Gelişmiş Arama
Ziyaret
19169
Güncellenme Tarihi: 2011/08/21
Soru Özeti
Fizik ve metafizik (doğaötesi) arasındaki fark nedir? Eğer doğaötesi doğa için had ve sınır ise, bunu nasıl açıklıyorsunuz?
Soru
Fizik ve metafizik (doğaötesi) arasındaki fark nedir? Eğer doğaötesi doğa için had ve sınır ise, bunu nasıl açıklıyorsunuz?
Kısa Cevap

Fizik ilahiyat ve riyaziyatın karşısında olup doğa anlamını taşır. Metafizik bugünkü felsefî manasıyla varlıktan salt varlık olması hasebiyle bahseden disipline denmektedir. Trans fizik veya doğaötesi ise Allah ve maveradaki varlıklardan söz eden disipline denmektedir. Fizik ile metafizik arasındaki ilişki de cüz ile külün arasındaki ilişkidir. Onun ile trans fizik arasındaki ilişki ise neden ile sonuç ilişkisidir.

Ayrıntılı Cevap

Fizik Ve Metafiziğin Anlamı

Fizik kelimesi eski ve yeni dönemde değişik ıstılahlar ile kullanılmıştır ve biz bu yazıda özetle buna değineceğiz: Fizik kavramı hareket, ağırlık, baskı, ısı, ışık, ses ve elektrik gibi maddî doğanın fenomenleri hakkında araştırma yapan bilime denmektedir. Bu konularda araştırma yapmak, cisimlerin terkibini inceleme konusundan farklıdır; zira cisimlerin terkibi ve onlarda ortaya çıkan değişiklikler sadece kimya biliminde incelenmektedir. Ama modern bilim adamları fizik ve kimya bilimlerini bir adla anmakta ve fiziksel bilimler olarak adlandırmaktadır. “Fizik bilimleri, canlı varlıkları inceleyen doğa ve hayat bilimleri karşısında yer almaktadır. Fiziksel fiziğe mensuptur ve maddî doğa fenomenleriyle ilgili hususları kapsamaktadır. Bu ıstılah, gaybî kavramının karşısında yer alır; zira gaybî hususlar duyu ve tecrübe alanlarıyla ilişkili fenomenler ile ilgili değildir. Bu fenomenlerden daha üstün olan bir şeyle ilgilidir. Aynı şekilde bu ıstılah, ruhî kavramının da karşısındadır; fiziksel fenomenler belirtildiği üzere bilimsel kesinlik ve determinizme tabi maddi fenomenler ile ilintilidir. Ruhsal olgular ise özgürlük ile nitelenen nefsanî fenomenler ile ilgilidir. Hakeza fiziksellik riyazî ve teorikliğin karşısındadır; zira gerçek cisimlerin zahirleriyle ilintilidir. Riyazî ve teori ise soyut manalarla ilintilidir.”[1] Aristo bu konuyu anlayan ilk şahıstı. O; doğa bilimleri, riyaziyat, ahlak ve sosyal bilimler de dâhil hiçbir bilimin kapsamına girmeyen bir dizi konunun varlığını tespit etti. Aristo, bu konuları özellikler ve haller olarak etrafında toplayan eksenin salt varlık olarak varlık olduğunu teşhis etti. Ama o bu disiplin için hiçbir ad koymadı. Ama Aristo’nun eserlerini bir ansiklopedide topladıklarında bu bölüm tertip olarak doğa (fizik) bölümünden sonra yer aldı ve özel bir adı da olmaması nedeniyle de metafizik (fizik sonrası) olarak meşhur oldu ve Arapçaya “ma badu’t-tabiiyye” olarak tercüme edildi. Zamanın geçmesiyle bu adın konmasının bu ilmin doğa meselelerinden sonra yer alması nedeniyle olduğu unutuldu. Bu ilmin konularının veya Allah ve soyut akıllar gibi bazı konularının doğa dışı olması nedeniyle bu adın konulduğu zan edildi. Bu yüzden, İbn. Sina gibi bazı fertler, bu ilmi doğa öncesi olarak adlandırmak gerekir; çünkü Allah ve soyut akıllar ontolojik mertebe açısından doğadan öncedir, ondan sonra değildir diye bir itirazda bulunmuşlardır. Sonraları bazı yeni filozoflar arasında bu lafız ve tercümeden kaynaklanan hata manevî bir hataya neden oldu. Avrupalılardan büyük bir grup doğaötesini “doğa sonrası” sandı ve bu ilmin konusunun doğa dışında olan hususlar olduğunu zannetti. Oysaki bu ilmin konusu doğa, doğaötesi ve var olan her şeyi kapsamaktadır. Bu gruptaki şahıslar metafiziği şöyle tanımladı: Metafizik sadece maddeden soyut olan hususlar ve Allah hakkında bahseden ilme denir.[2] O halde bu iki kavramı anlamak için hikmetin kısımlarını da açıklamak gerekir. “Hikmet nazarî ve amelî diye iki kısma ayrılır. Bilgiyle ilgili olan nazarî hikmet doğa ilimleri, riyaziyat ve ilahiyatı içermekteydi. Doğa bilimleri kozmoloji, madenbilim, zooloji ve bitkibilimi kapsamaktaydı. Riyaziyat hesap, hendese, heyet ve müziğe taksim edilirdi. İlahiyat da genel ilahiyat (varlık konusuyla ilgili meseleler) ve özel ilahiyat (teoloji ile ilgili meseleler) diye iki kısma ayrılmakta ve bu iki kısım ilahiyata birlikte metafizik denmekteydi.”[3] Bu açıklamalar ile fizikten kastedilenin doğa bilimleri ve metafizikten kastedilenin de ilahiyat olduğu aydınlanmış oldu.

Fizik İlmi İle Metafizik İlmi Arasındaki İlişki

Doğru görüş uyarınca doğaötesi kavramı ile doğa sonrası kavramını eşanlamlı bilmek bilgisiz bireylerin duçar olduğu bir hatadır; çünkü doğa sonrası, Aristo’nun kitabında doğa ilimlerinden sonra gelmesi nedeniyle belirtildiği yer eksen alınmıştır. Doğaötesi ise bu ilimde mavera eksenli konuların bulunması esasınca şekillenmiştir, bu nedenle ilimlerde fizik (doğa ilimleri) ile metafizik (doğaötesi) arasındaki ilişki şudur: Metafizik doğa ilimlerinin konusunu ispat etmeyi üstlenmekte ve ilimlerin birçok konusal usulleri bu ilimde ispat edilmektedir. Diğer ilimler ise felsefî burhanların bazı öncüllerini ispat ederek felsefeye yardım etmektedir.

Fizik Âlemi İle Metafizik Âlemi Arasındaki İlişki

Dış dünyada fizik âlemi ile metafizik arasında cüz ile kül ilişkisi vardır ve bu ikisi arasında genel ve özel bir nispet mevcuttur; yani fizik ilminin konusu metafizik ilminin konusunun bir bölümünü teşkil etmektedir. Çünkü fizik ilminin konusu maddedir, metafiziğin konusu ise hem maddeyi (doğa) ve hem de doğaötesini kapsayan salt varlıktır.

Fizik Ve Trans Fizik Arasındaki İlişki

İslam felsefesinde bu ikisinin ilişkisi doğa (fizik) ile doğaötesi (trans fizik) arasındaki ilişki) neden ile sonuç arasındaki ilişkidir; yani maveradaki varlıklar bu madde âleminin varlıksal nedenleridir. Maddelerin tümü baştanbaşa sınırlıdır ve bu sınırlılık doğaötesi âlemde mevcut değildir. Aynı şekilde madde ile madde ötesi arasındaki ilişki hakikat ile zarafet ilişkisi olarak da sayılmıştır. Platon ve takipçilerinin yaratılış âlemini idealarda hülasa etmiş oldukları da hatırlatılmalıdır. O, evreni fizik ve metafizik diye iki bölüme ayırmıştır. Doğa ötesi âlem asıl olan, doğa âlemi ise mavera âleminin gölgesidir. Mavera âlemi türlerin yöneticilerinin âlemidir. Onun bakışında ideaların ideası mahrutun başında, cisimler âlemi ise onun altında yer almaktadır. Betimlerken onun yaratılış düzenini mahrut şeklinde tasavvur edebiliriz. Bu mahrutî şekil şu şekildedir: ideaların ideası ve yöneticilerin yöneticisi[4] ilk mebdein zatından meydana gelmiş, feyiz tedricen çoğalmış ve tür veya ideaların yöneticileri türemiş ve bu mahrutun altı olan cisimler âlemine kadar sürmüştür. İdealar âlemi ebedi âlemdir, cismanî türler âlemi ise ebedi olmayıp oluş ve yok oluşa maruz kalmaktadır.[5]             



[1] Cemil Seliba, Ferheng-i Felsefî, Menuçehr Sanii Derrebidi, s. 507, çap-ı evvel, İntişlarat-ı Hikmet, Tahran, 1366 h.ş.

[2] Mutahari, Mürteza, Aşina-i Ba Ulum-i İslamî, c. 1, s. 94, çap-ı cedid, Defter-i İntişarat-ı İslamî, Kum, 1362 ş, Misbah Yezdi, Muhammed Taki, Amuzeş-i Felsefe, c. 1, s. 69, çap-ı dovvom, Sazman-ı Tebliğat-ı İslamî Muavenet-ı Ferhengi, Tahran, 1366 ş.

[3] Ğeravyan, Muhsin, Der Amed-i Ber Amuzeş-i Felsefe Ustad Misbah Yezdi, s. 33, çap-ı sevvom, İntişarat-ı Şafak, 1373 ş.

[4] Mecmeu’l-Buhusi’l-İslamiye, Şerhu’l-Mustalahati’l-Felsefiye, s. 355, Mecmeu’l-Buhusi’l-İslamiye, Meşhed, çap-ı evvel, 1414 h.k.

[5] Seccadi, Seyid Caferi, Ferheng-i Istılahat-ı Felsefi Molla Sadra, s. 317, Vezaret-i Ferheng Ve İrşad-ı İslamî, Tahran, çap-ı evvel, 1379 h.ş.

Diğer Dillerde Soru Tercümesi
Yorumlar
yorum Sayısı 0
Lütfen soruyu doğru giriniz
örnek : Yourname@YourDomain.com
Lütfen soruyu doğru giriniz
Lütfen soruyu doğru giriniz

Konusal Sınıflandırma

Rastgele Sorular

  • Neden felsefî ikinci makuller tür ve ayıraca sahip değildir? Mantıkî ikinci makuller de böyle midir?
    10086 İslam Felsefesi 2011/10/23
    Makul, felsefî bir terim olup zihne gelen şey anlamındadır ve hissedilenin yani hisle duyumsananın karşısında yer alır. Makul terimi bazen aklî suretler için, bazen dışarıda bir varlığı olmayan hususlar için ve bazen de hissedilmeyen ve soyut olan şeyler için kullanılır ki bu durumda makulden kasıt akıldır. Bizim konumuzda makulden ...
  • Bozgunculuğun bahsedildiği Kur’an ayetleri hangileridir?
    13595 Tefsir 2011/01/20
    Bozgunculuk ıslah karşısında olup her tahripkâr işe denir. Bundan dolayı noksanlık ve tahrip cihetinde yer alan her iş veya bireysel ve toplumsal meselelerdeki ifrat ve tefrit bozgunculuk sıfatıyla anılır. Kur’an-ı Kerim’in hedef ve misyonu insanları her türlü bozgunculuktan kurtarmaktır. Bu yüzden Kur’an-ı Kerim’in birçok ...
  • Hayız kanın özelliklerini görmedim diye kendi adet dönemimin içinde namaz kılabilir miyim?
    49297 Hukuk ve Şer’I Hükümler 2010/05/19
    Bu sorunun kısa cevabı yoktur. Ayrıntılı cevap seçeneğini tıklayınız. ...
  • Masum olmayan bir kimse Allah’ın halifeliğinin örneği olabilir mi?
    7124 Eski Kelam İlmi 2011/01/20
    Allah’ın halifeliğinin örneklerine değinmeden önce Allah’ın halifesinin kim ve vasıflarının ne olduğunu açıklamak gerekir. Hilafet ve halifelik kavramının batınında halife kılanın halifede zuhur etmesi manası saklıdır ve halife ise halife kılan özneye kimliği bağlı olan kimsedir. Halifenin ondan ayrı bir mana ve hakikati yoktur. ...
  • Bir insanın mürtet olmasının hükmü şeriat hâkiminin hükmüne gerek duyar mı?
    8484 Hukuk ve Şer’I Hükümler 2012/03/12
    Sorunuz büyük taklit mercilerinin bürolarından soruldu ve alınan cevapları aşağıda aktarıyoruz: Hz. Ayetullah Uzma Hamaney (ömrü uzun olsun): Mürtetlik şeriat hâkiminin hükmüne gerek duymaz. Eğer dinin gereklerinden birini inkâr etmek peygamberliği veya aziz İslam Peygamberini inkâr etmeyle veyahut şeriata bir noksanlıkta bulunmayla sonuçlanırsa, ...
  • İyi ve kötülerin birbirlerine karşı olan sevgi ve kini nasıldır?
    6393 Diraytü’l-Hadis (Hadis Etidü) 2011/11/12
    Sorunun açıklığa kavuşması için İmam Askeri’nin (a.s) hadisinin metnini hatırlatacağız. İmam Hasan Askeri (a.s) şöyle buyurmuşlardır: “İyilerin, iyilerle dostluğu, iyiler için sevaptır, kötülerin, iyilere muhabbeti, iyiler için büyüklüktür; kötülerin, iyilerle düşmanlığı, iyiler için süstür (ziynettir) ve iyilerin, kötülerle düşmanlığı, kütüler için rüsvalıktır.”[1] Buna ...
  • Zırar mescidinin anlamı nedir? Onun inşa edilme hikâyesi nedir?
    12235 tarihi Yerler 2012/03/12
    “Zırar” Arapçada mufaale babından olup bilerek[1] zarar verme[2] anlamına gelir. Kur’an-ı Kerim’de Tövbe suresinde Zırar mescidi macerasına işaret edilmiştir. Zırar mescidinin bu adla adlandırılmasının nedeni, bir grup münafığın İslam ve Müslümanlar aleyhine olan kendi kirli emellerini hayata geçirmek ve Hz. Peygamber ...
  • Melekler Âdem’in yaratılmasından önce Âdem’in bozgunculuk çıkaracağını nerden bilmekteydiler?
    12817 Tefsir 2011/06/20
    Meleklerin Âdem’in yaratılmasından önce Âdem’in bozgunculuk çıkaracağını nerden bildiği hususunda bir takım ihtimaller beyan edilmiştir:1. Lavh-i Mahfuz kanalıyla Âdem’in zürriyetinin yeryüzünde bozgunculuk çıkaracağı ve kan akıtacağı öğrenilmiştir. 2. İlahi haberler yoluyla öğrenilmiştir.3. Bu konu gerçekte meleklerin öngörüsüydü; çünkü onlar insanın bir takım tabii çelişkiler taşıyan toprak ...
  • Kur’an’ın nüzulu hangi yılda tamamlandı?
    15341 Kur’anî İlimler 2011/04/28
    Peygambere nazil olan son ayet ve son sure hakkındaki rivayetler farklıdır. Bazı rivayetlerde Peygambere (s.a.a) nazil olan son surenin Nasr suresi olduğunu söylenirken bazılarında da Beraet suresinin son sure olduğunu söylenmektedir. Yine bazı rivayetlerde Bakara suresinin 281. ayetinin son ayet olduğunu söylenirken bazılarında da ‘Bugün dininizi size ikmale ...
  • Bir mercii taklit etmede kendisinin rızası gerekli midir?
    5648 Hukuk ve Şer’I Hükümler 2011/10/30
    Hz. Ayetullah Mehdi Hadevi Tahrani’nin bu husustaki görüşü şudur:Eğer şerî muteber yollardan (açık delil, şöhret ve vicdanî ilim) bir şahsın taklit için salahiyeti olduğu tespit edilirse, onu taklit etmek caiz olur ve kendisinin onayına gerek duyulmaz. Daha fazla bilgi edinmek için aşağıdaki adrese müracaat ediniz:

En Çok Okunanlar