تبعیض ابتدایی و پیش از عمل در تقلید، در صورت تساوی دو یا چند مجتهد جایز است اما باید توجه داشت که در مسایل مربوط به هم باید از یک مجتهد تبعیت کند مثلا نمی‌تواند در احکام نجاست بدن و لباس به فتوای مجتهدی و در احکام لباس نمازگزار به فتوای دیگری عمل کند.

اما اگر بخواهد بعد از عمل، به فتوای مجتهد دیگر عمل کند در این صورت حکم رجوع و عدول را پیدا می کند.

بدیهی است که عدول در تقلید و تغییر دادن مرجع تقلید اگر یقین و علم پیدا کند که آن مرجع دیگر اعلم است؛ لازم است اما در صورت علم به تساوی آیا باز عدول جایز است یا نه؟ [1].[2]

در پاسخ به این سؤال توجه شما را به نظریات مراجع جلب می‌کنم:

پرسش: آیا عدول از مرجع تقلید زنده به مراجع مساوی با او، جایز است؟ به طور مثال آیا در نماز و روزۀ دانشجوی مسافر، می‌توان به مرجع دیگری که مساوی با مجتهد اول است، رجوع کرد؟

امام و فاضل: آری، رجوع به مساوی جایز است.[3]

تبریزی: در خصوص مسائلی که یاد گرفته، رجوع به دیگری جایز نیست.[4]

صافی: در خصوص مسائلی که یاد گرفته، بنابر احتیاط واجب رجوع به مساوی جایز نیست.[5]

خامنه ای: بنابر احتیاط واجب، رجوع به مساوی جایز نیست.[6]

مکارم و نوری: در خصوص مسائلی که تقلید (عمل) کرده، رجوع به مساوی جایز نیست.[7]

بهجت و سیستانی: اگر در علم و ورع مساوی باشند، رجوع به مساوی در مسائل غیر مرتبط به هم جایز است؛ برای مثال نمی تواند در مسائل احکام روزۀ مسافر باقی بماند و در احکام نماز رجوع کند.[8]

وحید: باید به فتوایی عمل کند که مطابق احتیاط است و اگر احتیاط ممکن نبود و یا مشقت داشت، می تواند به فتوای دیگری عمل کند.[9]

خاطر نشان می‌شود جهت تقلید از یک مجتهد (چه تقلید ابتدایی و چه با تغییر در مجتهد)، دانستن نظر و فتوای وی در یک مسئله‌ای و عمل به آن، کفایت می‌کند.[10]

[1]. حسینی، سید مجتبی، رساله دانشجویی، ص 55، دفتر نشر معارف، چاپ بیست و نهم، 1391ش.

[2] اقتباس از سؤال «تبعیض در تقلید»، 1340.

[3]. امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده، بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج 1، ص 16، مسئله 4، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم، 1424ق.

.[4] تبریزی، جواد بن علی، استفتاءات جدید، ج 1، ص 10 - 11، سؤال 11، قم، دفتر معظم له، چاپ اول، بی‌تا.

[5]. صافی گلپایگانی، لطف الله، جامع الاحکام، ج 1، ص 13، سؤال 18، قم، حضرت معصومه(س)، چاپ چهارم، 1417ق.

[6]. حسینی خامنه‌ای، سید علی، اجوبة الاستفتاءات، ص 6، سؤال 31، قم، دفتر معظم له، چاپ اول، 1424ق.

.[7] مکارم شیرازی، ناصر، استفتاءات جدید، محقق، مصحح، علیان‌نژادی‌، ابوالقاسم، ج 1، ص 24، سؤال 26، قم، مدرسه امام علی بن ابی طالب(ع)، چاپ دوم، 1427ق؛ نوری، حسین، هزار و یک مسأله، ج 2، ص 17، سؤال 12، قم، مهدی موعود، بی‌تا.

[8]. اصفهانی، سید ابو الحسن، وسیلة النجاة، تعلیقه، امام خمینی، ‌ص 10، مسئله 4، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(قدس سره)، چاپ اول، 1422ق؛ سیستانی، تعلیقات علی العروة، مسئله 11 و 13.

[9]. امام خمینی، سید روح اللّه، توضیح المسائل، محقق، مصحح، قلی‌پور گیلانی‌، مسلم، ص 12، مسئله 4، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی قدس سره، چاپ اول، 1426ق.

[10]. ر.ک: توضیح المسائل (محشى - امام خمینى)، ج‌1، ص 13.