جستجوی پیشرفته
بازدید
6150
آخرین بروزرسانی: 1403/06/29
خلاصه پرسش
مراد از «ممکنه خاصه» و «ممکنه عامه» چیست؟
پرسش
مراد از ممکنه خاصه و ممکنه عامه را توضیح دهید؟
پاسخ اجمالی

اجمالاً می‌توان گفت که هنگام سخن گفتن از امکان، گاه معنای عامی را در نظر می­گیریم که شامل ضرورت هم خواهد بود. مثلاً اگر گفته شود: «ممکن است خدایی وجود داشته باشد، ممکن است فرشته‌ای وجود داشته باشد، ممکن است پیامبری وجود داشته باشد و ...»، مشخص است که سخن متکلم ناظر به امکان عام است، و گرنه وجود خدا که ضرورت دارد و در دایره ممکنات نمی‌گنجد. این نوع سخن در قالب «ممکنه عامه» قابل ارزیابی است.

اما اگر گفته شود: «ممکن است که زوایای مثلث هم‌اندازه باشند»، در این‌جا متکلم از امکان، تنها معنای خاصی را در نظر دارد که در مقابل ضرورت و وجوب قرار می‌گیرد. به چنین امکانی «امکان خاص» و به قضیه‌ای که ناظر به چنین امکانی است، «ممکنه خاصه» می‌گویند.

به هر حال، اندیشمندان منطق، این دو اصطلاح را این‌گونه توضیح داده‌اند:

ممکنه عامه: قضیه‌‏ای است که حکم در آن به «سلب ضرورت از جانب مخالف» باشد.

  قضایایی که در آنها، «حمل محمول بر موضوع»، امری محال و ممتنع نباشد، «قضیه ممکنه عامه» می‌نامند؛ زیرا اعم است از این‌که حمل محمول بر موضوع به نحو ضرورت و وجوب باشد، مانند این‌که هر انسانی ناطق است؛ یا حمل محمول بر موضوع نیز مانند سلب آن ضرورت نداشته باشد، مانند «هر انسانی راه‌رونده است»؛ یعنى سلب راه رفتن از او ضرورى نیست.[1]

ممکنه خاصه: قضیه‌‏ای است که حکم در آن به سلب ضرورت از جانب موافق و مخالف هر دو باشد، مثل «هر انسانی نویسنده است». علت ممکنه خاصه بودن این قضایا نیز این است که نسبت به قضایای ممکنه عامه، خاص‌تر است و دائره شمولش کمتر است؛ زیرا شامل قضایایی که حمل محمول بر موضوع به نحو وجوب و ضرورت است، نمی‌شود.[2]

 


[1]. سجادى، جعفر، فرهنگ معارف اسلامى، ج ‏3، ص1914، تهران، کومش، چاپ سوم، 1373ش.

[2]. همان.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793397 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757138 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    680935 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659345 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648885 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    600828 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580189 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565023 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564300 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    559870 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود