در خود روایات و احادیث و نیز متون کهن دینی، اصطلاحی را به نام «روایات معارفی» نمی‌یابیم؛ بلکه این اصطلاح اخیرا در برخی سخنان و متون، مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ اما این‌که چه روایاتی، معارفی هستند، در تعریف عام و گسترده می‌توان هر روایت را -حتی اگر مرتبط با فقه، تاریخ و ... هم باشد- روایتی معارفی دانست؛ زیرا مرتبط با بخشی از آموزه‌های دینی به شمار می‌آید.

گفتنی است که آنچه بیشتر مراد بهره‌گیرندگان این اصطلاح است، تنها شامل روایاتی می‌شود که مرتبط با مباحث عرفانی بوده و یا آن‌که علاوه بر آن، مرتبط با مباحثی باشد که در فلسفه، کلام و شاید اخلاق مورد گفت‌وگو قرار می‌گیرند و شامل روایاتی که -به‌عنوان نمونه- تنها حکمی فقهی را مشخص نموده و یا سخن از موضوعی تاریخی به میان می‌آورد نمی‌شود. ولی همان‌طور که گفته شد، معیار دقیقی وجود ندارد که با استفاده از آن بتوان گفت، این روایت از «روایات معارفی» هست یا نیست.