آخرین پرسش ها و پاسخ ها
-
آیا رگهها و پوست سفید داخل انار، برای درمان مشکلات دهان و دندان مؤثر است؟
7 حدیثدر گزارشی آمده است که صعصعة بن صوحان بر امام علی(ع) وارد شد و دید آنحضرت مشغول خوردن شام است. امام به صعصعه برای خوردن شام تعارف کرد. وی گفت: من شام خوردم. در مقابل امام نصف اناری بود و تکهای از آنرا به صعصعه داد و فرمود: این ...
-
معنای «رواسی شامخات» در قرآن چیست؟ و اشاره به کدام نعمت الهی دارد؟
29 تفسیر«وَ جَعَلْنا فیها رَواسِیَ شامِخاتٍ وَ أَسْقَیْناکُمْ ماءً فُراتاً»؛[1] و در زمین کوههاى بلند برافراشتیم و به شما آب زلال گوارا نوشاندیم.واژه «رواسى» جمع «راسیه» از ریشه «ر س و»، به معنای ثابت و استوار است: «یقال: رَسَا الشیء یَرْسُو: ثبت».[2]«شامخات» نیز جمع «شامخ» از ...
-
آیا میتوان در پاسخ به سؤال نکیر و منکر که در مورد پروردگار انسان از او میپرسند، آیاتی از قرآن را تلاوت کرد؟ کدام آیات بهتر است؟
43 حدیثبا جستوجویی که در روایات داشتیم، چنین توصیهای را نیافتیم که بهتر است در پاسخ به این فرشتگان، آیاتی از قرآن تلاوت شود؛ اما آنچه از روایات برمیآید این است که انسان بتواند اعتقاد خود به خدای یگانه و دیگر اعتقادات زیربنایی را با خلاصهترین صورت ...
-
آیا مانند بهشت جاودان اخروی، در بهشت برزخی هم هرچه انسان بخواهد برایش فراهم میشود؟!
78 تفسیرآیاتی از قرآن کریم نشانگر آن است که انسانهای نیکفرجام هر آنچه در بهشت بخواهند، برایشان فراهم میشود.البته ظاهر این آیات آن است که چنین نعمت گستردهای بعد از قیام قیامت و در جهان آخرت خواهد بود، نه در جهان برزخ.به عنوان نمونه به بررسی چند آیه ...
-
آیا نشستن امام صادق(ع) به حالت متورک، مشابه با حالت «گوموخاسانا» در ورزش یوگا است؟
131 حدیثنخست باید گفت؛ در «یوگا»، توصیه به انواعی از ورزشهای جسمی و روانی شده است که تنها یکی از آنها، «گوموخاسانا» و یا همان موردی است که در پرسش مطرح شده است.«گوموخاسانا» نیز حرکتی ورزشی است که با دستها، پاها و ستون فقرات ارتباط دارد و تنها یک بخش از ...
-
معنای واژه «کفات» در آیه 25 سوره مرسلات چیست؟
66الکَفْتُ: القبض و الجمع.[1] واژه «کِفات» از ریشه «کفت» در لغت به معنای جمع و قبض است. این واژه و این ریشه تنها یکبار در قرآن و آن هم در آیه 25 سوره مرسلات آمده است:«أَ لَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ کِفاتاً، أَحْیاءً وَ أَمْواتاً »؛ آیا زمین را ...
-
واژه «جرم» و «مجرم» از دیدگاه قرآن و دانش حقوق به چه معنا است؟
59در دانش لغتشناسی، ریشه «جرم» را به معنای «قطع» دانستهاند.راغب اصفهانی میگوید: اصل «جَرم» بفتح اوّل به معناى قطع ثمره از درختان است. و به طور استعاره به گناهکردن نیز جرم گفتهاند.[1]به عبارت دیگر، «جرم»، یعنی «اقدام بر کار زشت» و «قطع چیزى که باید وصل شود».به
-
معنای واژههای پرکاربرد «آیه» و «آیات» در قرآن چیست؟
100 تفسیر«آیه» به معانی مختلفی؛ مانند نشانه، علامت، عبرت، دلیل، معجزه و ... است.این واژه به صورت «آیه»، «آیتین»، «آیات»، «الآیه» و ... 382 بار در قرآن مورد استفاده قرار گرفته[1] که شامل تمام معانى یاد شده است.البته همانگونه که لغتشناسان گفتهاند معناى اصلى و حقیقى ...
-
آیا روایتی در مورد ظهور امام زمان(عج) در روز «دحو الارض» داریم؟ و آیا این روایت معتبر است؟
120 حدیثدر ارتباط با پرسش مطرحشده باید گفت که «سید بن طاووس» در کتاب اقبال الأعمال خود مینویسد:«فی روایته من کتاب ثواب الأعمال الذی نسخته عندنا الآن أنّ فیه یقوم القائم(ع)».[1]در نسخهای از کتاب ثواب الأعمال که اکنون نزد ما است، شیخ صدوق روایتی ناظر به این مطلب ...
-
چرا قرآن در ارتباط با واژه «البینات» گاهی از فعل مذکر و گاهی از فعل مؤنث بهره میگیرد؟
90اگرچه اسمها در زبان عربی به دو نوع مذکر و مؤنث تقسیم میشوند؛ اما باید دانست که هرکدام از این دو نیز یا حقیقیاند و یا مجازی![1]مذکر و مؤنث حقیقی در مواردی هستند که جنسیت در آنها معنا و مفهومی واقعی داشته باشد؛ اما در موارد دیگری که ...
-
آیا «ابن السبیل» هر فردی است که کاری خدایی انجام داده و برای ادامهاش دچار مشکل شده، و یا تنها به مسافران در راه مانده گفته میشود؟! آیا صرف نظر از نوع سفر، میتوان به هر در راه ماندهای کمک نمود؟!
114 تفسیرواژه «السبیل» با الف و لام معرفه، بارها در قرآن تکرار شده است که در بیشتر موارد به معنای «سبیل الله» و «راه خدا» است و در مواردی هم به «راه عبور و مرور»، «توجیه و بهانه» و ... معنا شد.در همین راستا، اصطلاح «ابن السبیل» نیز هشتبار در قرآن ...
-
«و لا تَثِقْ بمَوَدَّةِ مَلولٍ؛ ...». این حدیث توصیه میکند که به دوستی با افراد ملول دل نبندیم؟ مراد از افراد ملول در این توصیه چه افرادی هستند؟
140 حدیثدر یکی از سخنان امام صادق(ع) که برخى از شیعیان آنرا «نثر الدّرر»(سخنان گهربار و حکمتآموز) نامیدهاند، آمده است:«و لا تَثِقْ بمَوَدَّةِ مَلولٍ؛ ... و المَلولَ أوثَقَ ما کُنتَ بهِ خَذَلَکَ، وَ أَوْصَلَ مَا کُنْتَ لَهُ قَطَعَک»؛[1]به دوستی با شخص آزردهخاطر و افسرده دل نبند؛ ...
-
معنای ریشه «دکّ» و یا «دکک» در قرآن چیست؟ و آیا معنای متبادر از «دکّاً دکّاً» در زبان مردم که به معنای نابود شدن است، برگرفته از قرآن است؟
119 تفسیرریشه «دکّ» و یا «دکک» در ارتباط با نابودی کامل کوهها، دیوارها و مواردی از این دست است[1] که نتیجهاش جایگزینی زمین نرم و صاف به جای آنها است![2]«دکّة» و «دکّان» نیز به بنایى گفته میشد که سطح زمین آنرا براى نشستن هموار کرده باشند.
-
میل جنسی به دختران خردسال نشانی از بیماری پدوفیلی است، پس چرا اسلام ازدواج با کودکان را مجاز میداند؟
280نخست باید گفت؛ اجازه ازدواج با دختران خردسال از طرف اسلام، برای کمک به بیماران دچار انحراف جنسی و مشکلات روانی برای سوء استفاده جنسی از خردسالان نیست؛ چرا که از نظر شرع، یکی از شرایط عقد ازدواج آن است که اگر دو طرف عقد(مرد و
-
آیا امام باقر(ع) با بازکردن چشم برزخی ابوبصیر، باطن حاجیان را به او نشان داد که به صورت میمون و خوک بودند؟!
191 حدیثهمانگونه که در پرسش آمده، بر اساس گزارشی، ابوبصیر در یکی از سالها در مراسم حجّ همراه امام باقر(ع) طواف میکرد.او میگوید: از سر و صدای حاجیان و تکبیرهای آنان به شگفت آمدم و به امام عرضه داشتم:«ما اکثر الحجیج و أَعْظَم الضَجیج»؛ چقدر تعداد حاجیان زیاد شده ...
-
منظور از عبارت «لیس منا»؛(از ما نیست) که روایات آمده، چیست؟
155 حدیثخداوند مشرکان و گناهکارانی که به نوعی وابسته به یکی از اولیای خدا هستند را از آنان نمیداند، مانند آنچه قرآن کریم از نوح پیامبر(ع) نقل میکند، زمانی که آنحضرت از خداوند درخواست نمود که خدایا فرزندم از اهل من است و او را نجات ده، ...
-
آیا قرآن در نقل سخن دیگران، عین عبارات آنان را بیان نموده و یا تنها نقل معنا میکند؟ به عنوان نمونه، تفاوت آیات 112 و 114 سوره اعراف را با آیات 37 و 42 سوره شعراء در ارتباط با گفتگوی فرعون و اطرافیان ملاحظه نمایید.
159 تفسیربرخی از داستانها در قرآن کریم چندین بار و در سورههای مختلف تکرار شده است. اختلاف در الفاظ این داستانها نشان میدهد که خدای متعال این داستانها را نه به صورت نقل به لفظ؛ بلکه به صورت نقل به معنا بیان کرده است. در برخی آیات، گفتوگوها را خلاصه ...
-
نماز استغفار چگونه خوانده میشود؟
242بر اساس گزارش برخی منابع، در مورد نماز استغفار از رسول خدا(ص) نقل شده است:هنگامی که رزق و روزیت کم شد و در کارت گره افتاد، خواسته خود را به درگاه حق ببر و نماز استغفار را ترک نکن.گزارش یادشده نماز استغفار را اینگونه توصیف میکند:این نماز ...
-
آیا شهیدی به نام «هلال بن حجاج» در میان شهدای عاشورا وجود داشت؟
186 تاريخ بزرگاندر بعضی از منابع گزارش شده است، یکی از شهدای کربلا که در دفاع از امام حسین(ع) به شهادت رسید، هلال بن حجّاج بود. وی پس از وهب بن وهب نصرانى و قبل از عبدالله بن مسلم بن عقیل،[1] در حالی که این رجز ...
-
چه مشتقاتی از ریشه «درس» در قرآن وجود دارد و معنای آنها چیست؟
209 تفسیرواژه «درس» به معنای استمرار تلاوت(پیوسته خواندن) است.[1] به کهنهشدن یک اثر نیز «درس الاثر» گویند؛ زیرا با گذشت زمان کهنه شده است.[2] به آموختن علم و دانش نیز درس گفته میشود: «وَ دَرَسُوا ما فِیهِ»،[3] أی علموه.[4]در یک جمعبندی ...
-
کاربرد واژه «جحد» در قرآن چیست؟
187 تفسیرابتدا باید گفت؛ در قرآن کریم، دوازده بار از مشتقات ریشه (ج ح د) استفاده شده است.لغتشناسان در معنای «جحد» میگویند: «جحد» انکار چیزى است که در دل ثبوتش مسلم شده، و یا اثبات چیزی است که در قلب نفى آن به ثبوت رسیده است.[1]به عبارت ...
-
واژههای برگرفته از ریشههای «عسر» و «یسر» در قرآن به چه معنا است؟
242 تفسیرریشههای «عسر» و «یسر» در برابر یکدیگرند. به عنوان نمونه واژۀ «عُسر» در معناى صعب، تنگ، دشوار، بدخلق، مشکل، سخت و سختشدن روزگار به کار مىرود و در مقابلش «یُسر»، به معنای آسان و راحتی است.[1]ریشه «یسر» با 44 مرتبه تکرار و ریشه «عسر» با 12 مرتبه در ...
-
«کرامت» به چه معنا است و چه مشتقاتی از ریشه «کرم» در قرآن وجود دارد؟
261 تفسیرمشتقاتی از ریشه «ک ر م» 47 بار در قرآن کریم مورد استفاده قرار گرفته است.«کرامت» به معناى «دورى از پستى» و «فرومایگى» است، و فرد «کریم» در مقابل فرد «لئیم» قرار میگیرد.[1] «کرم» اگر وصف خدای متعال واقع شود، مراد از آن احسان و نعمت ...
-
چرا در میان 124000 پیامبر، حتی یک زن هم به این مقام برانگیخته نشد؟!
461 حدیثدر مورد این پرسش که چرا تمام پیامآوران الهی مرد بودند، و حتی بک زن هم به این مقام نرسید، باید گفت:نبوّت و رسالت علاوه بر ابلاغ پیام الهی به مردم، به کارهای اجرایی هم نیاز دارد. در این راستا خصوصیات بدنی و جسمی مردان به گونهای است ...
-
آیا دستورالعمل «فاتحه کبیره» معتبر است؟
383 حدیثدر فضای مجازی از فردی نقل میشود که وی از آیت الله بهجت(ره) دستورالعملی برای رفع گرفتاری دریافت کرده است. طبق این نقل، آیت الله بهجت به وی توصیه کرده است که برای اموات، فاتحه کبیره بخواند. بدین ترتیب که ابتدا سوره حمد، توحید، کافرون، فلق و ناس را یک ...
در سورۀ مریم، خداوند میفرماید: «در این کتاب از ابراهیم نیز یاد کن، او بسیار راستگو و پیامبر خدا بود».[i] و سپس برخورد قهر آمیز او را با بتها و بت پرستان بیان میکند.
در آیۀ دیگری میفرماید: «در این کتاب از ادریس نیز یاد کن، او بسیار راستگو و پیامبر (بزرگی) بود و ما او را به مقام والایی رساندیم».[ii] و در پی آن به پیامبرانی اشاره میکند که مشمول نعمتهای خدا قرار گرفتند.
در سورۀ دیگری میفرماید: «به خاطر آور بندۀ ما ایوب را، هنگامی که پروردگارش را خواند (و گفت: پروردگارا) شیطان مرا به رنج و عذاب افکنده است (به او گفتیم) پای خود را بر زمین بکوب، این چشمۀ آبی خنک برای شستوشو و نوشیدن است و خانوادهاش را به او بخشیدیم و همانند آنرا به آنان افزودیم تا رحمتی از سوی ما باشد و تذکری برای اندیشمندان».[iii]
روشن است که در این آیات و آیاتی نظیر اینها، به جنبههای شخصی و خانوادگی و کارهای معمولی در زندگی این بزرگان توجه نشده است، بلکه از صلاحیتها و فضیلتهای اخلاقی و برنامههای سازندۀ آنان سخن به میان آمده است، و این موضوع نمایانگر آن است که یاد و خاطرۀ شخصیتهای برجسته و بزگزیدۀ تاریخ بشر باید زنده بماند و صفات و حالات پسندیدۀ آنان مورد توجه باشد؛ از این رو، میبینیم که امامان معصوم(ع) در زنده نگهداشتن یاد و نام شهیدان کربلا، به ویژه سید و سالار شهیدان حضرت امام حسین(ع)، از شیوههای گوناگونی بهره میگرفتند.
2. امامان بزرگوار شیعه(ع) و شیوههای گوناگون بزرگداشت عزداری امام حسین(ع)
الف) برپایی مجالس سوگواری: یکی از شیوههایی که امامان(ع) برای زنده نگهداشتن نهضت حسینی به کار گرفتهاند، برپایی مجالس سوگواری، گریستن و گریاندن برای مصیبتهای جانسوز کربلا و یادآوری آن حادثه در زمانهای مناسب است.
امام سجاد(ع) در طول دوران امامتش پیوسته سوگوار قصۀ عاشورا بود، در این مصیبت آنقدر گریست که از «بکائین» (بسیار گریه کنندگان) به شمار آمد و لقب گرفت.[iv]
علقمه حضرمی نقل میکند که امام باقر(ع) در روز عاشورا برای امام حسین(ع) در خانهاش اقامه عزا میکرد و خود آن حضرت برای جدش میگریست، تقیه نمیکرد و به کسانی که در خانه بودند میفرمود: برای آنحضرت سوگواری کنند و در مصیبت حسین(ع) به یکدیگر تسلیت بگویند.[v]
امام صادق (ع) به داوود رقی فرمود: من هرگز آب سرد ننوشیدم جز اینکه به یاد امام حسین(ع) افتادم.[vi]
از حضرت امام رضا (ع) روایت شده است: وقتی ماه محرم می شد، کسی پدرم (امام کاظم) را خندان نمیدید و اندوه و حزن بر وی غالب میشد تا روز دهم، و چون روز عاشورا فرا میرسید، آن روز، روز مصیبت و حزن و گریۀ او بود و میفرمود: امروز، روزی است که حسین(ع) شهید شده است.[vii]
ائمه اطهار(ع) نه تنها خود در عزای سالار شهیدان میگریستند، بلکه همواره مردم را به گریستن بر آنحضرت تشویق و ترغیب مینمودند. در روایتی آمده است: هر کس بر حسین(ع) بگرید، یا (حتی) یک تن را بگریاند، پاداشش بهشت است و هر کس حالت اندوه و گریه به خود بگیرد نیز، پاداشش بهشت خواهد بود.[viii]
تشویق شاعران به مرثیه سرایی؛ شاعرانی که مصیبتهای کربلا را به شعر درآورده و در مجالس و محافل میخواندند، همواره مورد لطف و عنایت ویژۀ امامان معصوم(ع) قرار میگرفتند، افرادی چون کمیت اسدی، دعبل خزاعی، سید حمیری و ... .
ب) تشویق و ترغیب به زیارت امام حسین(ع): بزرگداشت بزرگان و زیارت قبر قهرمانان رسم نیکی بوده است که از دیرباز میان ملتهای جهان و امتهای گوناگون، مورد توجه بوده و هست. از این میان سید و سالار شهیدان و رهبر آزادگان، امام حسین(ع) آفتابی دیگر و بزرگی بس بهتر و بزرگتر است که باید نام و یادش را به نیکی تمام، بزرگ داشت. سخنان پیشوایان پاک و معصوم (ع) در فضیلت زیارت کربلای حسینی چندان زیاد است که میتوان گفت: برگزیدگان خدا در هر فرصت و مناسبتی مردم را به زیارت مرقد نورانی سالار شهیدان(ع) تشویق و ترغیب میکردند، تو گویی این برنامهای بود که خود را بر آن متعهد میدانستند و این کار گذشته از اینکه سبب پیوند روحی و فکری مسلمانان با آن امام همام بود، نوعی از مبارزه، بلکه بهترین مبارزه با ستمگران و زورمداران نیز به حساب میآمد، چنان که همیشه چنین بوده و امروز نیز چنین است؛ در باب زیارت آنحضرت، احادیث فراوانی داریم که به یکی از آنها بسنده میکنیم.
امام صادق (ع) فرمود: هر کس میخواهد در روز قیامت بر سر سفرههای نور بنشیند به زیارت امام حسین(ع) برود.[ix]
3. ویژگی ماه محرم، ماه پیروزی خون بر شمشیر
ماه محرم کتابی است بسیار گرانبها، روز و شبهایش، ساعتها و لحظههایش، صفحاتی است از درس معرفت الله و انسانیت و شرافت و عزت و آزادگی، آری، هم چگونه زیستن را به انسان میآموزد و هم چگونه مردن را. حسین(ع)، این گنجینه پر بها با گفتن «هیهات منا الذله» به همۀ نسلها و عصرها و به همه زمانها و زمینها، پیام داد که هان، ای فرزندان آدم و ای حق طلبان و عدالت خواهان جهان! به پاخیزید و در برابر حکومتهای شیطانی و زورگویان و ستمگران سر تسلیم فرود نیاوردید... .
علاوه بر این حسین(ع) در آخرین لحظات عمرش که یکه و تنها در برابر هزاران جلاد تا دندان مسلح قرار داشت با جملۀ «هل من ذاب يذب عن حرم رسول الله (ص)...»[x] نصرت و یاری خواست، گویا او از همۀ انسانهای بیدار، از هر نسل و در هر زمان یاری میطلبد، او که ساعات و دقایقی پیش، یاران و عزیزانش را یکی پس از دیگری از دست داده است، او که جنازۀ جوان دلبندش، حضرت علی اکبر را کشان کشان به خیمه برده و دقایقی قبل، قمر بنی هاشم، برادر وفادار و علمدارش، حضرت عباس(ع) را در خون غلطان دیده، او که دیگر کسی را نداشته و امیدی بر زنده ماندن ندارد و میداند که به زودی با لب تشنه به ملاقات جدش، رسول خدا(ص) خواهد رفت، برای چه کمک میخواهد و از چه کسی نصرت می طلبد؟! او برای نجات خود از مرگ، صدایش را به «هل من ذاب يذب عن حرم رسول الله...» بلند نکرده است، بلکه از نسلهای آینده نیز یاری میجوید که درخت توحید و یکتاپرستی را که در حال خشکیدن است فراموش نکنند و از خونی که او و یارانش برای آبیاری آن درخت ریختند، پاسداری نمایند، تا نهضت عاشورا جاودانه بماند و خاطرۀ حماسه شهیدان کربلا همیشگی باشد و اسلام را بیمه کند.
4. سوگواری عامل وحدت و رمز موفقیت
هر ملتی برای بقا و موفقیت خویش نیاز به عامل وحدت و اجتماع دارد، بدون شک مهمترین عامل وحدت در میان پیروان اهل بیت پیامبر(ص) که با کمترین زحمت و هزینه، میتواند تودههای میلیونی را گرد یک محور قرار دهد. همین مراسم عزاداری بر سالار شهیدان و یاران با وفای او است. این عامل میتواند رهایی بخش انسانها از چنگ استبداد و استعمار باشد. در طول تاریخ جریان سوگواریی بر شهیدان کربلا، زمینه ساز قیامها و انقلابهای کوچک و بزرگ بوده است؛ مانند قیام توابین که با یزیدیان جنگیدند، و قیام مختار که اکثر خون آشامان کربلا را به سزای اعمالشان رساند و شکست سختی بر سپاه نیرومند اموی وارد ساخت و ... . به طور کلی به گفتۀ برخی از صاحب نظران، بیشتر انقلابهای دنیا از توجه به قیام حماسه سازان کربلا نشأت گرفته است که یک نمونۀ آشکار آن، آزادسازی شبه قاره هند، از دست استعمار انگلیس بود. گاندی رهبر این انقلاب میگوید: من برای ملت هند چیز تازهای نیاوردم، فقط نتیجهای که از مطالعات و تحقیقاتم درباره تاریخ زندگی قهرمان کربلا به دست آورده بودم، ارمغان ملت هند نمودم، اگر بخواهیم ملت هند را نجات دهیم واجب است همان راهی را بپیماییم که حسین بن علی(ع) پیمود.[xi]
نمونۀ دیگر آن، نقش عظیم حادثه کربلا و عاشورا، در به وجود آمدن انقلاب شکوهمند اسلامی به رهبری امام خمینی(ره) است که دنیا را به لرزه افکند.
[i] مریم، 41.
[ii] مریم، 56 و 57.
[iii] ص، 41-43.
[iv] وسائل الشیعة، ج 2، ص 922.
[v] وسائل الشیعة، ج 10، ص 398.
[vi] امالی صدوق، ص 142.
[vii] مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، بخش مربوط به اعمال ماه محرم.
[viii] بحارالانوار، ج 24، ص 284.
[ix] «من سره ان یکون علی موائد النور یوم القیامة، فلیکن من زوار الحسین بن علی علیهما السلام»، کامل الزیارات، ص 135.
[x] سید بن طاوس، اللهوف، ص ۱۱، جهان، تهران، ۱۳۴۸ش.
[xi] نگاهی به زندگی امام حسین (ع)، محمد محمدی اشتهاردی، ص 109.