جستجوی پیشرفته
بازدید
3959
آخرین بروزرسانی: 1401/12/04
خلاصه پرسش
«تدلیس» در فقه و حدیث و عرفان به چه معنا است؟
پرسش
اصطلاح تدلیس و کاربردهای آن را بیان کنید؟
پاسخ اجمالی

در دانش لغت، واژه «تدلیس» از ریشه «دلس» به ‏معناى ظلمت و پوشاندن است.[1] استفاده از این واژه را در دانش‌های مختلف می‌توانیم مشاهده نماییم.

تدلیس در فقه

تدلیس در اصطلاح فقهی، عبارت است از کتمان کردن و نگفتن عیب‌هایى که در خلقت، عیب محسوب می‌شود. تدلیس در معامله آن است که فروشنده امر را بر مشترى مبهم و مشتبه سازد و مبیع و کالایی که می‌فروشد را خلاف‏ آنچه هست نشان دهد،[2] و عیب کالا را به مشتری اعلام نکند. در مسئله ازدواج نیز به موضوعی با عنوان «تدلیس ماشطه» پرداخته شده است که معنایش آن است که مشاطه‌ای (آرایشگری)، یک خانم را به گونه‌ای آرایش کند که صورت اصلى او پنهان بماند و سپس فردی با نگاه به این شکل و شمایل غیر واقعی با او ازدواج کرده و یا اگر کنیز است، او را خریده و به مالکیت خودش درآورد. در فقه اسلامی چنین رفتاری حرام اعلام شده و معامله و ازدواجی که همراه با تدلیس باشد، اعتباری ندارد،[3] مگر آنکه فردی که گول خورده بعد از علم به تدلیس نیز همچنان راضی به معامله و یا ازدواج باشد.

تدلیس در حدیث

تدلیس نزد محدثان بدان معنا است که فرد با رفتارهایی مانند دستکاری در سلسله سند در صدد آن باشد که روایتی را معتبرتر از آنچه هست نشان دهد. به عنوان نمونه یک راوى ضعیف را از سلسله سند حدیث حذف کند، به گونه‌ای که حذفش فهمیده نشود و غیر واضح باشد و تنها حدیث‌شناسان بتوانند از آن آگاه شوند. این‌گونه احادیث را در اصطلاح محدثان «مدلّس» می‌گویند.[4]

تدلیس نزد عارفان

در نگاه عارفان، تدلیس به این معنا است که شخص با ظاهری عارفانه و پرهیزکار و در سایه عبادت، شرک بورزد و عبادات را برای نمایش به مردم انجام دهد؛ یعنی با آراستن ظاهر، باطن را تباه کند که مفاسد بی‌شماری را به دنبال خواهد داشت.[5] این اصطلاح به نوعی معادل همان «ریا» است که مورد نکوهش فراوانی در متون دینی قرار گرفته است.[6]


[1]. ابن منظور، لسان العرب، ج ‏6، ص 86، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.

[2]. ر.ک: جابرى عربلو، محسن‏، فرهنگ اصطلاحات فقه اسلامى، ص 93، تهران، امیرکبیر، چاپ اول، 1362ش.

[3]. ر.ک: سجادی، جعفر، فرهنگ معارف اسلامى، ج‏1، ص 503، تهران، کومش، چاپ سوم، 1373ش.

[4]. همان.

[5]. همان.

[6]. ر. ک: «درمان ریا»، 5073.  

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793397 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757138 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    680935 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659345 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648885 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    600828 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580189 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565023 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564300 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    559870 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود