جستجوی پیشرفته
بازدید
1568
آخرین بروزرسانی: 1402/10/17
خلاصه پرسش
تفسیر مختصری از آیه 5 سوره ملک ارائه کنید و مرجع ضمیر «ها» در «وجعلناها» را مشخص سازید؟
پرسش
باسلام؛ یکی از مترجمان، آیه 5 سوره ملک را چنین ترجمه کرد: ... آسمان دنیا را با چراغ‌‌هایى زینت دادیم و آن‌را مایه طرد شیاطین[قواى مزاحم‌] گردانیدیم و ... به نظر می‌آید برخلاف دیگر ترجمه‌‌ها که «چراغ‌ها» را همان «وسیله سنگسار شیاطین» می‌دانند، این مترجم «آسمان دنیا» را «وسیله سنگسار» دانسته است. سؤال این است که آیا این مترجم دچار خطای دستوری شده و به عبارتی آیا ضمیر «ها» در «جعلناها» به «مصابیح» برمی‌گردد یا به «سماء الدنیا»؟! در ضمن، وضعیت ادبی و معنای دقیق «رجوم» چیست؟
پاسخ اجمالی

خدای متعال در آیه 5 سوره ملک، از زینت‌دادن آسمان دنیا با چراغ‌‌ها سخن به میان آورده و این نوع از آفرینش را وسیله‌‌ای برای راندن شیاطین معرفی کرده است:

«وَ لَقَدْ زَیَّنَّا السَّماءَ الدُّنْیا بِمَصابیحَ وَ جَعَلْناها رُجُوماً لِلشَّیاطینِ وَ أَعْتَدْنا لَهُمْ عَذابَ السَّعیرِ».

این آیه از 3 جمله تشکیل شده است:

  1. جمله اول: ما آسمان دنیا را با چراغ‌‌‌ها زینت دادیم.

بیشتر مترجمان و مفسران قرآن، عبارت آسمان دنیا را به آسمان نزدیک ترجمه و تفسیر کرده‌‌اند.[1] اما با توجه به این‌که واژه دنیا، از ماده دُنُوّ، به معناها‌ی مختلفی نظیر «کوچک»، مانند: «وَ لا أَدْنى‏ مِنْ ذلِک‏»،[2] «پَست» مانند: «أَ تَسْتَبْدِلُونَ الَّذِی هُوَ أَدْنى‏»،[3] «اوّل» مانند: «خَسِرَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَة»[4] و «نزدیک» مانند: «إِذْ أَنْتُمْ بِالْعُدْوَةِ الدُّنْیا»[5] آمده است،[6] برخی منرجمان، «سماء الدنیا» ‌را به «آسمان پایین»[7] و یا «آسمان پست» نیز ترجمه کرده‌‌اند.[8] البته در مجموع، همه اتفاق نظر دارند که منظور از آسمان دنیا، همین آسمانی است که ساکنان زمین آن‌را می‌بینند. و منظور از مصابیح، ستارگانی است که مانند چراغ در آسمان می‌درخشند.[9]

  1. جمله دوم: ما آنها را وسیله‌‌ای برای راندن و رجم شیاطین قرار دادیم.

در ابتدای این جمله، عبارت «وَ جَعَلْناها» آمده است. در نگاه اول، این عبارت را هم به «آن‌را قرار دادیم» و هم به «آنها را قرار دادیم» می‌توان ترجمه کرد. به عبارت دیگر، از لحاظ ادبی برگشت ضمیر «ها» هم به «مصابیح» و هم به «سماء» صحیح است؛ زیرا «مصابیح» جمع مکسر بوده و «سماء» نیز مؤنث مجازی است و برای اشاره به هر دو می‌توان از ضمیر مؤ‌نث استفاده کرد؛ اما به دلیل آن‌که در ادامه آیه از واژه «رجوم» که جمع مکسر است، استفاده شده، نمی‌توان ضمیر «ها» را به آسمان برگرداند؛ زیرا آسمان مفرد است و نمی‌توان در بیان کارکرد آن از واژه‌ای‌ غیر مفرد بهره جست؛ از این‌رو مفسران قرآن، ضمیر موجود در «جعلناها» را به «مصابیح» و یا «چراغ‌ها» برمی‌گردانند.[10]

آیات دیگر قرآن نیز شاهد بر این است که شهاب‌‌های آسمانی، وسیله راندن شیاطین‌اند نه خود آسمان.[11] و بر این اساس، در جمع‌بندی تمام آیات مرتبط با این موضوع، مفسران، رجم شیاطین به واسطه ستارگان و یا چراغ‌ها در آیه مورد نظر را به رجم شیاطین توسط شهاب‌هایی تفسیر کرده‌اند که از ستارگان جدا می‌شوند.[12]

اما کلمه «رجوم»، جمع مکسر واژه «رجم» مصدر ثلاثی مجرد است. در این آیه، «رجوم» یا به صورت وصف و به معنای مفعول، یعنی «مرجوم ‌به» استعمال شده است، یا این‌که مصدری به حذف مضاف، یعنی «ذات رجوم» است.[13]

از لحاظ جایگاه نحوی، کلمه «رجوما» مفعول‌به دوم فعل «جعلنا» بوده و مفعول اول آن نیز ضمیر متصل «ها» است که به این فعل چسبیده است.[14]

گفتنی است بر اساس اعتقاد فخر رازی، زینت یافتن آسمان دنیا لزوما به معنای قرار گرفتن ستاره‌‌ها در این آسمان نیست؛ چرا که آسمان‌‌ها شفاف‌اند و ممکن است که ستاره‌‌ها در آسمان دیگری باشند، ولی با این وجود باعث زینت یافتن آسمان دنیا هم باشند.[15]

  1. جمله سوم: و آتش دوزخ را برای آن شیاطین آماده کرده‌ایم.

این بخش از آیه دلالت بر آن دارد که شیاطین مکلف بوده و در برابر گناهانی که مرتکب می‌شوند، مجازات خواهند شد.[16]

طبق تمام مطالب گفته شده، ستارگان آسمان عامل رجم و راندن شیاطین است نه خود آسمان. بر این اساس، اگر مترجمی به جای «آنها را قرار دادیم»، «جعلناها» را به «آن‌را قرار دادیم» ترجمه کرده‌ باشد، توجیهش آن است که ترجمه در صدد بیان دقیق مرجع ضمیر نبوده، بلکه می‌خواهد بیان کند که این نوع از آفرینش را مانعی برای نفوذ شیاطین قرار دادیم؛ نه این‌که «آسمان» عامل طرد شیاطین بوده و ضمیر «ها» به او برگردد.


[1]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 10، ص 485، تهران، ناصرخسرو، چاپ سوم، 1372ش؛ صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنة، ج 29،  ص 21، قم، فرهنگ اسلامی، چاپ دوم، 1406ق.

[2]. مجادله، 7.

[3]. بقره، 61.

[4]. حج، 11.

[5]. انفال، 42.

[6]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، ص 318-319، بیروت، دار الشامیه، چاپ اول، 1412ق.

[7]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 24، ص 322، تهران دار الکتب الاسلامیه، چاپ دهم، 1371ش.

[8]. ترجمه رضایی.

[9]. طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 19، ص 351، بیروت، مؤ‌سسة الاعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، 1390ق.

[10]. فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)،ج 30، ص 583، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، 1420ق؛ المیزان فی تفسیر القرآن، ج 19، ص 351؛ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج 10، ص 59، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول.

[11]. حجر، 18.

[12]. تفسیر نمونه، ج 24، ص 323.

[13]. صافی، محمود، الجدول فی اعراب القرآن و صرفه و بیانه، ج 29، ص 16، دمشق، دار الرشید، چاپ چهارم، 1418ق.

[14]. درویش، محیی الدین، اعراب القرآن الکریم و بیانه، ج 10، ص 148، حمص، الارشاد، چاپ چهارم، 1415ق.

[15]. التفسیر الکبیر، ج 30، ص 583.

[16]. مدرسی، محمدتقی، من هدی القرآن، ج 16، ص 148، تهران، دار محبی الحسین، چاپ اول، 1419ق.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793397 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757138 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    680935 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659345 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648885 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    600828 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580189 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565023 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564300 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    559870 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود