsefî, Menuçehr Sanii Derrebidi, s. 507, çap-ı evvel, İntişlarat-ı Hikmet, Tahran, 1366 h.ş.

[2] Mutahari, Mürteza, Aşina-i Ba Ulum-i İslamî, c. 1, s. 94, çap-ı cedid, Defter-i İntişarat-ı İslamî, Kum, 1362 ş, Misbah Yezdi, Muhammed Taki, Amuzeş-i Felsefe, c. 1, s. 69, çap-ı dovvom, Sazman-ı Tebliğat-ı İslamî Muavenet-ı Ferhengi, Tahran, 1366 ş.

[3] Ğeravyan, Muhsin, Der Amed-i Ber Amuzeş-i Felsefe Ustad Misbah Yezdi, s. 33, çap-ı sevvom, İntişarat-ı Şafak, 1373 ş.

[4] Mecmeu’l-Buhusi’l-İslamiye, Şerhu’l-Mustalahati’l-Felsefiye, s. 355, Mecmeu’l-Buhusi’l-İslamiye, Meşhed, çap-ı evvel, 1414 h.k.

[5] Seccadi, Seyid Caferi, Ferheng-i Istılahat-ı Felsefi Molla Sadra, s. 317, Vezaret-i Ferheng Ve İrşad-ı İslamî, Tahran, çap-ı evvel, 1379 h.ş.

Diğer Dillerde Soru Tercümesi
Yorumlar
yorum Sayısı 0
Lütfen soruyu doğru giriniz
örnek : Yourname@YourDomain.com
Lütfen soruyu doğru giriniz
Lütfen soruyu doğru giriniz

Konusal Sınıflandırma

Rastgele Sorular

  • Vaktin başında namaz kılmak mı iyidir yoksa iki doğuş arasında yatmamak mı?
    5640 Hukuk ve Şer’I Hükümler 2011/04/11
    Her şeyden önce bir noktaya dikkat etmeniz lazımdır:Kerahete neden olan uyku ister sabah namazından sonra olsun, ister ondan önce olsun iki doğuş arasındaki uykudur. Bu yüzden sorunuza göre siz iki doğuş arasında uyuduğunuzdan dolayı her iki durumda da kerahete mürtekip olmuş bulunmaktasınız. ...
  • Ahmet ismi İncil’in neresinde gelmiştir?
    26742 Eski Kelam İlmi 2011/11/12
    Bu konuda dikkat edilmesi gereken önemli nokta şudur: Kur’an, İncil’de İslam Peygamber’inin (s.a.a) müjdeleyici olduğunu söylüyorsa, tahrif edilmiş İncil’i değil, Hz. İsa’nın (a.s) getirdiği incili kastetmektedir. Elbette tahrif edilmiş hali hazırdaki İncil’de de, bu meseleye işaret edilmesi dikkate değer bir konudur.Hz. Mesih (a.s), “Farkilit”ın geleceği müjdesini vermişti. Bu kelime ...
  • Bazen kıbleye doğru oturuyor ve temiz imamlar (a.s) ile sohbet ediyorum ve bu esnada bedenimde özel bir hal hissediyorum ve deyim yerindeyse tüm tüylerim ürperiyor. Bu hal neyin işaretidir?
    10283 Pratik Ahlak 2012/01/18
    Bildiğiniz gibi masum hazretler (a.s) bizim amellerimizi gözetlemektedir ve rivayetlerde de bu konuya işaret edilmiştir. Kesinlikle bu ilgi onların haremindeyken veya dikkatle kendilerine sevgi ifadesinde bulunduğumuzda daha çok ve belirgindir. Öte taraftan bedenin heyecanlıyken ve manevi hallerde reaksiyon göstermesi, hepimiz için vuku bulmuştur ve ayet ve rivayetlerde de bunun ...
  • Bankanın halktan geciken taksitten dolayı aldığı “gecikme parası” faiz sayılıyor mu?
    5983 Hukuk ve Şer’I Hükümler 2012/09/09
    Banka aracılığıyla gecikmiş taksitten dolayı alınan gecikme parasın hükümü hakkında bazı mercilerin görüşleri aşağıda açıklandığı şekildedir: Ayetullah Uzma Hamenei’nin (Allah onun ömrünü uzun etsin) Defteri: Çalışmalarını “İslami Şura Meclisi’nin” tasvip ettiği kanunlar esasına göre yapan ve “Gözetleme Şurası’nın” teyit ettiği bankanın uygulamasında bir ...
  • İlahi yaşam nasıl bir yaşamdır? Şu andaki yaşamla bir tezaddı var mı?
    7834 Pratik Ahlak 2012/01/05
    Kur’an’a baksak ve ‘’Neden yaratıldık? sorusunu ona sorsak şu cevabı verecektir: ‘Ben, cinleri ve insanları, sadece bana kulluk etsinler diye yarattım.’ İbadet nedir? İbadet yani Allah’a kulluk etmektir. Yani yaptığımız bütün işler, hatta yemek içmek gibi günlük ve çok normal işlerimiz bile ilahi ve ibadi ...
  • Acaba Şia mezhebinden Sünni mezhebine geçmek caiz mi?
    4784 Diğer Konular 2018/12/08
    Esasen din ve inanç insanın akıl ve mantık yoluyla hakikati araştırması ve araması sonucu kendi seçimiyledir. İnsan temel inançlarında araştırma yapmalı ve hakikate ulaştıktan sonra onu seçmelidir. Din ve mezhep insana büyüklerinden miras kalmaz. Buna binaen dinin temel inançlarında taklit caiz değildir.[1] Zira din, ...
  • Rivayetlere göre iyi bir ortağın taşıması gereken özellikler nelerdir?
    3561 Şirket 2020/01/20
  • Anne (kadınlar) yoluyla da seyitli intikal eder mi?
    16105 Hukuk ve Şer’I Hükümler 2011/06/20
    Hz. Zehra’nın (a.s) tüm evlatlarının Peygamberin (s.a.a) evlatları olduğu hususunda hiçbir şüphe yoktur. Ama Allah Resulü’nün (s.a.a) evladı olmak sıfatı ile seyit ve Haşimi olmak sıfatı arasında fark bulunduğuna dikkat etmek gerekir. Soyu Fatıma Zehra’ya (a.s) ulaşan herkes İslam Peygamberinin (s.a.a) neslindendir, ama seyitlerden değildir; zira seyit ve Haşimî ...
  • Bilal-i Habeşî Ve Hilafet Meselesi
    9683 تاريخ بزرگان 2011/08/03
    Tarihten anlaşıldığı kadarıyla Bilal-i Habeşî halifeler biat etmemiş, bazı yerlerde onlara itiraz etmiş ve hilafet sistemi için ezan okumaktan uzak durmuştur. Bu yüzden Şam’a sürgüne gönderilmiş ve orada vefat etmiştir. ...
  • “Farz” ve “vacip” hangi manaya gelmektedir? Bu iki kelime arasındaki fark nedir?
    10232 مبانی فقهی و اصولی 2014/01/21
    Farz ve vacip eğer değişik durumlarda ve özellikle ayrı (birlikte değil) bir şekilde kullanılırsa, kesinlik ve belirleme anlamına gelir[1] ve ıstılahtaki manası ise mütealliklerinin zorunlu olmasıdır. Ama bu iki kelime arasında bir farkın olduğu bazı lügat kitaplarında zikredilmiştir. Farz ve vacip arasındaki fark, farzın ...

En Çok Okunanlar