Ətraflı axtarış
Baxanların
5479
İnternetə qoyma tarixi: 2012/04/10
Sualın xülasəsi
Həzrət Əli (əleyhis-salam) Allah tərəfindən möhtaclar arasında yemək bölüşdürdüyünə görə “Rəzzaq” (ruzi verən) adlandırıla bilərmi? On dörd məsum (əleyhimus-salam) bizə nəzarətçi olduqları üçün onları Rəbb adlandırılmaq düzdürmü?
Sual
1. “Pərvərdigar” və “Rəbb” kəlmələrinin mənası nədir? 2. Həzrət Əli (əleyhis-salam) Allah tərəfindən ehtiyaclılara yemək payladığına görə onu Rəzzaq adlandırmaq olarmı? 3. On dörd məsum (əleyhimus-salam) bizim bütün işlərimizə nəzarət etdiklərinə görə onları “Rəbb” adlandırmaq olarmı? Bu iş şirk sayılırmı? 4. Qurani-kərimdə valideyn “rəbb” adlandırıldığına görə biz də onları Rəbb adlandıra bilərikmi? Əvvəlcədən öz təşəkkürümüzü bilirik.
Qısa cavab

Fars mənşəli söz olan “Pərvərdigar” kəlməsi “bəsləmək”, “tərbiyə etmək” və sair mənalara gəlmişdir. Bu  kəlmə ərəb dilindəki “Rəbb” kəlməsinin farsca tərcüməsidir və “tərbiyə edən”, “mürəbbi”, “sahib” və s. mənalara gəlmişdir.

Allaha məxsus olan Rəzzaq, Rəbb və sair kəlmələrdən məxluqat üçün istifadə etmək şəxsin məqsəd və niyyətinin nə olmasına bağlıdır. Məhz bundan sonra demək olar ki, bu kəlmələrdən (sualda irəli çəkilən həmin məqsədlərlə) istifadə olunmasının eybi yoxdur. Amma düşmənlər tərəfindən şiəliyin əleyhinə “onlar Allaha pərəstiş hüdudlarından xaric olaraq imama pərəstiş edirlər!” deyə geniş səviyyəli zəhərli təbliğat aparıldığına və bununla da nahaq yerə müttəhim olunduqlarına görə gərək düşmənlərin sui-istifadələrinə səbəb olan hər bir işdən çəkinək – hətta əgər şəxsin əsas hədəfi məsum imamlara (əleyhimus-salam) məhəbbət bəsləmək olsa belə.

Ətreaflı cavab

Fars dilindəki “Pərvərdigar” kəlməsi ərəbcə “pərvəriş verən (bəsləyən)”, “tərbiyə edən”,[1] “mürəbbi”, “sahib”[2] və s. mənalara gələn[3] “Rəbb” kəlməsinin mənasıdır.

Kəlam elmində Rəbb Allah-taalanın gözəl adlarından biridir. Bu söz “aləmi xəlq edən”, “məxluqların sahibi”, “həyat sisteminin əsasını qoyan”, bütün varlıqların öz həyatları dövründə “onların tərbiyəçisi və mürrəbisi”, “hər bir şeyi özünün vücudi və mənəvi kamalına çatdıran” mənasınadır.[4] Başqa sözlə desək, varlıqların ilahi tərbiyəsinin və tədbirinin həqiqəti, əşyaların xəlq və tənzim olunması, onların nəzərdə tutulan hədəf və kamala doğru sövq edilməsi mənasınadır.  Qurani-kərimdə buyurulur: “Bizim Pərvərdigarımız həmin şəxsdir ki, hər bir varlığa, yaranışının tələb etdiyi şeyləri vermiş, sonra onları hidayət etmişdir.”[5] Bu mənaya əsasən Rəbb və Pərvərdigar adları Allah-taalanın müqəddəs zatına məxsusdur və rübubiyyətdə (Rəbb olmaqda) tövhiddən ibarətdir.

Sualda irəli çəkilən məsələ barəsində də demək lazımdır:

Allahın sifətlərdən olan “Rəzzaq”, “Rəbb” və s. kəlmələrdən məxluqat üçün istifadə edilməsi insanın məqsəd və hədəfinin nə olmasının bağlıdır. İlk növbədə demək olar ki, yuxarıdakı məqsədlə bu kəlmələrdən istifadə etməyin iradı yoxdur, çünki:

عَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُن

“Və övladın məxsus olduğu şəxsə (yəni ataya) ananın rizqini  layiqli şəkildə təmin etmək vacibdir.”[6]

وَ إِذا حَضَرَ الْقِسْمَةَ أُولُوا الْقُرْبى‏ وَ الْيَتامى‏ وَ الْمَساكينُ فَارْزُقُوهُمْ مِنْه

“(İrsin) bölgüsü zamanı qohumlar, yetimlər və miskinlər (də) iştirak etsə, onlara da ondan (irsdən) bir rizq (pay) verin.”[7]

وَ قالَ لِلَّذي ظَنَّ أَنَّهُ ناجٍ مِنْهُمَا اذْكُرْني‏ عِنْدَ رَبِّك

“(Yusif) o ikisindən (zindan yoldaşlarından) xilas olduğunu güman etdiyi şəxsə dedi: “Məni öz rəbbinin (sahibin) yanında xatırla!” [8] kimi ayələrdən belə əldə etmək olar ki, Allahın bəndələri də Onunla eyni səviyyədə deyil, ruzi vermək xislətinin davamında Rəbb və Rəzzaq hesab edilə bilər.

Bu müddəanın şahidi xilqəti aşkar şəkildə mələklərə və peyğəmbərlərə nisbət verən rəvayətlərdir: Bir nəfər imam Riza (əleyhis-salam)-dan soruşur ki, Allahdan başqa da bir xəlq edən vardır? Həzrət cavabında buyurur: Allah-taala “fətəbarəkəllahu əhnəsul-xaliqin” – xəlq edənlərin ən yaxşısı olan Allah ulu məqamlıdır!”   deyə xəbər verir ki, bəndələrinin arasında da həm xaliq (xəlq edən),  həm də qeyri-xaliq vardır. Bildiyimiz kimi, həzrət İsa (əleyhis-salam) bir qədər palçıqdan quş şəkli düzəldir, sonra ona üfürür və o da Allahın izni ilə həqiqi quşa çevrilirdi. Samiri də Bəni-İsrail üçün dana şəkilində bir şey düzəltdi ki, inək səsi verirdi.[9]

Bəzi rəvayətlərdə  xilqət məlaikələrə də nisbət verir: İmam Baqir (əleyhis-salam) insanın xilqəti ilə əlaqədar bəzi məsələləri qeyd etdikdən sonra buyurdu:

ثُمَّ يَبْعَثُ اللَّهُ مَلَكَيْنِ خَلَّاقَيْنِ يَخْلُقَانِ فِي الْأَرْحَامِ مَا يَشَاءُ

“Sonra Allah-taala xəlq edən iki mələyi göndərir, onlar Allahın istədiyi şeyləri xəlq edirlər.”[10]

Bu məsələ rizq (ruzi) və rübubiyyət barəsində də doğrudur. Əlbəttə, bu barədə aşağıdakı məsələləri də qeyd etmək zəruridir:

1. Düşmənlər şiə məzhəbi əleyhinə geniş səviyyəli zəhərli təbliğat  aparır və deyirlər ki, şiələr Allaha pərəstiş məqamından xaric olaraq imama pərəstiş edirlər. Onların sui-istifadələrinə və bu barədə həssaslığına səbəb olan işlərdən çəkinmək lazımdır, hətta əgər bu məsələlər imamlara məhəbbət üzündən baş versə belə.

2. Rəvayətlərdə tövsiyə olunur ki, adi camaatla, onların elm və bilik səviyyələrinə uyğun danışaq. İmam Sadiq (əleyhis-salam) buyurur: “Allahın Rəsulu heç vaxt camaatla özünün ağlı səviyyəsində danışmır, buyururdu ki, biz peyğəmbərlərə fərman verilmişdir ki, camaatla,  onların əql səviyyələrinə uyğun danışaq.”[11]

Deməli, camaatın səhvə düşməsinə səbəb olan, əlavə izah və yozumlara ehtiyaclı olan məsələləri irəli çəkməkdən mümkün qədər uzaq olmaq lazımdır.

3. Övladın valideyn üzərində olan haqlarından biri budur ki, valideyn ona yaxşı ad  qoysun. Məsum imamlardan nəql olunur ki, övlada adların ən yaxşısını – Allahın seçilmiş, layiqli bəndələrinin   (peyğəmbərlərin və imamların) adlarını qoymaq lazımdır.[12] Təbiidir ki, məsumlar öz şəxsi həyatlarında bu məsələyə riayət etmişdir. Biz onların öz övladlarına Əbdür-Rəbb, Əbdür-Rəhman kimi ad qoyduqlarını müşahidə etdiyimiz halda, imam övladları arasında Əbdül-Hüseyn, Əbdün-Nəbi və s. adlı insanlara rast gəlmirik – onlara dair düzgün izah mövcud olsa da. Deməli, bizim dünya və axirətdəki səadət yolumuz budur ki, əməl və rəftarda onlardan həm irəli keçməyək, həm də geri qalmayaq; əksinə, həmişə onlarla yanaşı olaq. “Camieyi kəbirə” ziyarətində də ona işarə olunur.[13]

 


[1] Rağib İsfahani, Hüseyn ibni Məhəmməd, “Əl-müfrədat fi ğəribil-Quran”, səh. 336, “Darul-elm – Daruş-Şamiyyə”, Dəməşq-Beyrut, birinci çap, 1412-ci qəməri il

[2] Tureyhi, Fəxrəddin, “Məcməul-bəhreyn”, 2-ci cild, səh. 64, “Mürtəzəvi” kitab mağazasının nəşriyyatı, Tehran, 3-cü çap, 1375-ci şəmsi il

[3] Dehxuda, Əli Əkbər, “Fərhəngi Dehxuda”, “Pərvərdigar” kəlməsi

[4] Bax: Əskəri, Seyid Mürtəza, “İslam əqidələri Qurani-kərimdə”, (Məhəmməd Cavad Kərəminin tərcüməsi), 1-ci cild, səh. 149-151, “İslami elmi yığıncaq” çapı, birinci çap, 1378-ci şəmsi il; Məhəmməd Əskəri Təhanəvi, “Movsuəty kəşşafi istilahatil-ülum”, 1-ci cild, səh. 840, “Məktəbətu Lubnan naşirun”, Beyrut, birinci çap, 1996-cı miladi ili; Dəğim, Səmih, “Müstələhatu Fəxr Razi”, səh. 345, “Məktəbətu Lubnan naşirun”, Beyrut, birinci çap, 2001-ci miladi il

[5] “Taha” surəsi, ayə: 50

[6] “Bəqərə” surəsi, ayə: 233

[7] “Nisa” surəsi, ayə: 86

[8] “Yusif” surəsi, ayə: 42

[9] Məclisi, Məhəmməd Baqir, "Biharul-ənvar", 4-cü cild, səh. 147, 1-ci hədis, “Vəfa” müəssisəsi, Livan, 1404-cü qəməri il

[10] Yenə orada, səh. 364

[11] Kuleyni, “Kafi”, 1-ci cild, səh. 23, hədis 15, "Darul-kutubil-islamiyyə", Tehran, 1365-ci il

[12] Hürr Amili, “Vəsailuş-şiə”, 21-ci cild, səh. 391-396, “Alul-Beyt” müəssisəsi, Qum, 1409

[13] “Məfatihul-cinan”, “Camiə” ziyarəti, səh. 546:

فَالرَّاغِبُ عَنْكُمْ مَارِقٌ وَ اللاَّزِمُ لَكُمْ لاَحِقٌ وَ الْمُقَصِّرُ فِي حَقِّكُمْ زَاهِق

“Sizdən  üz döndərənlər dindən çıxar, sizinlə birgə olanlar sizə qovuşar, haqqınızda təqsirə yol verənlər də düz yoldan (dindən) azar.”

 

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Şiə nəzərindən məhərrəm ayının pişvazına getməyin mənası vardırmı?
    5502 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/01/18
    Şəhidlərin sərvəri İmam Hüseyn (əleyhis-salam) üçün əzadarlıq və matəm mərasimi təşkil etmək məsum imamların (əleyhimus-salam) tərəfindən təşviq edilən sünnət və qanunlardan biridir. Bu mərasimin əsası məhz onların təşviqi ilə qoyulmuşdur.[1] Amma onun necə keçirilməsinə gəldikdə isə, haram işlərlə yanaşı olmayıncaya qədər heç bir eybi yoxdur. ...
  • Əbu Əli Sina nə üçün məntiq kitabında sıralamanı əvəz etdi?
    5835 İslam fəlsəfəsi 2011/10/03
    İbn Sina məntiqdə iki növ yenilik etmişdir:1.             Məntiq məsələlərində yenilik2.             Məntiqin yazılış quruluşunda yenilikİkinci növ yenilik məntiqin yazılışında onun iki düşüncə tərzinə dəlalət edir. Birinci düşüncə məntiqin bəzi məsələlərinin ...
  • Xums nədir və hansı yerlərdə aiddir?
    18217 O şey ki, ona xums təəlluq tapır 2014/05/22
    Xums lüğətdə beşdə bir mənasındadır. Şəri termində isə əkinçilikdən, sənətdən, ticarətdən, təhqiqatdan və ya hər yolla ələ gətirilən gəlirdən beşdə birini Allaha xatir ayrılması və lazımı yerə çatdırılması deməkdir. Xums İslamda vacib əməllərdən biridir və Quranda onu cihad hökmü ilə birgə gəlmiş[1] və əhəmiyyətinə ...
  • Evə, qııla və sikkəyə xümus düşürmü?
    5032 O şey ki, ona xums təəlluq tapır 2012/10/15
    Məunədən olan şeyələrə xümus düşmür. Məunə yaşayışın xərclərindən ibarətdir. Numunə olaraq: Yemək, geyinmək, yaşayış üçün ev, lazımi əşyalar, maşın və ... Əlbəttə bunların hamısı o surətdədir ki, insanın şənində olsun. Nəticə etibarı ilə əgər öz şənindən bahalı ev alarsa, öz şəni miqdarından çox olan miqdara xümus ...
  • Şiələrin nəzərində on ikinci imamın qeybdə olmasına etiqad bütün imamət nəzəriyyəsində şübhə yaradırmı?
    5480 Qədim kəlam 2010/11/10
    Sualda ümumi şəkildə və konkret nümunənin təyin edilmədiyi halda “qeybət dövrünün imamət nəzəriyyəsi ilə təzadı” irəli çəkildiyinə görə, imamın vəzifələrində müəyyən ünvanları zikr etməli, sonra onun qeybət dövrü ilə uyğun gəlib-gəlməməsini təhlil edəcəyik.İmamət – nübüvvətin ...
  • Кәлами мәсәләләрин мејары нәдир?
    5268 Qədim kəlam 2010/04/22
    Бу суалын хүласә ҹавабы јохдур. Изаһлы ҹавабы сечин ...
  • Bir nəfərin bir hissə yeri var onu satmaq istəyir, satdığı halda yerin pulunun xumsunu verməli və həcc ona vacib olur?
    4951 İstitaətin şərtləri 2012/06/13
    Bu sual iki cəhətdən qaranlıqdır: Birincisi budur ki, sizin təqlid etdiyiniz Mərcə müəyyən olunmayıb. İkincisi budur ki, yer ünvanı (adı) qaranlıqdır. Yəni müəyyən olunmayıb ki, bu yer irsdir ya hədiyyədir ya alınıbdır? Bu cəhətdən məsələnin bütün fərzlərinə işarə olur: Əgər ...
  • İmam Hüseyn (ə)- a bu qədər əzadarlıq etməyin səbəbi nədir?
    11034 Fiqh tarixi 2011/04/14
    Hər bir millətin keçmiş hadisələrində dəyərli ibrət və təcrübələr var ki, çoxlu zəhmətlə ələ gəlibdir və o millətin gələcəyi və taleyində çox böyük bir təsiri ola bilər. Bu dəyərli təcrübədən istifadə etmək üçün, bu hadisələrə həmişə yenidən baxılmalı və qorunmalıdır. Bu misilsiz hadisələrdən biri, Kərbəla hadisəsidir. Məsum ...
  • Hər bir insanın ekizinin (həmyaşıdının) olması düzgündürmü?
    5772 Hədis elmləri 2012/01/08
    İnsanların ekizinin olması barədə bir neçə rəvayət vardır.Rəvayətlərdə gəlibdir ki, Allah- Taala İblisə buyurdu: Oxşarını sənə vermədən heç bir adama övlad vermərəm. Hər bir adamın Şeytani oxşarı vardır.[1]Başqa bir rəvayətdə gəlibdir ki, Peyğəmbər (s) ...
  • İslam dininin sülh və barışıq və ya döyüş və narahatlıq dini olmasını açıqlayın.
    11452 Təzə kəlam 2011/06/21
    İslam dini barışıq, sülh və əmin- amanlıq dini olmasını təsdiq edərək buyurur: "Ey iman gətirənlər! Hamınız sülhə və barışığa tərəf gəlin. Şeytanın addımlarından uzaq olun. Oizin açıq aşkar düşməninizdir".Amma bunu da diqqət yetirmək lazımdır ki, bəziləri şeytanın yolunu gedərək özü zülm etməklə bərabər başqalarını da bu yola ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    154709 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    130704 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    109746 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    101035 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    84638 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    72095 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    50114 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Saqqal və bədən tüklərini kəsməyin hökmü nədir?
    37922 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/08/09
    Ülgüc və ya üz qırxan maşınla yalnız üz tüklərini (saqqalı) dibindən qırxmaq[1] (belə ki, başqaları - onun üzündə saqqal yoxdur – deyə) ehtiyat vacibə görə caiz deyil.[2] Əlbəttə, saqqalın bir hissəsini belə kəsmək, onu tam kəsmək hökmündədir.
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    37561 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    36381 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".