جستجوی پیشرفته
بازدید
16336
آخرین بروزرسانی: 1396/12/23
خلاصه پرسش
فعل منحوت چیست؟
پرسش
مقابل اصطلاح «فعل منحوت» چه اصطلاحی قرار دارد؟ مثلاً گفته می‌شود فلان فعل، منحوت است. حال مثلاً به فعل «ضَرَبَ» بخواهیم بگوییم غیر منحوت است چه اصطلاحی بکار می‌بریم؟
پاسخ اجمالی
وا‌ژه «منحوت» اسم مفعول از ماده «نحت» است که به معنای تراشیدن چوب و ساختن اشیاء و وسائل از آن است.[1] بنابراین، منحوت؛ یعنی چیزی که از طریق تراشیدن چیز دیگر، حاصل شده است.
یکی از اصطلاحات علم صرف، «صیغه منحوت» است. صیغه منحوت به کلمه‌ای گفته می‌شود که به جای این‌که ریشه و اصل آن مصدر باشد، چیز دیگری همچون جمله، اسم مفردی که دلالت بر ذات دارد و یا چند فعل متعدّد است. به عبارت دیگر، افعالی که با تراشیده شدن برخی جمله‌ها یا مفردات ایجاد می‌شود، «فعل منحوت» نامیده می‌شود.
روش ساخت این افعال بدین گونه است که برخی از حروف یک جمله یا یک اسم یا چند فعل را گرفته و با ترکیب آنها، صیغه فعل ساخته می‌شود. مانند:
1.  بسمل، یبسمل، بسملة؛ از «بسم الله الرّحمن الرّحیم»
2. حوقل، یحوقل، حوقلة؛ از «لا حول و لا قوّة الّا بالله»
3. حمدل، یحمدل، حمدلة: از «الحمد لله»
4. حسبل، یحسبل، حسبلة؛ از «حسبى الله»
5. سبحل، یسبحل، سبحلة؛ از «سبحان الله»
مثال‌هاى منحوت از مفرد، مانند:
1. عقربت الصّدغ؛ زلف را چون کژدم کردم، از «عقرب» گرفته شده.
2. فلفلت الطّعام؛ طعام را فلفل زدم.
3. تمنطق زید؛ زید کمربند بست.
4. تمدرع؛ جامه پشمین پوشید.
مثال منعوت از چند فعل: «یبعثر الله الاموات»؛ خدا مردگان را زنده کند و برانگیزاند. گفته‌اند: این فعل از «بعث»(زنده کرد) و «اثار»(برانگیخت) گرفته شده است.[2]
قابل ذکر است که این نوع فعل، برای مقابلش اصطلاح خاصی وجود ندارد؛ همان‌طور که مثلاً در مقابل افعال قلوب، اصطلاح خاصی وجود ندارد.
 

[1]. فراهیدى، خلیل بن احمد کتاب العین، ج 3، ص 191 – 192، قم، هجرت، 1409ق.
[2]. حسینى طهرانى، هاشم‏، علوم العربیه، ج 1، ص 136 - 139، تهران، مفید، چاپ دوم، 1364ش.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793397 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757138 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    680935 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659345 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648885 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    600828 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580189 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565023 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564300 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    559870 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود