Ətraflı axtarış
Baxanların
6602
İnternetə qoyma tarixi: 2009/06/21
Sualın xülasəsi
Ислам нәзәринҹә инсан неҹә мөвҹуддур?
Sual
Ислам нәзәринҹә инсан неҹә мөвҹуддур?
Qısa cavab

Гуран нөгтеји-нәзәриндән инсан елә бир варлыгдыр ки, бир тәрәфдән илаһи фитрәтә, диҝәр тәрәфдән исә мадди тәбиәтә маликдир. Илаһи фитрәт ону јүксәк дәрәҹәли мәнәвијјат вә мәрифәтә тәрәф чәкир. Мадди тәбиәти исә инсаны маддијјата, шәһвәтә вә шәр ишләрә сүрүкләјир. Инсанын һәјаты һәмишә онун мадди тәбиәти илә фитрәти арасында мүбаризә сәһнәсидир. Гуран нәзәриндән бу инсан дәјишкән, һалдан-һала дүшән бир варлыгдыр. Әҝәр илаһи фитрәти галиб ҝәлсә, мадди тәбиәти онун бу һиссијјатынын јолунда она хидмәт едәр. Бу һаләтдә инсан артыг һидајәт јолунда гәрар тутмуш вә һагг јолунда гәдәм ҝөтүрмүш олур.

Гуран вә рәвајәт нәзәриндән инсан елә бир варлыгдыр ки, дүнјаја ҝәлдији заман һеч бир аҝаһлығы, билији олмур. Елми олмур амма илаһи фитрәти олур. Һәмин һаләтдә инсанда маддијјат тәрәфә дә мејл олур. Бу аләмә ҝәлдији заман бир тәрәфдән мәрифәт вә мәнәвијјата тәрәф, диҝәр тәрәфдән тәбиәт вә маддијјта тәрәф истигамәтләнмиш олур. Гуранын инсана бахышы беләдир. Јәни, инсанларын мүхтәлиф хүсусијјәтләри архасында ваһид бир батин ҝөрүр.

Ətreaflı cavab

Исламда инсаншүнаслыг хүсуси шәкилдә тәгдим олунан хүсуси бир нәзәрдир. Инсанын һәгигәти һаггында ики нәзәријјә ирәли сүрүлүр. Әввәл, инсанлар мәдәни, иҹтимаи, игтисади вә сијаси ҹәһәтдән нә гәдәр фәргли олсалар да, ваһид бир ҹөвһәрә маликдирләр. Араларындакы фәрг јалныз, сонрадан вүҹуда ҝәлмиш бәзи просесләрлә бағлыдыр.

Бу нәзәријјәнин мүгабилиндә диҝәр нәзәр дә будур ки, инсанларын мүхтәлиф заман, мәкан вә милләтләр арасында ҹөвһәрләри бир-бириндән фәргләнир.

Биринҹи нәзәријјәни бүтүн милләтләрдә олан динләр, ирфани мәзһәбләр, елм вә фәлсәфә мәктәбләринин мүхтәлиф дәстәләри гәбул едирләр. Буна бахмајараг бу јеҝанә јолун тәфсир вә шәрһиндә јенә дә мүхтәлиф фикир вә нәзәријјәләр ирәли сүрүлмүшдүр.

Икинҹи нәзәријјәни мүасир фәлсәфә тәрәфдарлары гәбул вә иддиа едирләр ки, инсанларын һәгигәти бир мәдәнијјәтдир, амма бу мәдәнијјәтләрин фәргли олмасы инсанларын ҹөвһәриндә дә мүхтәлифлијә сәбәб олуб. Бәзиләри исә инсан меһвәрлик вә ја “модерн инсан нәзәријјәсини ирәли сүрүрләр. Белә ки, ренесанс дөврүндән - диндә ислаһдан сонра инсанын һәгигәтиндә дәјишиклик баш вермиш, инсан ганунчулуғу модерн инсана чеврилмишдир.

Әсл һәгигәтдә инсанын һәјатында дәјишиклик нәтиҹәсиндә мәдәнијјәт вә һәјатын гурулуш вә шәкли дәјишиб. Һалбуки, инсанын һәгигәти, ҹөвһәри вә ондакы мејлләр олдуғу кими сабит вә дәјишмәздир. Ислам нәзәриндә инсанлар һарада јашамасындан, мәдәнијјәт, елм, адәт-әнәнә вә саир ҹәһәтдән мүхтәлиф заман вә мәканлардан асылы олмајараг онларын шәхсијјәт вә ҹөвһәрләри вәһдәт тәшкил едир. Инсанын ваһид шәхсијјәти елә бир ҹәһәтдир ки, һәм Гуран, һәм фәлсәфи бахышлар, һәм тәҹрүби елм вә һәм дә тәбии вә инсан елмләри онун шәхсијјәтинин һәмишә сабит вә дәјишмәз олмасына шәһадәт верир.

Гуран нәзәриндән инсан елә бир варлыгдыр ки, бир тәрәфдән илаһи фитрәтә, диҝәр тәрәфдән исә мадди тәбиәтә маликдир. Илаһи фитрәт ону јүксәк дәрәҹәли мәнәвијјат вә мәрифәтә, мадди тәбиәти исә инсаны маддијјата, шәһвәтә вә шәр ишләрә тәрәф дәвәт едир. Инсанын һәјаты һәмишә онун мадди тәбиәти илә фитрәти арасында мүбаризә сәһнәсидир. Гуран нөгтеји-нәзәриндән бу инсан дәјишкән, бир һаләтдән башга һаләтә дүшән бир варлыгдыр. Әҝәр илаһи фитрәти галиб ҝәлсә, мадди тәбиәти онун бу һиссијјатынын јолунда она хидмәт едәр. Бу һаләтдә инсан о, артыг һидајәт јолунда гәрар тутмуш вә һагг јолунда гәдәм ҝөтүрмүш олур.

Гур`ани-кәримдә инсанлар һаггында бәзән фәзиләт, бәзән дә рәзаләт вә бәјәнилмәмиш сифәт кими мүштәрәк сифәтләр бәјан олунур. Әлбәттә, бүтүн бунларын һеч бири о мәнада дејил ки, һазырда инсанларын һамысы истәр фәзиләт, истәсә дә рәзаләтдән ибарәт олан бу  сифәтләрә маликдирләр. Мәгсәд будур ки, инсанда һәм фәзиләт, һәм дә рәзаләт сифәтләри үчүн шәраит вә истедад вардыр. Гуран бујурур ки, инсанын фитрәти илаһидир. (Јә`ни Аллаһа мәһәббәт инсанын тәбиәтиндә јарадылышыда гојулуб.

فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا

Аллаһын фитри олараг инсанлара вердији динә (үз чевир)”[1],

Диҝәр ајәдә бујурур:  إِنَّ الْإِنسَانَ خُلِقَ هَلُوعا

“Һәгигәтән, инсан (сәрвәтә) чох һәрис (тамаһкар вә кәмһөвсәлә) јарадылмышдыр!”[2]

Бир јердә инсанын фәзиләтиндән сөз ачылыр, диҝәр јердә исә онун рәзаләтиндән данышылыр; бир јердә инсанда олан илаһи мәһәббәтдән, диҝәр јердә инсанын һәрислији, тамаһкарлығы, сәбирсизлији вә гүдрәтсизлијиндән сөз ачылыр. Бүтүн бу сөјләниләнләр инсанын анадан доғуланда фәзиләт вә ја рәзаләт сифәтләринә малик олдуғуна дәлаләт етмир. Аллаһ-таала Гуранда инсан һаггында бујурур:

وَاللّهُ أَخْرَجَکُم مِّن بُطُونِ أُمَّهَاتِکُمْ لاَ تَعْلَمُونَ شَیْئاً

Аллаһ сизи аналарынызын бәтнләриндән һеч бир шеј билмәдијиниз (дәрк етмәдијиниз) һалда чыхартды.[3]

Рәвајәтләрдә бәшәр өвладынын илаһи фитрәтлә - пак вә илаһи бир фитрәтдә (товһид фитрәтиндә) доғулдуғу гејд олунур..[4]

Гуран вә Ислам нәзәридән инсан едә бир варлыгдыр ки, дүнјаја ҝәлән заман нә елми олур, нә дә аҝаһлығы, амма илаһи фитрәтдә олур. Һәмчинин, һәмин һалда инсанда маддјјата вә тәбиәтә мејл олур. Бәс инсан бу аләмә ҝәләндә әслиндә бир тәрәфдән аҝаһлыг вә мәрифәти өјрәнир, диҝәр тәрәфдән тәбиәтә вә маддијјата тәрәф мејл едир. Гуранын инсана бахышы беләдир. Јәни, инсанларын мүхтәлиф хүсусијјәтләри архасында ваһид бир батин ҝөрүр.

Фәлсәфи нөгтеји-нәзәрдән дә бу мәсәлә һәмин вәзијјәтдәдир. Мүхтәлиф фәлсәфи мәктәбләр: истәр јунан, истәр Ислам, истәрсә дә мүасир гәрб фәлсәфәсиндә һәмишә инсана јеҝанә бир вәһдәт бахышы илә бахылыб вә инсанда үмуми шәхсијјәт тәсәввүр олунуб. Ола биләр ки, исламда инсана бахыш никбин олсун; бу мәнада ки, инсан фитрәти пак бир фитрәтдир. Диҝәр ҹәһәтдән инсанын фитрәтинә мәсиһилик аләми тәрәфиндән хошаҝәлмәз нәзәр олсун бу мәнада ки, инсан фитрәтдә напак, чиркин вә ҝүнаһкар бир варлыгдыр. Мүхтәлиф фәлсәфә мәктәби вә идеолоҝијаларда  инсанын варлығына бахышын фәргли олмасына бахмајараг һамысы инсанын вәһдәт вә шәхсијјәти үзәриндә мүштәрәк фикрә маликдирләр.

 

Әлавә мүталиә үчүн бах:

1.               Меһди Һадәви Теһрани, “Вилајәт вә дәјанәт”, Мүәссеји фәрһәнҝије ханеји хирәд. Гум. Икинҹи чап, 1380 шәмси или.

2.               Меһди Һадәви Теһрани, “Етигадлар вә суаллар” Мүәссеји фәрһәнҝије ханеји хирәд. Гум. Икинҹи чап, 1378 шәмси или.



[1] Рум сурәси, 30

[2] Мәариҹ сурәси, 19

[3] “Нәһл сурәси, 78.

[4] Ислам Пејғәмбәри (сәләллаһу әлејһи вә алиһ) бујурур: “Һәр бир доғулан инсан илаһи фитрәтлә дүнјаја ҝәлир.” (Кулејни, “Әл-Кафи”, 2-ҹи ҹилд, сәһ-12, һәдис-4)

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Аллаһ-Тааланын Рүбубијјәт мәгамына чатмаг олармы?
    5459 Nəzəri irfan 2012/05/21
    Рүбубијјәт мәгамынын мүхтәлиф мәртәбәләри вә нисбәтләри вардыр. Бу суала ҹаваб вермәкдән өтрү бүтүн бу ҹәһәтләри нәзәрә алмаг лазымдыр. Әҝәр илаһи рүбубијјәтә чатмагдан мәгсәд, мәхлугун затында дәјишиклик олуб, Халигә чеврилмәсидирсә бу иш батил вә гәти шәкилдә рәдд олунмуш бир иддиадыр. Амма, диҝәр мәнада бу мөвзуда бәзи изаһлар вермәк ...
  • Qum camaatı nə qədər günah etsələrdə cəhənnəmə getməyəcəklər?
    5726 Qədim kəlam 2011/10/15
    1.           Qum şəhəri ilə rəvayətlərdə Qum əhlinin cəhənnəmə getməməsi bəyan olunmayıb. 2.           Qumun ali Muhəmmədlə ocaq olması Qum əhlinin başqa camaatla höccət və ...
  • Имам Заманла (әҹ) әлагә вә рабитә јаратмаг олармы?
    7098 Nizamlar hüquq və əhkam 2010/11/22
    Үмумијјәтлә, бир-бирини танымајан ики нәфәр арасында әлагә вә рабитә өз-өзлүјүндә мүмкүн дејилдир. Әксинә, ики тәрәфдән һәр биринин гаршы тәрәфә елми вә билији олдуғундан сонра бир-биринә әлагә вә мәһәббәт јарандыгдан сонра бу бағлылығын гурулмасы мүмкүндүр. Јәни, ики тәрәфин бир-биринә гаршы олан мәһәббәт вә еһтирамы ...
  • Əgər iki elçi ola biri mömin tünd xasiyyət və başqası qeyri mömin yumşaq xasiyyətli, hansının üstünlüyü var?
    5951 Əməli əxlaq 2012/06/13
    Evlənmək işi bəşərin ən mühüm məsələlərindən biridir ki, xüsusi diqqət tələb edir. Ailənin möhkəmliyi üçün lazım olan şəraitlər və əsaslar iki hissəyə bölünür: O əsaslar və şəraitlər ki, dini kökü vardır ailəlik əsilliyi[1] kimi, imanlı olmaq, sədaqət, əmanətdarlıq, halal harama ...
  • Əgər işçi öz haqqını bir il üstündən keçəndən sonra ələ gətirsə, xumsunu dərhal verməlidirmi?
    5412 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/04/16
    Sualın cavabında mərce-təqlidlərdən yəni, müctehidlərdən aldığımız cavabları sizin diqqətinizə çatdırırıq: Ayətullah-üzma Sistani: Bəli. Dərhal xumsu verilməlidir. Ayətullah-üzma Xamneyi: O pul ilin gəlirindən hesab olunur ki, həmin ildə gəlir kimi alınsın və istifadə olunsun. Bəs, xumsu ...
  • Ruhlar aləmində zaman var?
    6692 Qədim kəlam 2012/04/17
    Zaman əqli bir məfhumdur ki, maddiyyatın varlığından ələ gəlir necə ki, mücərrədatın varlığından subat məfhumu ələ gəlir. Ruhda mücərrədlərdən biridir və mücərrədlər aləmində zaman yoxdur. Çünki zaman təbiət aləminin xüsusiyyatlarındandır. Əlbəttə ruhlar (mücərrədat) aləmində "zaman" kəlməsinin əvəzində ki, maddi varlıqlar üçün zərfdir "dəhr" kəlməsi var ki, mücərrədlər üçün ...
  • Nə üçün rukuda "əzim" səcdədə isə "əla" sifətlər deyilir?
    24943 Qədim kəlam 2012/03/11
    Bunun əsl illəti ki, biz bu iki zikri "Sübhanə rəbbiyəl əzimi və bi həmduh" və"Sübhanə rəbbiyəl əla və bi həmdih" rukuda və səcdədə deyirik, Allahın əmridir və bizim rəvayətlərdə də buna əmr olunmuşdur. Amma baxmayaraq ki, bu işə əmr olunmuşdur, onun üçün bəzi hikmətləri də ...
  • Həzrət Fatimeyi-Zəhra (əleyha salam) ağır əzab-əziyyətə məruz qaldığı üçün cənazəsinin məxfi şəkildə, camaata xəbər verilmədən kəfənə bükülüb dəfn edilməsinə dair vəsiyyət etmişdimi?
    9208 Məsumların (Əleyhimussəlam) sirəsi 2012/02/18
    Şiə və sünnülərin mühüm kitablarında qeyd olunur ki, səhabələrdən bəziləri bir çox hallarda Fatimeyi-Zəhra (əleyha salam)-a əza-əziyyət vermişdilər, bu da o həzrətin bu insanlardan narahat və narazılığına səbəb olmuşdu. Həmçinin, çoxlu rəvayətlərdə deyilir ki, Fatimeyi-Zəhra (əleyha salam)  imam Əli (əleyhis-salam)-dan xahiş etmişdi ki, onun kəfən və dəfn işlərini gizli şəkildə ...
  • Aya zahirdə olan bərabərlik və xüsusiyyətlər misal üçün bədən və yaş cəhətindən dostluqda şərtdir?
    6453 Əməli əxlaq 2012/04/18
    İslamda dost tapmaq üçün ilk mərhələdə lazım və mühüm olan, onun zahiri və madi xüsusiyyətləri deyil, bəlkə mənəvi xüsusiyyətləri daha çox əhəmiyyət daşıyır; baxmayaraq ki, bəzi maddi və zahiri xüsusiyyətlərinə də rəvayət etmək lazımdır; misal üçün o şəxslə dostluq etmə ki, insanı cəmiyyətdə bəzi töhmətlərlə qarşı- qarşıya ...
  • Əsir namazının ilk vaxtı nə zamandır?
    21493 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/03/06
    Əsir namazının ən fəzilətli vaxtı (ilk vaxtı) zöhr namazının xüsusi vaxtından sonra başlayır. ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    163676 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    158002 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    118535 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    111430 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    104052 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    92283 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    53941 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    48349 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    44633 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    44027 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...