Gelişmiş Arama
Ziyaret
3587
Güncellenme Tarihi: 2012/11/11
Soru Özeti
Vefat eden insanın ardından düzenlenen görkemli merasimler doğru bir davranışmıdır? Ayrıca bu işlerin vefat eden şahsa bir hayrı ve sevabı olur mu?
Soru
Sizlerinde farkında olduğu üzere vefat eden insanların ardından hayır kurumları veya ailesi tarafından üçü, yedisi ve kırkında hatim merasimleri düzenlenmekte ve mezarına çelenk bırakılmakta ve merhumun yakınlarına plaket verilmektedir. Bu bir adete dönüşmüştür. İnsanların niyetlerini okuma ve hüküm verme peşinde değilim. Kendim kaç defa bu çelenklerden aldım, niyetim kendimi göstermek ve halkın arasında ismimin duyulmasıydı. Matem sahibinin bu çelengi görmesi ve mutlu olmasını istiyordum. Merhumu düşündüğümde yoktu. Sadece diğerlerinden geri kalmamak için yardım yaptım. Aksi taktirde bu harcamayıda yapmazdım veya çok az bir miktar verirdim. Bu konuda bir gösteriş yarışı olduğuda göz önüne alınsın lütfen. Sormak istediğim şey böylesi riya dolu eylemler dini ve doğru davranışlar mıdır? Merhuma bu işin bir hayrı olurmu yoksa sadece bizleri vebal altındamı bırakır?
Kısa Cevap

İnsanların ibadetleri için çeşitli alanlarda kısımlandırmalar söz konusudur. Bunların bazılarında gizlide ve saklı oluşu ona değer kazandırır. Bazılarında ise aşikara yapılması gerekir.  Bu durumda onun gizlide yapılması İslam dininin hedeflerini muhakkak etmez. Matem sahibine başsağlığı dilemek ve onu teselli etmek gizlide yapılabilinecek bir amel değildir. Onların yanında olmadan acılarını paylaşmadan bu ilahi gayet hasıl olmayacaktır. Buna binaen bu amel ne riyadır nede gösteriş bilakis sevap ve mükafat uhrevi söz konusudur. Ama bu konuda İslam dininin sünneti musibete uğramış insanın teselli bulması için çaba gösterilmesi ve diğerlerinin vefatından ibret alınması yönündedir. Bunu yaparken kibirden, gösterişten ve diğer çirkin sıfatlardan kaçınılması gerekir.

Ayrıntılı Cevap

 Sizin sormuş olduğunuz soruyu aslında iki bölümde inceleyebiliriz:

  • Cenaze merasiminde insanın matem sahibine kendini göstermesi ilahi hedeflerle çelişirmi?
  • Cenaze merasimine gönderilen çelenkler ve merhum yakınlarına verilen plaketlerin hükmü nedir?

Şimdi sırasıyla bu iki konuyu ele alalım:

  1. Bazı bireysel ibadetlerde ve insanın yaratıycıyla kurduğu manevi bağda halvet etmek ve ameli gizlide işleyerek Hak tealayla bir anlamda başbaşa kalmak kul için hayırlı ve iyi olduğu doğrudur. Ama buradan yola çıkarak ilahi niyeti korumanın ve ameli halis etmenin tek yolu sadece yaptığımız işi gizlemek ve saklamaktır çıkarımı yanlıştır. Bazı toplumsal ibadetlerde ameli aşikar etmek daha hayırlı ve sevaptır. Bazı ibadetlerde ise ameli saklıda eda etmek esasen mümkün değildir.

İslam dininin özelikle vurguladığı hatta bir anlamda ibadet olarak sayılan toplumsal eylemlerden biri yakınını kaybetmiş matem sahibine başsağlığı dilemek ve onu teselli etmektir.

İslam Peygamberi (s.a.a)’den şöyle nakledilmiştir: “Kim musibete uğramış insanı teselli ederse Allah Teala kıyamet günü ona saygınlık elbisesi giydirir.[1] Doğal olarak musibet sahibini teselli eden yakınları ve dostları ne kadar çok olursa teselli bulması ve sabretmesi daha kolay olacaktır. Buna binaen insanın yalnızca cenaze merasimine gözlerden ırak katılmakla yetinmesi yetmez. Bilakis kendisini matem sahibine ulaştırmalı ve onun acısını yakından paylaşmalıdır. Böyle bir davranış toplumsal ibadet sınıfına girdiği için halis niyetle çelişmez. Riya olarak görmekte doğru değildir. Aksine rivayetlerde bunun yapılması vurgulanmıştır.  

İmam Sadık (a.s) bu konuda şöyle buyuruyor:

 [2]"التعزیة الواجبة بعد الدفن و قال کفاک من التعزیة أن یراک صاحب المصیبة" ”Definden sonra başsağlığı dilemek vaciptir.[3] Taziye için en azından musibet sahibiyle görüşülmelidir.”

Bu doğrultuda şu sonuç alınabilinir: insanın matem sahibine kendini göstermesi ve görüşmesini gösteriş olarak sayamayız.

  1. İkinci kısıma gelecek olursak: Malesef cenaze, hatim ve taziye merasimlerinde bazı doğru olmayan adetler söz konusudur. Mümin, iman ehli fertlere düşen bu yanlışlıkların ortadan kalkması için çaba göstermektir. Mezarlığa gitmek, matem meclisine katılmak insana Allahı, kıyamet gününü hatırlatmalı ve dünya sevdasından uzaklaştırmalıdır. Zira hidayet önderlerinden bizlere ulaşan tavsiyelerde şöyle geçer eğer insan taziye meclisi ve misafirliğe gitmek arasında karar vermek durumunda kalırsa ve ikisinden birini seçmesi gerekirse hayırlı olan taziye meclisine katılmasıdır. Çünkü taziye meclisinde ahret yad edilir ama misafirlikte insan dünya nimetleriyle meşkul olur ve dünya nimetleri insanın gözünde cilvelenir.[4]

Eğer matem meclisi misafirlik gibi şatafatlı, gösterişli bir şekilde düzenlenir, düğüne gider gibi elbiseler giyilir ve  çeşit çeşit yemekler misafirlere sunulursa bu merasimin ahreti, kıyameti hatırlatması söz konusu olabilir mi? Bütün bunlardan öteye acaba taziye ve matem meclisinde ikram yapılması ne kadar doğrudur?

İmam Sadık (a.s) bir topluluğun taziye meclisine katıldığında onlara hitap ederek şöyle dedi: ”Rabbim uğradığınız musibeti telafi etsin, sizlere takat versin, taziyenizi hayırlı kılsın ve ölülerinize rahmet etsin.” Daha sonra da taziye meclisinden ayrıldı.[5]

Bu rivayet bizlere göstermektedir ki matem meclislerini sade ve gösterişsiz bir şekilde yakınların ve dostların tesellileri ve başsağlığı dilekleri içinde düzenlenmelidir. Eğer katılımcılar merhumun yakınlarını teselli etmek için veya farklı sebeplerden ötürü yanlarında uzun süre kalacaklarsa merhumun yakınlarını zahmete sokacak ikramlarda ve hazırlıklarda bulunmalarına izin vermemelidir. Hatta orada bulunduğu süre zarfında merhumun yakınlarının yeme içme tasası içinde olmamalırı için elinden geleni yapmalıdır. İmam Sadık (a.s)’dan rivayet edilen şu tarihi olaya dikkat edilirse konu aydınlanacaktır: ” Cafer bin. Ebu Talip şehit edildiğinde, Resulü Ekrem (s.a.a) kızı Fatıma (s.a)’ya üç gün boyunca merhumun ailesinin yemeğini hazırla ve onların yanında ol diye tavsiye etti. İşte bundan ötürü Müminlerin merhum olan ferdin ailesinin yemeğini üç gün boyunca hazırlamaları sünnet oldu.”[6]

Başka bir rivayette İmam Sadık (a.s) şöyle buyuruyor:”Matem sahiplerinin yanında yemek yemek cahiliyet dönemi adetlerindendir. Sünnet ise İslam Peygamberi Mumammet Mustafa (s.a.a)’in Cafer bin. Ebu Talip’in şehadetinde amelle öğrettiği gibi matem sahiplerinin yemeğini hazırlamalarıdır.”[7]

Ne yazık ki bizler çoğunlukla bu nebevi sünnete amel etmeyip merhum yakınlarına yar yaver olacağımıza onlara mali yük getirecek adetler türettik. Hatta merhum yakınları ekonomik olarak sorun yaşamasalar dahi davetli, davetsiz misafirlerin ikramı ve ağırlanması tasası onları sıkıntıya sokmaya yeter.

Birde bu yetmezmiş gibi kendimizde esası olmayan pahalı çelenkler, plaketler vermeyi, ilaniyeler vermeyi yük ettik. Bütün bunların ne merhuma nede yakınlarına bir faydası olacaktır. Hatta bunları yapmaya gücü yetmeyen teselli verme ve başsağlığı dileme gayeleri olan fertlerin mahcup olmasına ve zahmete düşmesine sebebiyet vermektedir. 

Çoğunlukla böylesi şatafatlı ve gösterişli davranışlar matem sahiplerini teselli edeceğine oluşan durumdan faydalanıp kendilerini ve konumlarını gözler önüne serip, egolarını tatmin etmek isteyen bazı zengin, makam ve şöhret erbaplarının aradıkları fırsattır. Elbette mukaddes İslam dini böylesi davranışları onaylamaz ve doğru bulmaz.

Bu bölümden alabileceğimiz sonuç: Mümkün olduğu sürece taziye ve cenaze merasimlerine katıldığımızda iki hedefi gözetmemiz gerektiğidir. İlki matem ve musibet sahiplerine teselli vermek, kalplerine su serpmek ve onlara zahmet vermemekle kalmayıp yüklerini hafifletmek. Diğeri fani dünyanın son bulacağını ve ona gönül vermememiz gerekliliğinin ibretini almaktır. Bu iki hedef dışında yapılan her davranışı ve eylem olumlu, hayırlı saymak mümkün değildir.

Son olarak şu noktayı hatırlatmak inşallah faydalı olacaktır: Adet ve alışkanlıkların değiştirilmesinde veya korunmasında esas olan ilahi hedeflerin ve ideallerin muhakkak olmasıdır. Özel durumlarda ve önem önceliği göz önüne alınarak toplumda var olan fiili adetlere göre hareket edilebilinir. Örnek verecek olursak: Musibet sahibinin yanında yemek yemek cahiliyet adeti olmasıyla birlikte eğer davete icabet etmemek matem sahibine saygısızlık olur ve üzülmesne yol açarsa durum değişir. Zira davete icabet etmemekle orada bulunmakta esas hedefimiz olan teselli etme ve acısını paylaşma gayemiz anlamını yitirir. Öyleyse böylesi durumlarda önem önceliği göz önünde bulundurulmalıdır.

Sorunuzda sormuş olduğunu çelenk, plaket ve ilaniye konusuna gelecek olursak bütünü bakımından onaylanan bir eylem değildir. Özelliklede gösteriş, kibir vb... durumlar söz konusuysa. Lakin bazı özel durumlar söz konusuysa; elbette bireyin kendisi bunu daha doğru bir şekilde teşhis edebilir, şerri engel ortadan kalkabilir. Bu bağlamda bir hayır kurumuna merhum niyetine yapmış olduğunuz yardım sadaka hükmü kazanır. Vefat eden şahısda bu hayırdan nasiplenir inşallah. Ama aslolan ve ana hedefimiz bu yanlış adetin İslami toplumda rengini kaybederek ortadan kalkması ve nebevi sünnetlerin bu adetlerin yerini alması olmalıdır.

Mevzu bahis olan konuların inceleme yapabileceğiniz linkleri:

İhlasa ulaşmanın yolu, 2126, site: 2234.

Riya’nın dermanı, 5073, site: 5295.

 

 

 

[1] Hür amuli, Muhammed ibn. İl-Hasan, Vesail uş-Şia, 3.c, 213.s, 3435.h, muessetu Alu’ul-beyt, kum, 1409.hicri.

[2] Aynı, 3.c, 216.s, 3448.h.

[3] Bu hadiste gecen vacip kelimesi sünneti muekkede delalet eder. Terk edilmemesi gereken sünnet anlamındadır.

[4] Hür amuli, Muhammed ibn. İl-Hasan, Vesail uş-Şia, 2.c, 451.s, 2620.h

[5] Aynı, 3.c, 218.s, 3451.h.

[6] Aynı, 3.c, 235.s, 3499.h.

[7] Aynı, 3.c, 237.s, 3504.h.

Diğer Dillerde Soru Tercümesi
Yorumlar
yorum Sayısı 0
Lütfen soruyu doğru giriniz
örnek : Yourname@YourDomain.com
Lütfen soruyu doğru giriniz
Lütfen soruyu doğru giriniz

Konusal Sınıflandırma

Rastgele Sorular

  • Vaktin başında namaz kılmak mı iyidir yoksa iki doğuş arasında yatmamak mı?
    5640 Hukuk ve Şer’I Hükümler 2011/04/11
    Her şeyden önce bir noktaya dikkat etmeniz lazımdır:Kerahete neden olan uyku ister sabah namazından sonra olsun, ister ondan önce olsun iki doğuş arasındaki uykudur. Bu yüzden sorunuza göre siz iki doğuş arasında uyuduğunuzdan dolayı her iki durumda da kerahete mürtekip olmuş bulunmaktasınız. ...
  • Ahmet ismi İncil’in neresinde gelmiştir?
    26742 Eski Kelam İlmi 2011/11/12
    Bu konuda dikkat edilmesi gereken önemli nokta şudur: Kur’an, İncil’de İslam Peygamber’inin (s.a.a) müjdeleyici olduğunu söylüyorsa, tahrif edilmiş İncil’i değil, Hz. İsa’nın (a.s) getirdiği incili kastetmektedir. Elbette tahrif edilmiş hali hazırdaki İncil’de de, bu meseleye işaret edilmesi dikkate değer bir konudur.Hz. Mesih (a.s), “Farkilit”ın geleceği müjdesini vermişti. Bu kelime ...
  • Bazen kıbleye doğru oturuyor ve temiz imamlar (a.s) ile sohbet ediyorum ve bu esnada bedenimde özel bir hal hissediyorum ve deyim yerindeyse tüm tüylerim ürperiyor. Bu hal neyin işaretidir?
    10283 Pratik Ahlak 2012/01/18
    Bildiğiniz gibi masum hazretler (a.s) bizim amellerimizi gözetlemektedir ve rivayetlerde de bu konuya işaret edilmiştir. Kesinlikle bu ilgi onların haremindeyken veya dikkatle kendilerine sevgi ifadesinde bulunduğumuzda daha çok ve belirgindir. Öte taraftan bedenin heyecanlıyken ve manevi hallerde reaksiyon göstermesi, hepimiz için vuku bulmuştur ve ayet ve rivayetlerde de bunun ...
  • Bankanın halktan geciken taksitten dolayı aldığı “gecikme parası” faiz sayılıyor mu?
    5983 Hukuk ve Şer’I Hükümler 2012/09/09
    Banka aracılığıyla gecikmiş taksitten dolayı alınan gecikme parasın hükümü hakkında bazı mercilerin görüşleri aşağıda açıklandığı şekildedir: Ayetullah Uzma Hamenei’nin (Allah onun ömrünü uzun etsin) Defteri: Çalışmalarını “İslami Şura Meclisi’nin” tasvip ettiği kanunlar esasına göre yapan ve “Gözetleme Şurası’nın” teyit ettiği bankanın uygulamasında bir ...
  • İlahi yaşam nasıl bir yaşamdır? Şu andaki yaşamla bir tezaddı var mı?
    7834 Pratik Ahlak 2012/01/05
    Kur’an’a baksak ve ‘’Neden yaratıldık? sorusunu ona sorsak şu cevabı verecektir: ‘Ben, cinleri ve insanları, sadece bana kulluk etsinler diye yarattım.’ İbadet nedir? İbadet yani Allah’a kulluk etmektir. Yani yaptığımız bütün işler, hatta yemek içmek gibi günlük ve çok normal işlerimiz bile ilahi ve ibadi ...
  • Acaba Şia mezhebinden Sünni mezhebine geçmek caiz mi?
    4784 Diğer Konular 2018/12/08
    Esasen din ve inanç insanın akıl ve mantık yoluyla hakikati araştırması ve araması sonucu kendi seçimiyledir. İnsan temel inançlarında araştırma yapmalı ve hakikate ulaştıktan sonra onu seçmelidir. Din ve mezhep insana büyüklerinden miras kalmaz. Buna binaen dinin temel inançlarında taklit caiz değildir.[1] Zira din, ...
  • Rivayetlere göre iyi bir ortağın taşıması gereken özellikler nelerdir?
    3561 Şirket 2020/01/20
  • Anne (kadınlar) yoluyla da seyitli intikal eder mi?
    16105 Hukuk ve Şer’I Hükümler 2011/06/20
    Hz. Zehra’nın (a.s) tüm evlatlarının Peygamberin (s.a.a) evlatları olduğu hususunda hiçbir şüphe yoktur. Ama Allah Resulü’nün (s.a.a) evladı olmak sıfatı ile seyit ve Haşimi olmak sıfatı arasında fark bulunduğuna dikkat etmek gerekir. Soyu Fatıma Zehra’ya (a.s) ulaşan herkes İslam Peygamberinin (s.a.a) neslindendir, ama seyitlerden değildir; zira seyit ve Haşimî ...
  • Bilal-i Habeşî Ve Hilafet Meselesi
    9683 تاريخ بزرگان 2011/08/03
    Tarihten anlaşıldığı kadarıyla Bilal-i Habeşî halifeler biat etmemiş, bazı yerlerde onlara itiraz etmiş ve hilafet sistemi için ezan okumaktan uzak durmuştur. Bu yüzden Şam’a sürgüne gönderilmiş ve orada vefat etmiştir. ...
  • “Farz” ve “vacip” hangi manaya gelmektedir? Bu iki kelime arasındaki fark nedir?
    10232 مبانی فقهی و اصولی 2014/01/21
    Farz ve vacip eğer değişik durumlarda ve özellikle ayrı (birlikte değil) bir şekilde kullanılırsa, kesinlik ve belirleme anlamına gelir[1] ve ıstılahtaki manası ise mütealliklerinin zorunlu olmasıdır. Ama bu iki kelime arasında bir farkın olduğu bazı lügat kitaplarında zikredilmiştir. Farz ve vacip arasındaki fark, farzın ...

En Çok Okunanlar