جستجوی پیشرفته
بازدید
4196
آخرین بروزرسانی: 1401/06/12
خلاصه پرسش
به برخی نبردهای پیامبر(ص) غزوه گفته می‌شود. معنای غزوه چیست؟ چرا پیامبر(ص) این همه لشگرکشی‌ به مناطق مختلف داشت؟
پرسش
غزوه و سریه به چه معنا است؟ و با این‌که اسلام دین صلح است؛ چرا این همه جنگ در زمان پیامبر(ص) وجود دارد؟
پاسخ اجمالی

واژه‌ی «غزوه» از ریشه‌ی «غزا»، به معنای طلب‌کردن است.[1] و در منابع تاریخی به جنگ‌هایی که رسول خدا(ص) در آنها حضور داشت، از واژه «غزوه» استفاده شده؛ اما جنگ‌هایی که خود آن‌حضرت در آنها شرکت نداشت، به شرط آن‌که بیش از یک نفر در آنها حضور می‌داشت، «سریه» نامیده می‌شد.[2]

این واژه و هم‌ریشه‌های آن در آیات و روایات نیز آمده، و این اصطلاح در زمان حیات رسول خدا(ص) نیز مطرح بود:

  1. «یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَکونُوا کالَّذینَ کفَرُوا وَ قالُوا لِإِخْوانِهِمْ إِذا ضَرَبُوا فِی الْأَرْضِ أَوْ کانُوا غُزًّی لَوْ کانُوا عِنْدَنا ما ماتُوا وَ ما قُتِلُوا لِیجْعَلَ اللَّهُ ذلِک حَسْرَةً فی‏ قُلُوبِهِمْ وَ اللَّهُ یحْیی‏ وَ یمیتُ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصیرٌ»؛[3] ای کسانی که ایمان آورده‏اید، مانند کسانی نباشید که کفر ورزیدند؛ و به برادرانشان هنگامی که به سفر رفته [و در سفر مردند] و یا جهادگر شدند [و کشته شدند]، گفتند: «اگر نزد ما [مانده‏] بودند، نمی‌مردند و کشته نمی‌شدند.» [شما چنین سخنانی مگویید] تا خدا آن‌را در دل‌هایشان حسرتی قرار دهد. و خدا[ست که‏] زنده می‌کند و می‏میراند، و خدا[ست که‏] به آنچه می‏کنید بینا است.
  2. رسول خدا(ص) فرمود: «غَزْوَةٌ فی‌ الْبَحْرِ مِثْلَ عَشَرَ غَزَواتٍ فِی ‌الْبَرِّ»؛[4] یک جنگ در دریا برابر با ده غزوه در خشکی است و در نقل دیگری فرمودند: «غزوة فی البحر خیر من عشر غزوات فی البر»؛[5] یک جنگ دریایی بهتر از ده جنگ زمینی است.
  3. امام صادق‌(ع) به نقل از رسول خدا(ص) فرمود: «... وَ مَنْ غَزَا فِی سَبِیلِ اللَّهِ اسْتُجِیبَ لَهُ کَمَا اسْتُجِیبَ لَکُمَا یَوْمَ الْقِیَامَة».

 حضرت موسی(ع) دعا کرد و هارون(ع) و فرشته‌ها آمین گفتند. پس خدا خطاب به آنان فرمود: دعای شما به اجابت رسید، پس استقامت کنید و هر کسی تا روز قیامت در راه خدا جهاد کند، دعایش مانند دعای شما مستجاب خواهد شد.[6]

اما گاه پرسشی مطرح می‌شود مبنی بر این‌که اسلام، دین گذشت و مهربانی است و پیامبر اسلام(ص) نیز در برخورد با مردم مأمور به عفو و گذشت بود؛ پس چرا این تعداد غزوه برای آن‌حضرت(ص) نقل شده و حضرتشان تا این مقدار به مناطق مختلف، لشگرکشی داشت؟!

 در پاسخ باید گفت؛ در بیشترین تعداد از غزوات و لشگرکشی‌هایی که در تاریخ از آنها یاد شده، یا مانند غزوه سویق[7] نبردی در آنها رخ نداده و یا و یا اساسا لشکرکشی به معنای واقعی آن وجود نداشته، بلکه گاه دو یا سه نفر از مسلمانان در مسیری با چند نفر از مشرکان درگیر شده و نام آن‌را جنگ می‌نهادند؛ زیرا مسلمانان از رسول خدا(ص) پرسیده بودند که آیا می‌توانیم هر لشکرکشی و مانور جنگی را به عنوان یک نبرد به شمار آوریم؟! که ‌حضرتشان پاسخ مثبت دادند.[8]

به عنوان نمونه سریه عبدالله بن جحش که هیچ نبردی در آن رخ نداد، با اجازه پیامبر(ص) به عنوان یک نبرد ثبت شد.[9]

گفتنی است در منابع تاریخی به برخی سریه‌های مهم نیز غزوه گفته شده است؛ مانند غزوه موته[10] که پیامبر(ص) شخصا در این جنگ حضور نداشت و فرماندهی این لشکر را بر عهده‌ی زید بن حارثه گذاشته بود.[11]

البته برخی مورخان به دلیل عدم حضور پیامبر(ص) در این نبرد، آن‌را «سریه» نامیده‌‌اند.[12]

در هر حال، تفاوت‌گذاشتن میان «غزوه» و «سریه» با توجه به حضور و یا عدم حضور پیامبر(ص) چیزی نیست که منشأ قرآنی و یا روایی داشته باشد که نتوان واژه‌ها را جابجا استفاده نمود.


[1]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، محقق، مصحح، میر دامادی، جمال الدین،‏ ج 15، ص 123، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.

[2]. ابوالفرج حلبی، علی بن ابراهیم، السیرة الحلبیة، ج ‏3، ص 213، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ دوم، 1426ق.

[3]. آل ‌عمران، 156.

[4]. سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن بن ابوبکر، الجامع الصغیر، ج 2، ص 198، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، بی‌تا.

[5]. همان.

[6]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 2، ص 510، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

[7]. «غزوه سویق»، 132637.

[8]. ابن هشام، عبد الملک، السیرة النبویة، تحقیق السقا، مصطفی، الأبیاری، ابراهیم، شلبی، عبد الحفیظ، ج 2، ص 45، بیروت، دار المعرفة، چاپ اول، بی‌تا.

[9]. بیهقی، ابو بکر احمد بن حسین، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعة، تحقیق، قلعجی، عبد المعطی، ج 3، ص 20، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1405ق.

[10]. السیرة الحلبیة، ج ‏3، ص 213؛ «فرمانده سپاه جنگ موته»، 44912.

[11]. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، ج 1، ص 212، قم، مؤسسه آل البیت، چاپ اول، 1417ق.

[12]. ابن سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد‏، الطبقات الکبری‏، ج ‏2، ص 97، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم، 1418ق.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793397 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757138 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    680935 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659345 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648885 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    600828 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580189 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565023 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564300 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    559870 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود