جستجوی پیشرفته
بازدید
18532
آخرین بروزرسانی: 1399/09/02
خلاصه پرسش
چرا مسئولیت تمام خطاهای انسان به خود او منتهی می‌شود؟
پرسش
چرا اساساً تمام خطاهای انسان به خود او منتهی می‌گردد؟
پاسخ اجمالی

از میان همۀ موجودات و مخلوقات خدا، انسان تنها موجودى است که آزاد آفریده شده است. در قرآن کریم صدها آیه بر مختار و آزاد بودن انسان تأکید دارد، و این آزاد بودن جزء خلقت و هستى او است و امرى است که به هیچ وجه از انسان جدا نمی‌گردد. پس خود انسان است که اراده می‌‏کند، چه کارى را انجام دهد و چه کارى انجام ندهد.

خداوند از تمام اعمال و کارها و حتی نیت‌های بندگان آگاه است، اما این علم موجب جبر آنها بر کارهایشان نمی‌شود؛ بنابر این، زندگی در این دنیا زندگی در مدرسۀ اراده است و سعادت و شقاوت هر کس به دست خود او است. و او است که باید حرکت کند و از خدا طلب هدایت و توفیق بیشتر نماید. و از این جهت مسئولیت گناه انسان و خطاهایش متوجه خود او است.

پاسخ تفصیلی

برای روشن شدن پاسخ توجه به دو نکته ضروری است:

  1. انسان به عنوان مخلوق و مملوک خدا از میان همۀ موجودات، تنها موجودى است که آزاد آفریده شده است. و در قرآن کریم صدها آیه بر مختار و آزاد بودن انسان تأکید دارد، و می‌فرماید: "و بگو حق از سوى پروردگارتان است، هر کس می‌خواهد ایمان بیاورد (و این حقیقت را پذیرا شود) و هر کس می‌‏خواهد کافر گردد".[1] و باز می‌‏گوید: "ما راه را به او نشان دادیم، خواه شاکر باشد و یا ناسپاس".[2] پس خود انسان است که اراده می‌کند، چه کارى را انجام دهد و چه کارى انجام ندهد:

این‌که گویى این کنم یا آن کنم                 این دلیل اختیار است اى صنم[3]

و این آزاد بودن جزء خلقت و هستى او است و امرى است که به هیچ وجه از انسان جدا نمی‌شود.[4]

  1. خداى بزرگ که خالق و مالک همۀ موجودات است، نیرو و توان انتخاب و انجام کار را به انسان بخشیده است و از تمام اعمال و کارها و حتی نیت‌های بندگان آگاه است، اما این علم موجب سلب اختیار از آنها و مجبور کردن آنان به انجام یا ترک کاری نمی‌شود؛ در حقیقت "خدا به طاعت و معصیت بندگان علم دارد و این علم کاشف کردار بندگان است"[5]؛ زیرا خداوند اراده کرده است که انسان در کارهاى اختیاریش با ارادۀ خود منشاء اثر باشد، به صورتی که اگر براى تحقق یک حادثه مثلاً پنج شرط و علت نیازمند باشد، یکى از آن علت‌‏ها اختیار و ارادۀ انسان است، همان‌طوری که برای روشن شدن یک چراغ باید علاوه بر این‌که تمام وسایل لازم، از جمله: کلید، سیم، لامپ، کنتور برق، اتصال سیم به کارخانه و منبع تولید برق و جریان برق در سیم‌‌ها سالم و مهیا باشد. فشار دادن کلید برق نیز اتفاق بیفتد تا لامپ روشن شود، در کارهاى اختیارى ما نیز علاوه بر مهیا بودن همه‌ی مقدمات و شروط، باید کلید که همان اختیار ما است زده شود تا کار به انجام برسد و خداوند خواسته است که انسان با اختیار خود کلید برق حادثه‏‌اى را نزند.[6] ولی خداوند می‌داند که ارادۀ این انسان به انجام تعلق می‌گیرد یا به عدم انجام. اما این علم هیچ منافاتی با اختیار بندگان ندارد.

علاوه بر این‌که خدا برای هدایت انسان پیامبر درونی(عقل سالم و فطری) و پیامبر بیرونی(انبیاء و ائمه(ع) و کتاب و علمای ربانی) را تدارک دیده است تا کسی به بی‌راهه نرود. با این حال مقصر کیست؟ آن‌که صدها چراغ دارد و بی‌راهه می‌رود؟ یا آن‌که از عاقبت کار چنین افرادی آگاه است؟

بی‌گمان مقصر آن کسی است که علی‌رغم صدها چراغ هدایت، برای رسیدن به سر منزل سعادت با اختیاری که خداوند به وی داده، بی‌راهه را انتخاب کرده و با گناه و نافرمانی شقاوت ابدی را برمی‌گزیند.

بنابر این، زندگی در این دنیا زندگی در مدرسۀ اراده است و سعادت و شقاوت هر کس به دست خود او است. و او است که باید حرکت کند و از خدا طلب هدایت و توفیق بیشتر نماید.[7] از این جهت اساسا خطاها و مسئولیت گناهان انسان متوجه خود او است و باید خود پاسخ‌گو باشد. و هر کس نتیجۀ عمل خود را ببیند و اگر غیر از این باشد خلاف عدالت خداوند متعال است.[8]


[1]. کهف، 29.

[2]. انسان، 3.

[3]. مولوى، مثنوى معنوى.

[4]. اقتباس از: «هدایت الهى و اختیار»، سؤال 56.

[5]. طوسی، خواجه نصیر الدین، کشف المراد، ص 230.

[6]. اقتباس از: «انسان و اختیار»، سؤال 51.

[7]. اقتباس از: «علم خداوند و اختیار انسان»، سؤال 2084.

[8]. برای آگاهی بیشتر، ر. ک: «جبر و اختیار»، سؤال 2035؛ «اختیار انسان و هدایت الهی»، 217؛ «علم خداوند و خلقت انسانهای بد»، سؤال 225.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • آیا شیعیان معتقدند که خداوند توسط جبرئیل به امام علی وحی نازل کرد، ولی اشتباهاً به پیامبر اکرم رسیده؟
    14304 شیعه آماج تهمتها 1388/12/19
    در پاسخ به این پرسش، توجه به نکاتی ضروری به نظر می رسد. الف. مهم ترین چیزی که برای یک محقق فرق و مذاهب لازم است این است که نخست از ...
  • قطب، اوتاد، ابدال، نجباء و صلحاء چه کسانی هستند؟
    54384 انسان کامل 1394/12/27
    عناوین نامبرده شده(قطب، اوتاد، ابدال، نجباء و صلحاء) از اصطلاحاتی است که در برخی کتاب‌های عرفانی آمده است و اشاره به مقاماتی دارد که اهل عرفان در مورد اهل سیر و سلوک و عرفان عملی بر می‌شمارند. اصرار و تأکید بر روی این اصطلاحات هر چند در کتاب‌های ...
  • آیا ارزش معنوی صدقه، متناسب با توانایی مالی فرد سنجیده می‌شود؟
    12575 انفاق و قرض الحسنه 1393/08/22
    در ارزش‌گذاری یک عمل، عوامل بسیاری دخالت دارند؛ مانند اخلاص، کمیت، سختی عمل و... بنابر این اگرچه کمیت و مقدار عمل نیز در ارزش‌گذاری اعمال دخالت دارد، امّا بدون شک میزان و ارزش واقعی بر اساس اخلاص و پاکی خود عمل است. خداوند می‌فرماید: آن‌کس که مرگ و ...
  • در صورتی که چند نفر به زنا کردن مردی شهادت داده و پس از اجرای حکم از شهادت خود برگردند دیه فرد معدوم بر عهده کیست؟
    9117 Laws and Jurisprudence 1388/08/10
    سؤال شما به دفاتر مراجع ارسال گردید و تا این لحظه پاسخ های زیر دریافت گردید:دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی):باید دیه کامله در میان چهار نفر تقسیم شود و به صاحبان خون داده شود.دفتر حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مدظله العالی):این ...
  • آیا در روایات توصیه شد که بدن خود را با روغن‌های گیاهی ماساژ دهیم؟
    3012 حدیث 1402/06/20
     چرب‌کردن بدن با روغن‌های گیاهی، و مالش و یا ماساژ بدن با آنها، روشی است که از گذشته‌های دور در میان بسیاری از جوامع یکی از روش‌های درمان و یا کاهش‌دهنده بیماری‌ها مورد استفاده قرار گرفته و برخی موارد آن امروزه نیز در پزشکی نوین مورد تأیید قرار گرفته است.در ...
  • معنای «رجب» چیست؟
    39644 دیگر موارد 1397/03/19
    «رجب»؛ نام نهمین ماه از ماه‌های قمری است. بر اساس آنچه در کتب لغوی آمده، این ریشه در موارد «بزرگ‌داشت چیزی از روی هیبت آن» مورد استفاده قرار می‌گیرد. و این ماه را نیز از آن رو رجب نامیده‌اند که در دوران جاهلیت، آن‌را بزرگ شمرده و جنگ ...
  • تفسیر آیات 97 تا 99 سوره نساء چیست؟
    15089 تفسیر 1391/12/07
    در شأن نزول آيه 97 سوره نساء،[1] مفسران گفته‌‏اند؛ عده‌ای از مسلمانان كه به ظاهر شهادتين گفته بودند، با وجود این‌که قدرت داشتند از مكه به مدينه هجرت كنند، اما مهاجرت نكردند! زمانی كه رؤساى قريش به طرف بدر براى جنگ با مسلمانان می‌آمدند ...
  • نقش خانواده در گسترش آسیب‌‌های اجتماعی چگونه است؟
    18639 روش شناسی 1392/02/29
    خانواده، کوچک‌ترین نهاد اجتماعى است که اساس و زیرساخت واحدهاى بزرگ‌تر به شمار می‌رود. میزان موفقیت و سهمى که افراد براى ایفاى نقش در واحدهاى بزرگ اجتماعى ایفا می‌کنند بستگى تام به نحوه رشد و تربیت و شکوفایى‏استعدادهاى آنها در کانون مقدس خانواده دارد. خانواده در مسیر ...
  • آیا خلاف قانون کشور عمل کردن مشکل شرعی دارد؟
    28822 رعایت مقررات و قوانین 1391/12/10
    تخلف از قوانین و مقررات نظام اسلامی جائز نیست اما در فرض مثال، چنانچه شرایط معامله رعایت گردد معامله باطل نیست (یعنی فروشنده مالک پول شده و خریدار هم صاحب آن جنس می‌شود)، اما کسی که اقدام به این عمل می‌کند، مرتکب گناه شده است.ضمائم:پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به ...
  • معنای شعایر اسلامی چیست؟ و شعایر اسلامی از دیدگاه قرآن چگونه است؟
    39427 تفسیر 1389/12/26
    شعایر اسلامی، مکان ها و نشان هایی می باشند که خدا آنها را برای عبادت قرار داده و انسان را به یاد خدا می اندازد. برای نمونه، صفا و مروه در قرآن کریم، دو مکان و علامت برای عبادتند که در مراسم حج خدا در آن ...

پربازدیدترین ها