جستجوی پیشرفته
بازدید
14108
آخرین بروزرسانی: 1389/08/27
خلاصه پرسش
چرا در آیه "وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذینَ قُتِلُوا..." از ریشه "ظن" استفاده نشده، بلکه ریشه "حسبان" به کار گرفته شده است؟
پرسش
می خواستم فرق "تظن" و "تحسبن" را در قرآن بدانم؛ چرا در آیه "وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذینَ قُتِلُوا..." به جای "تَحْسَبَنَّ"، "تظن" نیاورده؟ چه ویژگی هایی در این دو لغت است؟
پاسخ اجمالی

در ارائه یک معنا و مفهوم، استفاده از واژگان مختلفی که مترادف اند، از دیدگاه ادبی به زیبایی و شیوایی سخن می افزاید و این خود به تنهایی می تواند دلیل مناسبی برای "تفنن در عبارت" باشد و لزومی به ارائه دلیل دیگری در این زمینه وجود نخواهد داشت. با این حال، لغت دانان عرب، تفاوت هایی را نیز برای این دو ریشه لغتی بیان کرده اند که شاید دلیل مضاعفی برای استفاده از ریشه "حسب" در آیه مورد نظرتان باشد.

پاسخ تفصیلی

مطمئناً می دانیم که استفاده از عبارات و واژگان مختلف و به تعبیری "تفنن در عبارت" از اموری است که یک مجموعه ادبی را شیواتر و زیباتر می کند، و این به تنهایی دلیل مناسبی است که در قرآن کریم که ادیبان برجسته را به مبارزه و تحدی طلبیده، واژگان متفاوت و مترادفی بیان شود. به عبارتی در یک مفهوم، بدون آن که هیچ تغییری در آن مورد نظر باشد، می توان از دو واژه متفاوت استفاده نمود.

مشتقاتی که از ریشه های "ظن" و "حسبان" پدید می آیند، نیز از همین دسته اند که از هر دوی آنان در قرآن استفاده شده است:

1. از ریشه "ظن": "وَ مِنْهُمْ أُمِّیُّونَ لا یَعْلَمُونَ الْکِتابَ إِلاَّ أَمانِیَّ وَ إِنْ هُمْ إِلاَّ یَظُنُّون‏".[1] و نیز مواردی؛ چون: آل عمران، 154؛ نساء، 157؛ انعام، 148 و ... .

2. از ریشه "حسبان": "أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَ لَمَّا یَأْتِکُمْ مَثَلُ الَّذینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِکُم‏".[2] و نیز مواردی؛ مانند: آل عمران، 142؛ توبه، 16؛ مائده، 71 و ... .

با دقت در این دو گروه از آیات، به این نکته پی خواهیم برد که تفاوت چندانی در معنای آنها وجود نداشته و شاید زیبایی و شیوایی سخن، موجب اختلاف در تعابیر شده است و در همین راستا، ارائه دلیل دیگری برای استفاده از هر کدام آنها به جای دیگری لزومی نخواهد داشت. به همین دلیل است که بسیاری از مفسران معنای این دو واژه را یکی دانسته اند.[3]

البته، برخی از دانشمندان علم لغت، تفاوت هایی را نیز میان این دو واژه بیان کرده اند، از جمله این که ریشه "حسبان" در مواردی به کار می رود که به یکی از دو طرف نقیضین معتقد شویم، بدون آن که به طرف دیگر آن بیندیشیم، اما ریشه "ظن" در موارد دیگری است که هر دو طرف نقیضین را به ذهنمان آورده، سبک و سنگین کنیم، سپس یکی از آنها را انتخاب نماییم.[4]

در آیه مورد نظرتان نیز شاید برخی از مخاطبان آیه، بدون اندیشیدن در موضوع و بررسی طرفین آن، معتقد به مرگ شهیدان شده اند و خداوند با این تعبیر و با استفاده از ریشه "حسب" آنان را از چنین تفکری برحذر داشته است.

اما با این وجود، نمی توان به قطع و یقین گفت که چنین تفاوت هایی در تمام واژگان قرآن که از این دو ریشه در آنها استفاده شده است، وجود دارد و سزاوار است که به همان دلیل اول (زیبایی و شیوایی) بسنده شود.



[1] بقره، 78.

[2] بقره، 214.

[3] شیخ طوسی، محمد بن الحسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج 5، ص 147، دار إحیاء التراث العربی، بیروت. و نیز رازی، فخر الدین، مفاتیح الغیب، ج 7، ص 68، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1420 هـ ق.

[4] راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص 234، دار العلم و الدار اشامیة، بیروت و دمشق، 1412 هـ ق.

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793397 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757138 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    680935 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659345 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648885 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    600828 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580189 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565023 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564300 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    559870 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود