جستجوی پیشرفته
بازدید
30080
آخرین بروزرسانی: 1399/11/12
خلاصه پرسش
بریدن کامل از زندگی اجتماعی و پناه بردن به گوشه‌ای خلوت چه حکمی دارد؟
پرسش
در شرایطی که مفسدان در جای جای جامعه حضور دارند، حضور انسان در اجتماع، باعث ترس از آلوده شدن به گناه خواهد شد، در این صورت بریدن کامل از زندگی اجتماعی و پناه بردن به گوشه‌ای خلوت و دور از اجتماع چه حکمی دارد؟
پاسخ اجمالی

گوشه‌گیری گاهی کامل و همیشگی است و گاهی ناقص و مقطعی، کناره‌گیری کامل و همیشگی به جهاتی اشکال دارد؛ زیرا:

  1. گوشه‌گیری کامل و همیشگی خلاف طبع بشر و سنت الهی است؛ چون سنت و مشیت ذات حق تعالی بر این است که بشر از راه اختیار و فراهم کردن ابزارهای آن، یعنی فراهم بودن راه ضلالت و هدایت، به تکامل برسد.
  2. گوشه‌گیری کامل مورد نهی ادیان الهی قرار گرفته و بدعتی بود که در میان عده‌ای، پیدا شده است. از این جهت دیده نشده است که انبیای الهی و اوصیای آنها به طور کامل از اجتماع انسانی بریده باشند.
  3. این نوع کناره‌گیری به هر دلیل که باشد، با روح آموزه‌های دینی و انسانی؛ مانند ادای حقوق مؤمنان، خوش‌رفتاری با پدر و مادر، دیدار برادر دینی، روا ساختن حاجت مؤمن، اصلاح میان مردم و...، منافات دارد.
  4. بین رعایت آداب و دستورات دینی با زندگی اجتماعی، منافاتی وجود ندارد. انسان می‌تواند در عین التزام به دستورات دینی، در بین مردم زندگی کند و در جهت خدمت‌رسانی به آنان کوشا باشد.
پاسخ تفصیلی

عزلت، خلوت یا رهبانیت به معنای کناره‌گیری از مردم و گوشه‌نشینی است،[1] و انواعی دارد:

  1. گوشه‌گیری کامل و همیشگی،
  2. گوشه‌گیری موقت و مقطعی،

گوشه گیری، قسم اول جایز نیست، اما کناره‌گیری از مردم در زمان‌های محدود به منظور مناجات و بندگی ذات حق تعالی، اشکالی ندارد.

از امام صادق‌(ع) نقل شده است: «تمام پیامبران و جانشینان آنها، اوقاتی از عمر خود را در دوری از مردم به سر برده اند[و به نماز و راز و نیاز و فکر و ذکر پرداخته‌اند]».[2]

دلایل مذمّت و نکوهش گوشه‌گیری نوع اول:

  1. پیامبر اکرم(ص) دربارۀ چگونگی پیدایش رهبانیّت در قوم بنی‌‌اسرائیل فرمود: «پس از حضرت عیسی(ع) ستمگران بر بنی‌اسرائیل پیروز شدند، و آنان نافرمانى خدا می‌کردند، اهل ایمان خشمگین شدند و با آنها جنگیدند، و سه بار از آنان شکست خوردند، تا این‌که اندکى از آنها ماندند، با خود گفتند، اگر به مبارزۀ با اینها بپردازیم ما را نابود می‌کنند و کسى زنده نمی‌ماند تا مردم را به دین عیسی دعوت کند، پس بیایید به گوشه و کنار زمین متفرّق شویم، تا آن پیامبرى را که عیسى به ما نوید داده، یعنى محمّد(ص) برانگیخته شود. در نتیجه در غارهاى کوه‌ها متفرّق شدند، و رهبانیّت را اختراع کردند، برخى از آنها به دین خود چسبیدند، و پاره‌‏اى کافر شدند...».[3]

گروهی از مسلمانان به گمان این‌که چنین شیوه‌ای پسندیده است، گوشه‌نشینی اختیار کردند، اما با نهی پیامبر اسلام(ص) رو برو شدند.

شهید مطهری در این‌باره می‌گوید: «همه می‌‌‏دانیم اسلام با رهبانیت و زهدگرایى به مخالفت برخاسته، آن‌را بدعتى از راهبان شمرده است.[4] پیامبر اکرم(ص) به صراحت فرمود: «لا رَهْبانِیَّةَ فِى الْاسْلامِ».[5] هنگامى که به آن‌حضرت اطلاع دادند گروهى از صحابه پشت به زندگى کرده، از همه چیز اعراض نموده‌‏اند و به عزلت و عبادت روى آورده‌‏اند، سخت آنها را مورد عتاب قرار داد، فرمود: من که پیامبر شما هستم چنین نیستم. پیامبر اکرم به این وسیله فهماند که اسلام دینى جامعه‌گرا و زندگی‌گرا است نه زهدگرا. به علاوه تعلیمات جامع و همه جانبه‌ی اسلامى در مسائل اجتماعى، اقتصادى، سیاسى، اخلاقى بر اساس محترم شمردن زندگى و روى آوردن به آن است، نه پشت کردن به آن».[6]

  1. انبیای الهی و اوصیای آنها، اگر چه دوره‌ای کوتاه از عمر خود را در دوری از مردم بسر بردند، اما همین دوره را به منظور آمادگی بیشتر برای پذیرش بهتر و بیشتر دستورات الهی و ابلاغ آنها به مردم، سپری کردند؛ لذا هیچ‌یک از آنها گوشه‌گیری دایمی نداشتند و با حاکمان ظالم مبارزه کردند و در میان مردم و در غم و شادی آنها شریک بودند.
  2. سنّت و تدبیر الهی در خصوص زندگی بشر به گونه‌ای است که باید هم ابزارهای گمراهی و هم ابزارهای بندگی فراهم باشد؛ چون کمال آدمی با عبور از آنها به دست می‌آید؛ لذا گوشه‌گزینی، نوعی نابود کردن عوامل رشد و پرورش روح و دین است.
  3. رسول اسلام(ص) فرموده است: «رهبانیت امت من هجرت، جهاد، نماز، روزه، حج و عمره است».[7]
  4. امام صادق(ع) در فرازی از سخنانش در مورد دین اسلام می‌فرماید: «همانا خداى تبارک و تعالى شریعت‌هاى نوح، ابراهیم، موسی، عیسی(ع) که شرایع یکتاپرستی‌اند و اخلاص، ترک بت‌‏پرستى، فطرت حنیفیه آسان - که همان طریقه و روش اسلام است- را به محمد(ص) عطا فرمود، و این‌که گوشه‌‏گیرى و صحراگردى(کناره‌‏گیرى از جماعت مسلمانان) در اسلام نیست...».[8]
  5. کناره‌گیری کامل و همیشگی از مردم با روح آموزه‌های دینی؛ مانند ادای حقوق مؤمنان، خوش‌رفتاری با پدر و مادر، دیدار برادران دینی، روا ساختن حاجت مؤمن، اصلاح میان مردم، اطعام مؤمن، خیرخواهی مؤمن، همّت گماشتن به امور مسلمانان و صلۀ ارحام و ...، منافات دارد.

گفتنی است که بین رعایت آداب و دستورات دینی، با زندگی اجتماعی، منافاتی وجود ندارد، بلکه آداب گوشه‌گیری را در زندگی اجتماعی می‌توان رعایت و اهداف آن‌را نیز می‌توان به دست آورد؛ چون عمدۀ آداب خلوت‌گزینی - غیر از دوری و گوشه‌نشینی از مردم- عبارت‌اند از: وضوء دایمی، ذکر دایم، تلاوت قرآن، کم‌خوابی، کم‌گویی، کم‌خوری، خود را در محضر ذات حق تعالی دیدن و ...  که در زندگی اجتماعی دینی هم می‌شود عمده‌ی آن‌را رعایت کرد و هدف عمده آن، سلامت دین و آباد نمودن اوقات و بررسی احوال نفس و اخلاص عمل است که همه‌ی این اهداف در زندگی اجتماعی دینی قابل تحصیل است. به علاوه، با مردم بودن و در اجتماع زندگی کردن اشکالات گوشه‌گیری را ندارد.

خلاصه این‌که انسان در هر حالی و در هر کاری می‌تواند به یاد ذات حق تعالی باشد و به بررسی و سازندگی حالات نفس بپردازد.


[1]. ر. ک: جرجانی، سید شریف علی بن محمد، التعریفات، باب غین؛ کاشانی، کمال الدین عبدالرزاق، اصطلاحات الصوفیه، باب خاء؛ طباطبائى، سید محمد حسین، المیزان فى تفسیر القرآن، ج 19، ص 173، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ پنجم، 1417ق.

[2]. «مَا مِنْ نَبِیٍّ وَ لَا وَصِیٍّ إِلَّا وَ اخْتَارَ الْعُزْلَةَ فِی زَمَانِهِ إِمَّا فِی ابْتِدَائِهِ وَ إِمَّا فِی انْتِهَائِه‏»؛ منسوب به امام صادق علیه السلام، مصباح الشریعة، ص 100، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ اول، 1400ق.

[3]. مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 65، ص 320، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.

[4]. حدید، 27. «آن‌گاه به دنبال آنان پیامبران خود را، پى ‏درپى آوردیم، و عیسى پسر مریم را در پى [آنان‏] آوردیم و به او انجیل عطا کردیم، و در دل‌هاى کسانى که از او پیروى کردند رأفت و رحمت نهادیم و [اما] ترک دنیایى که از پیش خود درآوردند، ما آن‌را بر ایشان مقرّر نکردیم، مگر براى آن‌که کسب خشنودى خدا کنند، با این‌حال آن‌را چنان‌که حقّ رعایت آن بود منظور نداشتند. پس پاداش کسانى از ایشان را که ایمان آورده بودند بدان‌ها دادیم، ‏ولی بسیارى از آنان دست‌خوش انحراف‌اند».

[5]. ابن حیون، نعمان بن محمد مغربى، دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام، محقق، مصحح، فیضى، آصف، ج 2، ص 193، قم، ‏مؤسسة آل البیت علیهم السلام، چاپ دوم، 1385ق.

[6]. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج 16، ص 515، قم، صدرا، چاپ چهارم، 1380ش.

[7]. بحار الأنوار، ج 14، ص 277.

[8]. کلینى، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفارى، على اکبر، آخوندى، محمد، ج 2، ص 17، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

 

 

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793397 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757138 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    680935 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659345 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648885 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    600828 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580189 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565023 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564300 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    559870 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود