لطفا صبرکنید
بازدید
15787
15787
آخرین بروزرسانی:
1396/01/19
کد سایت
fa78372
کد بایگانی
95859
نمایه
بررسی حدیث «علی خیر البشر، من شک فیه فقد کفر»
طبقه بندی موضوعی
درایه الحدیث|خصوصیات و مناقب
اصطلاحات
کفر ، کفران ، نپذیرفتن ، ناسپاسی
گروه بندی اصطلاحات
سرفصل‌های قرآنی
- اشتراک گذاری
خلاصه پرسش
«علی خیر البشر، من شک فیه فقد کفر»؛ علی بهترین مردم است و هرکه در این واقعیت تردید کند کافر شده است. آیا عبارت فوق، روایتی پذیرفته شده در نزد شیعه و اهل‌سنت است؟
پرسش
حدیث «علی خیر البشر، من شک فیه فقد کفر» در چه منابعی آمده است؟ آیا چنین حدیثی در نزد شیعه و اهل‌سنت پذیرفته شده است؟ لطفا بررسی کنید.
پاسخ اجمالی
یکی از روایاتی که بیانگر جایگاه عظیم حضرت علی(ع) بعد از پیامبر گرامی اسلام(ص) می‌باشد؛ روایتی معروف از پیامبر اکرم(ص) است که فرمودند: «علی(ع)، بهترین انسان است. کسی که این واقعیت را نپذیرد (یا در آن تردید کند) محقّقاً کافر شده است. این روایت با اسناد و روایان گوناگون با الفاظی مشابه در منابع شیعه و اهل‌سنت نقل شده است: «عَلِی خَیرُ الْبَشَرِ مَنْ شکّ فیه فَقَدْ کَفَر»،[1] «عَلِی خَیرُ الْبَشَرِ مَنْ أَبَى فَقَدْ کَفَرَ»،[2] «عَلِی خَیرُ الْبَشَرِ لَا یشُکُّ فِیهِ إِلَّا کَافِر»،[3] «علیّ خیر البشر فمن امترى فقد کفر»،[4] «من لم یقل على خیر الناس فقد کفر».[5]
با اینکه روایت فوق در کتب روایی اهل‌سنت با طرق مختلف آمده؛[6] اما بیشتر حدیث‌شناسان اهل‌سنت به این روایت نظر مثبتی نداشته و به صورت کلی دو خدشه به این روایت وارد نموده‌اند.
الف. خدشه محتوایی: مضمون این روایت با اعتقادات اهل‌سنت سازگاری ندارد؛ زیرا در نظر آنان ابوبکر، عمر و عثمان برترین انسان‌ها بعد از پیامبرانند و به همین دلیل، برخی از آنان این روایت را از اساس باطل دانسته و برخی نیز آن‌را چنین توجیه نموده‌اند که مراد برتری آن‌حضرت بعد از ابوبکر و عمر و عثمان، و یا برتری آن‌حضرت بر دیگران در زمان خلافتشان است.[7]
ب. خدشه سندی: بهترین طریق حدیث در منابع عامه، طریقی است که به امام علی(ع) منتهی می‌شود: «محمد بن منصور الطوسی حدثنا محمد بن کثیر الکوفى حدثنا الأعمش عن عدى بن ثابت عن زر عن عبد الله عن علی قال قال رسول الله(ص): من لم یقل علی خیر الناس فقد کفر».[8]
برخی که قصد خدشه در سند این روایت را دارند آن‌را به واسطه وجود «محمد بن کثیر کوفی» تضعیف نموده‌اند و دلیل ضعف را شیعه بودن وی دانسته‌اند؛[9] در حالی که اوّلاً: شیعه بودن به تنهایی موجب خدشه بر راوی نخواهد بود؛ زیرا ملاک صحت حدیث بر پایه دو امر استوار است: 1. ضابط بودن راویان حدیث، 2. عدالت و وثاقت راویان؛ لذا اگر راویان حدیثی را افراد ضابط و موثق تشکیل دادند، نمی‌توان روایت آنان را به صرف اینکه برخی از آنان شیعه و یا اینکه گرایش به تشیع دارند رد نمود؛ زیرا فرض این است که شخص راست‌گو است و راست‌گو در نقل روایت مورد اعتماد است.[10]
ثانیاً: چنین احادیثی که در باب مناقب می‌باشد و طرق متعددی برای آنان موجود است، تعدد طرق، ضعف سند آنها را جبران می‌نماید.
بنابراین، حدیث ثابت است و طرق دیگری نیز – گرچه ضعیف‌اند- دارد که این طرق می‌توانند به عنوان شاهد و مؤید صحت حدیثی باشد که در طریقش محمد بن کثیر قرشی کوفی باشد.
این حدیث دلالت دارد که برتری على(ع)[11] و اینکه دوستى على(ع) ایمان و دشمنى او کفر و نفاق می‌باشد.[12]
با اینکه روایت فوق در کتب روایی اهل‌سنت با طرق مختلف آمده؛[6] اما بیشتر حدیث‌شناسان اهل‌سنت به این روایت نظر مثبتی نداشته و به صورت کلی دو خدشه به این روایت وارد نموده‌اند.
الف. خدشه محتوایی: مضمون این روایت با اعتقادات اهل‌سنت سازگاری ندارد؛ زیرا در نظر آنان ابوبکر، عمر و عثمان برترین انسان‌ها بعد از پیامبرانند و به همین دلیل، برخی از آنان این روایت را از اساس باطل دانسته و برخی نیز آن‌را چنین توجیه نموده‌اند که مراد برتری آن‌حضرت بعد از ابوبکر و عمر و عثمان، و یا برتری آن‌حضرت بر دیگران در زمان خلافتشان است.[7]
ب. خدشه سندی: بهترین طریق حدیث در منابع عامه، طریقی است که به امام علی(ع) منتهی می‌شود: «محمد بن منصور الطوسی حدثنا محمد بن کثیر الکوفى حدثنا الأعمش عن عدى بن ثابت عن زر عن عبد الله عن علی قال قال رسول الله(ص): من لم یقل علی خیر الناس فقد کفر».[8]
برخی که قصد خدشه در سند این روایت را دارند آن‌را به واسطه وجود «محمد بن کثیر کوفی» تضعیف نموده‌اند و دلیل ضعف را شیعه بودن وی دانسته‌اند؛[9] در حالی که اوّلاً: شیعه بودن به تنهایی موجب خدشه بر راوی نخواهد بود؛ زیرا ملاک صحت حدیث بر پایه دو امر استوار است: 1. ضابط بودن راویان حدیث، 2. عدالت و وثاقت راویان؛ لذا اگر راویان حدیثی را افراد ضابط و موثق تشکیل دادند، نمی‌توان روایت آنان را به صرف اینکه برخی از آنان شیعه و یا اینکه گرایش به تشیع دارند رد نمود؛ زیرا فرض این است که شخص راست‌گو است و راست‌گو در نقل روایت مورد اعتماد است.[10]
ثانیاً: چنین احادیثی که در باب مناقب می‌باشد و طرق متعددی برای آنان موجود است، تعدد طرق، ضعف سند آنها را جبران می‌نماید.
بنابراین، حدیث ثابت است و طرق دیگری نیز – گرچه ضعیف‌اند- دارد که این طرق می‌توانند به عنوان شاهد و مؤید صحت حدیثی باشد که در طریقش محمد بن کثیر قرشی کوفی باشد.
این حدیث دلالت دارد که برتری على(ع)[11] و اینکه دوستى على(ع) ایمان و دشمنى او کفر و نفاق می‌باشد.[12]
[1]. أبو شجاع دیلمی، شیرویه بن شهردار، الفردوس بمأثور الخطاب، ج 3، ص 62، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1406ق.
[2]. طبرى آملى، محمد بن جریر بن رستم، المسترشد فی إمامة علیّ بن أبی‌طالب(ع)، ص 272؛ قم، کوشانپور، چاپ اول، 1415ق؛ ابن بابویه، محمد بن على، من لا یحضره الفقیه، ج 3، ص 493، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ دوم، 1413ق؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج 42، ص 372، بیروت، دار الفکر، 1415ق.
[3]. ابن شهر آشوب مازندرانى، محمد بن على، مناقب آل أبی‌طالب(ع)، ج 3، ص 67، قم، علامه، چاپ اول، 1379ق.
[4]. خطیب بغدادى، تاریخ بغداد، ج 7، ص 433، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1417ق.
[5]. همان، ج 3، ص 409.
[6]. ر. ک: مرعشی، شوشتری، قاضى نور الله، إحقاق الحق و إزهاق الباطل، ج 4، ص 254 – 256، قم، مکتبة آیة الله المرعشى النجفى، چاپ اوّل، 1409ق.
[7]. نک: الفردوس بمأثور الخطاب، ج 3، ص 62؛ دهلوی، علامة الهند شاه عبد العزیز، مختصر التحفة الاثنی عشریة، ص 103 – 104، قاهره، المطبعة السلفیة، 1373ق؛ مغراوی، موسوعة مواقف السلف فی العقیدة و المنهج و التربیة، ج 8، ص 245، قاهره، المکتبة الإسلامیة للنشر و التوزیع، چاپ اول، بی‌تا.
[8]. تاریخ بغداد، ج 3، ص 409.
[9]. ابن جوزی می‌گوید: «اما حدیث علی ففیه محمد بن کثیر الکوفی و هو المتهم بوضعه، فانه کان شیعیا»؛ ابن الجوزی، جمال الدین عبد الرحمن بن علی، الموضوعات، ج 1، ص 349، مدینه، محمد عبد المحسن صاحب المکتبة السلفیة، 1386ق.
[10]. نک: غماری، احمد بن صدیق، «فتح الملک العلی بصحة حدیث باب مدینة العلم علی»، ص 185- 190، نجف، المکتبة الحیدریة، 1388ق.
[11]. لاهیجى، عبد الرزاق بن على، گوهر مراد، ص 543 و 547، تهران، سایه، چاپ اول، 1383ش.
[12]. سلطان الواعظین، محمد، شبهاى پیشاور در دفاع از حریم تشیع، ص 728، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ سى و نهم، 1379ش.
نظرات
