لطفا صبرکنید
بازدید
100201
100201
آخرین بروزرسانی:
1393/02/22
کد سایت
th21516
کد بایگانی
55940
نمایه
آداب تخلی
طبقه بندی موضوعی
حدیث|گوناگون|دستور العمل ها
- اشتراک گذاری
خلاصه پرسش
آداب اسلام در مورد مستراح رفتن چیست؟
پرسش
آداب اسلام در مورد مستراح رفتن چیست؟
پاسخ اجمالی
دفع ادرار و مدفوع، براساس طبیعت ذاتی بدن بوده و هر بدن مادی، نیاز به آن دارد. اما علاوه بر این، می‌توان جنبه‌های دیگری را در نظر گرفت که ورای بحث مادی می‌باشد. از امام باقر(ع) در مورد پديد آمدن مدفوع در انسان و علت آن سؤال شد؟ آن‌حضرت فرمود: «به خاطر كوچک نمودن انسان بوده تا متوجه شود كسى كه حامل اين چیز خبيث و پست است، تكبر نكند».[1] این مورد و مواردی از این دست، می‌تواند نوع نگاه ما را از جنبه مادی گسترش داده و به جنبه‌های دیگر نیز متوجه سازد.
به همین جهت آدابی برای تخلی ذکر شده که به تعدادی از آنها اشاره می‌کنیم:
1. دعا از جمله مواردی است که انسان در هر حال می‌تواند آن‌را ابراز دارد؛ یکی از آنها، حالت تخلی است؛ امام صادق(ع) در این‌باره در روایاتی می‌فرماید:
«زمانی که وارد می‌شوی، بگو: "بسم الله اللهم إنی أعوذ بك من الخبيث المخبث الرجس النجس الشيطان الرجيم" و زمانی که خارج می‌شوی بگو: "بسم الله الحمد لله الذي عافانی من الخبيث المخبث و أماط عنی الأذى"».[2] «اشکالی ندارد که انسان ذکر خداوند را بگوید حتی در حالت بول کردن. همانا ذکر خداوند نیکو است پس هرگز از ذکر خداوند ملول نشو».[3]
«اگر اذان را شنيدى و در حال تخلى بودى پس مثل آنچه را كه مؤذن مىگويد تو نيز بگو و نيز در اين حال ذكر خداى عزوجل را ترک مكن؛ زيرا ذكر خدا در هر حال پسنديده و خوب مىباشد».[4]
«چون يكى از شما بر سر خلاء عطسه زند خدا را در دلش حمد كند».[5]
پیرامون دعا در حالت خاصی از تخلی ر.ک: دعا هنگام قضای حاجت
2. آداب تخلی این است که انسان در آن حال صحبت نکند که بنابر روایات، صحبت کردن در حال تخلی مکروه است، امام رضا(ع) می‌فرماید: «رسول خدا(ص) نهى كرده از اين‌كه كسى در هنگام قضای حاجت جواب كسى را بدهد يا اين‌كه با كسى صحبت كند و این کراهت تا زمانی است که فارغ شود».[6]
3. ایستاده بول کردن از دیگر مکروهات تخلی است؛ پیامبر(ص) فرمود: «در حالت ايستاده بدون علت بول كردن از رفتارهاى نابجا و غير انسانى است».[7]
4. یکی دیگر از آداب تخلی که البته برخلاف آداب دیگر، حکم حرمت دارد؛ رو به قبله و یا پشت به قبله بودن است؛ امام صادق(ع) می‌فرماید: «پیامبر(ص) از این‌که در حالت دفع ادرار يا مدفوع رو به قبله یا پشت به قبله باشد، نهی کرده است».[8]
از امام رضا(ع) پرسيدند آداب دستشوئی رفتن و قضاى حاجت چيست؟ آن‌حضرت فرمود: «رو به قبله مكن و پشت به آن نيز منشين ...».[9] فقها نیز به پیروی از روایات چنین فتوا داده‌اند: «موقع تخلّى بايد طرف جلوى بدن، يعنى شكم و سينه رو به قبله و پشت به قبله نباشد».[10]
5. زیاد نشستن در دستشوئی نیز از مکروهات است؛ امام باقر(ع) فرمود: «طول دادن و زياد نشستن براى تخلى موجب پيدا شدن بواسير می‌شود».[11]
6. برای ورود به دستشوئی و حتی در حال قضای حاجت، مستحب است که سر پوشانده شود.[12] چنان‌که در روایتی آمده است: «امام صادق(ع) زمانی که وارد مستراح می‌شد، سر خود را می‌پوشاند».[13]
7. برخی منابع به صورت غیر روایت ذکر کرده‌اند که از آداب قضای حاجت، ورود با پای چپ و خروج با پای راست است. منابعی که این مطلب را بیان داشته‌اند، در ظاهر آن‌را به عنوان روایت نقل نکرده‌اند[14] هر چند برخی از محققان احتمال داده‌اند که این مطلب روایت بوده باشد.[15] به هر حال؛ اجماع و یا شهرت آن است که این عمل نیز از مستحبات تخلی است.[16]
به همین جهت آدابی برای تخلی ذکر شده که به تعدادی از آنها اشاره می‌کنیم:
1. دعا از جمله مواردی است که انسان در هر حال می‌تواند آن‌را ابراز دارد؛ یکی از آنها، حالت تخلی است؛ امام صادق(ع) در این‌باره در روایاتی می‌فرماید:
«زمانی که وارد می‌شوی، بگو: "بسم الله اللهم إنی أعوذ بك من الخبيث المخبث الرجس النجس الشيطان الرجيم" و زمانی که خارج می‌شوی بگو: "بسم الله الحمد لله الذي عافانی من الخبيث المخبث و أماط عنی الأذى"».[2] «اشکالی ندارد که انسان ذکر خداوند را بگوید حتی در حالت بول کردن. همانا ذکر خداوند نیکو است پس هرگز از ذکر خداوند ملول نشو».[3]
«اگر اذان را شنيدى و در حال تخلى بودى پس مثل آنچه را كه مؤذن مىگويد تو نيز بگو و نيز در اين حال ذكر خداى عزوجل را ترک مكن؛ زيرا ذكر خدا در هر حال پسنديده و خوب مىباشد».[4]
«چون يكى از شما بر سر خلاء عطسه زند خدا را در دلش حمد كند».[5]
پیرامون دعا در حالت خاصی از تخلی ر.ک: دعا هنگام قضای حاجت
2. آداب تخلی این است که انسان در آن حال صحبت نکند که بنابر روایات، صحبت کردن در حال تخلی مکروه است، امام رضا(ع) می‌فرماید: «رسول خدا(ص) نهى كرده از اين‌كه كسى در هنگام قضای حاجت جواب كسى را بدهد يا اين‌كه با كسى صحبت كند و این کراهت تا زمانی است که فارغ شود».[6]
3. ایستاده بول کردن از دیگر مکروهات تخلی است؛ پیامبر(ص) فرمود: «در حالت ايستاده بدون علت بول كردن از رفتارهاى نابجا و غير انسانى است».[7]
4. یکی دیگر از آداب تخلی که البته برخلاف آداب دیگر، حکم حرمت دارد؛ رو به قبله و یا پشت به قبله بودن است؛ امام صادق(ع) می‌فرماید: «پیامبر(ص) از این‌که در حالت دفع ادرار يا مدفوع رو به قبله یا پشت به قبله باشد، نهی کرده است».[8]
از امام رضا(ع) پرسيدند آداب دستشوئی رفتن و قضاى حاجت چيست؟ آن‌حضرت فرمود: «رو به قبله مكن و پشت به آن نيز منشين ...».[9] فقها نیز به پیروی از روایات چنین فتوا داده‌اند: «موقع تخلّى بايد طرف جلوى بدن، يعنى شكم و سينه رو به قبله و پشت به قبله نباشد».[10]
5. زیاد نشستن در دستشوئی نیز از مکروهات است؛ امام باقر(ع) فرمود: «طول دادن و زياد نشستن براى تخلى موجب پيدا شدن بواسير می‌شود».[11]
6. برای ورود به دستشوئی و حتی در حال قضای حاجت، مستحب است که سر پوشانده شود.[12] چنان‌که در روایتی آمده است: «امام صادق(ع) زمانی که وارد مستراح می‌شد، سر خود را می‌پوشاند».[13]
7. برخی منابع به صورت غیر روایت ذکر کرده‌اند که از آداب قضای حاجت، ورود با پای چپ و خروج با پای راست است. منابعی که این مطلب را بیان داشته‌اند، در ظاهر آن‌را به عنوان روایت نقل نکرده‌اند[14] هر چند برخی از محققان احتمال داده‌اند که این مطلب روایت بوده باشد.[15] به هر حال؛ اجماع و یا شهرت آن است که این عمل نیز از مستحبات تخلی است.[16]
[1]. «سألته عن الغائط فقال تصغير لابن آدم لكي لا يتكبر و هو يحمل غائطه معه»؛ شیخ صدوق، علل الشرائع، ج 1، ص 275، قم، کتاب فروشی داوری، چاپ اول، 1385ش.
[2]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 3، ص 16، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق؛ اصفهانی (مجلسی اول)، محمد تقی، لوامع صاحبقرانی، ج 1، ص 291، مؤسسه اسماعیلیان، قم، چاپ دوم، 1414ق.
[3]. «لا بأس بذكر الله و أنت تبول فإن ذكر الله حسن على كل حال فلا تسأم من ذكر الله»؛ ابن فهد حلّی، جمال الدین احمد بن محمد، عدة الداعی و نجاح الساعی، ص 254، دار الکتاب العربی، چاپ اول، 1407ق.
[4]. شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج 1، ص 314، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، قم، چاپ اول، 1409ق.
[5]. «إذا عطس أحدكم و هو على خلاء فليحمد الله في نفسه»؛ حمیری، عبد الله بن جعفر، قرب الإسناد، ص 74، قم، مؤسسه آل البیت(علیهم السلام)، چاپ اول، 1413ق.
[6]. شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، محقق، مصحح، لاجوردی، مهدی، ج 1، ص 274، تهران، نشر جهان، چاپ اول، 1378ق؛ مجلسی، محمد باقر، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، محقق، مصحح، رجائی، مهدی، ج 1، ص 130، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، چاپ اول، 1406ق.
[7]. «البول قائما من غير علة من الجفاء»؛ شیخ صدوق، الخصال، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 1، ص 54، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش.
[8]. «نهى رسول الله عن استقبال القبلة ببول أو غائط»؛ وسائل الشيعة، ج 1، ص 302.
[9]. «سئل أبو الحسن الرضا ما حد الغائط فقال لا تستقبل القبلة و لا تستدبرها ...»؛ شیخ صدوق، المقنع، ص 20، قم، مؤسسة امام مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، چاپ اول، 1415ق؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 77، ص 182، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
[10]. امام خمینی، توضیح المسائل(محشّی)، گردآورنده، بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج 1، ص 56، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم، 1424ق.
[11]. شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، محقق، مصحح، موسوی خرسان، حسن، ج 1، ص 352، تهران، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق.
[12]. توضيح المسائل، ج 1، ص 65.
[13]. تهذيب الأحكام، ج 1، ص 24؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 1، ص 24، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق.
[14]. کفعمی، ابراهیم بن علی، البلد الأمین و الدرع الحصین، ص 2، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ اول، 1418ق؛ شیخ طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبّد، ج 1، ص 6، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة، چاپ اول، 1411ق.
[15]. مجلسی اول، محمد تقی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، موسوی کرمانی، سید حسین، اشتهاردی، علی‌پناه، طباطبائی، سید فضل الله، ج 1، ص 104، قم، مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور، قم، چاپ دوم، 1406ق.
[16]. ر.ک: موسوی خویی، سید ابو القاسم، التنقیح فی شرح العروة الوثقی، مقرر: غروی، میرزا علی، الطهارة 3، ص 449، قم، تحت اشراف جناب آقای لطفی، چاپ اول، 1418ق؛ طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم، العروة الوثقی (المحشّی)، گردآورنده: محسنی سبزواری، احمد، ج 1، ص 326، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1419ق.
نظرات
