جستجوی پیشرفته
بازدید
1963
آخرین بروزرسانی: 1401/09/22
خلاصه پرسش
آیا عرفا که قائل به وحدت وجود بوده و معتقدند که هرچه غیر خداست تنها تجلی حق تعالی می‌باشد، آیا سخن ایشان مستلزم ارتفاع نقیضین نیست؟
پرسش
آیا عرفا که قائل به وحدت وجودند و می‌گویند ما سوی الله تجلّی حق تعالی هستند، آیا سخن ایشان مستلزم ارتفاع نقیضین نیست؟! چرا که این تجلیات یا از سنخ وجودند و یا از سنخ عدم، اگر از سنخ وجود باشند پس وحدت وجود در کار نیست، بلکه کثرت وجود است، و اگر نه از سنخ وجودند و نه از سنخ عدم، ارتفاع نقیضین لازم می‌آید؟
پاسخ اجمالی

یکی از مباحث مهم در فلسفه و کلام مسئله‌ی علم خداوند متعال است؛ به ویژه مسئله‌ی علم به اشیاء قبل از وجود و در مرحله ذات[i] که در این مورد نظریات مختلفی ارائه شده است؛ اما نظریه‌ای که بسیاری از اندیشمندان آن‌را پذیرفته‌اند، آن است که خداوند به تمام حقایق قبل از تحقق آنها در مرحله‌ی ذات علم دارد؛ و علم خداوند در مرحله‌ی ذات به نحو علم اجمالی در عین کشف تفصیلی است.[ii]

گفتنی است؛ مقصود از علم اجمالی در این‌جا با آنچه در علم اصول مطرح است تفاوت دارد. علم اجمالی در علم اصول به معنای وجود ابهام در معلوم است؛ مثل این‌که می‌دانیم نجاستی در یکی از این دو ظرف افتاده ولی نمی‌دانیم در کدامشان است؛ در این‌جا اصل وجود نجاست قطعی است، اما محل دقیق آن معلوم نیست و از آن جهت بین علم و جهل جمع شده است؛ این‌رو به آن علم اجمالی گفته می‌شود؛[iii] اما علم اجمالی در بحث علم خداوند به معنای جهل یا ابهام نیست، بلکه به معنای بساطت و عدم کثرت است، و مقصود از تفصیلی نیز کثرت نیست، بلکه مقصود وضوح و روشنی است؛ یعنی تفصیلی در این‌جا مقابل اجمالی به معنای ابهام و جهل است. بنابر این، جمع بین اجمال و تفصیل در مبحث علم خداوند موجب جمع بین متنافیین یا متناقضین نخواهد بود؛ زیرا خلاصه و بیان ساده‌ی آن این است که خداوند همه‌ی حقایق را بدون این‌که از هم جدا باشند، به صورت بسیط  می‌داند. شاید بتوان وجود علم انسان در مرتبه‌ی ذات خود را به همه‌ی آموخته‌هایش تشبیه کرد؛ یعنی همه آموخته‌های انسان در مرتبه‌ی ذات به صورت بسیط وجود دارد و هنگام توجه نفس به آن آموخته‌ها مثلا در مواجهه با سؤال و پرسش، به صورت جدای از هم رخ می‌نمایند و کثرت ‌پیدا می‌شود.


[i]. ر. ک: «علم خداوند به عمل انسان ها قبل از انجام آن»، 3903.

[ii]. ر. ک: طباطبائی، سید محمد حسین، نهایة الحکمة، ص 288-292، قم، مؤسسه نشر اسلامی، چاپ پنجم، 1404ق.

[iii]. ر. ک: «تعریف علم اجمالی و علم تفصیلی»، 30408؛ «اطراف علم اجمالی»، 46767.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793397 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757138 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    680935 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659345 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648885 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    600828 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580189 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565023 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564300 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    559870 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود