جستجوی پیشرفته
بازدید
6386
آخرین بروزرسانی: 1395/06/27
خلاصه پرسش
آیا در قراردادهایی چون خرید و فروش، هر گونه شرطی معتبر است و طرفین، ملزم به رعایت آن می‌باشند؟
پرسش
آیا در قرار داد بیع، هر گونه شرطی معتبر است و طرفین، ملزم به رعایت آن هستند؟ اگر شرط رعایت نشود، چه حکمی دارد؟ (مثلاً در فروش یک اتومبیل، فروشنده برای خریدار شرط کند، حق فروش آن به فلان شخص را ندارد یا اینکه آن را به تو می‌فروشم به شرطی که فقط خود و خانواده‌ات سوار آن شوید).
پاسخ اجمالی
الف. شرطی که در ضمن عقد مطرح می‌شود، در صورتی صحیح و نافذ است که دارای شرایط زیر باشد:
1. جایز باشد؛ یعنی آنچه تعهد به انجامش می‌شود، به لحاظ شرعی امری جایز و مشروع باشد.
2. مقدور باشد؛ کسی که آن می‌پذیرد توانایی انجام آن را داشته باشد.
3. غرض عقلایى داشته باشد؛ یعنی نزد عقلا ارزشمند و مفید باشد.
4. مخالف کتاب و سنّت نباشد؛ مثل اینکه فردی شرط کند، بر خلاف فرزندان، شخصی بیگانه از او ارث برد.
5. منافى مقتضاى عقد نباشد؛ مثل اینکه شرط شود مشترى پس از خرید جنس، مالک آنچه به او فروخته شده نشود.
6. مجهول و مبهم نباشد؛  مثل اینکه طرفین زمان نامعلومى را در قرارداد شرط کنند.
7. مستلزم أمر محال نباشد؛ مثل اینکه در بیع، شرط شود که مشتری دوباره آن را به بایع بفروشد.برخی، این نوع شرط را مستلزم «دور» دانسته‌اند؛ زیرا  فروش مبیع به بایع متوقف بر ملکیت آن است و ملکیت مبیع متوقف بر بیع آن به بایع.[1]
8. در متن عقد ملتزم به آن شده باشد؛ پس اگر شرطی صرفاً در خارج از عقد مطرح شود، تعهدآور نخواهد بود.
9. منجز باشد؛ مثل اینکه تثبیت قرارداد بیع را مشروط به آمدن زید از سفر کند. [2]
شایان ذکر است، در کتب فقهی، از این شرایط، به طور مشروح و گسترده بحث شده و برخی از فقها، بعضی از این شرایط را شرط مستقلی ندانسته و به یکدیگر برگردانده‌اند.
ب. شرط مذکور در سؤال، به خودی خود اشکالی نداشته و در صورتی که در ضمن عقد مطرح و قبول شود، باید به آن عمل شود و در صورت تخلف، بایع مى‌تواند معامله را فسخ کند.
ضمائم:
پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است:[3]
حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):
باید به شرط عمل کند و در صورت تخلف بایع مى‌تواند معامله را فسخ کند.
حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):
شروطی که ضمن عقد می‌شود دارای شرایطی است، از آن جمله عدم مخالفت با کتاب و یا عدم مخالفت با مقتضای عقد و شرط مذکور در سوال فی‌ نفسه مانعی ندارد.
حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):
این گونه شرایط مانعی ندارد.
حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):
شرائط ضمن عقد شروطی دارد، که اگر شروط رعایت شود، شرط نافذ و لازم الاجرا است. ولی چنانچه شرط واجد شرائط نباشد، و یا منافی با مقتضای عقد باشد، باطل است.
 

[1]. شیخ انصارى، مرتضى، کتاب المکاسب، ج‌6، ص 53، کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى، قم، اول، 1415 ه‍ ق.
[2]. ر.ک: همان، ص 15 - 58؛ موسوی بجنوردى، سید محمد، قواعد فقهیه، ج‌2، ص 411، مؤسسه عروج، تهران، سوم، 1401 ه‍ ق.
[3]. استفتا از دفاتر آیات عظام: سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی (مد ظلهم العالی) توسط سایت اسلام کوئست.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

پرسش های اتفاقی

  • آیا بر اساس قرآن، تعیین جنسیت فرزندانی که در شکم مادران می باشند، امکان پذیر نیست؟
    39523 تفسیر 1389/02/20
    جواب بخش اوّل پرسش شما با شماره 3261 (سایت: 3816) در سایت موجود است (پیش تر به آن پاسخ داده شد)، اما در ارتباط با بخش دوم آن، باید گفت: در این آیه، ادعا نشده که هر قسمت از آن، اثبات کننده قسمت های دیگر نیز ...
  • تنهایی خداوند به چه معنا است؟
    10309 صفات الهی 1394/05/05
    این که خداوند متعال تنها است، معنایش آن است که کسی در مقام ذات با خداوند نیست؛ و او یگانه و یکتا است و کسی همتایش نیست. و این منافات ندارد که خداوند در مقام ظهور و بروز با همه باشد؛ چنان‌که خداوند می‌فرماید: «مشرق و مغرب، از ...
  • آیا اگر مرد با زنش نزدیکی نکند حق طلاق برای زن ثابت می شود؟
    287190 Laws and Jurisprudence 1388/09/09
    طبق موازین اسلامی، هر مردی موظف است؛ در حد امکان؛ نیازهای جنسی همسر خود را برآورده نماید و حتی نباید به امور مباحی بپردازد که او را از چنین وظیفه­ای باز می­دارد. مسلماً خود ارضایی و در نتیجه عدم توجه به همسر، از گناهان بزرگی ...
  • ارکان اقرار چیست؟ آیا میان «اقرار» و «اعتراف» فرق است؟
    31005 گواهی و اقرار 1393/04/12
    اقرار در لغت به معنای اعتراف کردن و اثبات چیزی است.[1] در اصطلاح فقه؛ عبارت است از: خبر دادن از حقّى ثابت بر ضرر خود یا نفى حقّى از ذمّه دیگرى براى خود.[2] بنابراین، اعتراف نیز به معنای اقرار است، ...
  • از چه زمانی گناهان انسان محاسبه می شود؟
    40860 Laws and Jurisprudence 1388/06/02
    گناه و معصیت مشروط به داشتن تکلیف است و تا انسان نسبت به انجام واجبات و ترک محرمات تکلیفی نداشته باشد، گناهی بر او نوشته نخواهد شد. داشتن تکلیف نیز مشروط به داشتتن شرایطی است که از جمله آنها بلوغ و عقل ...
  • تعداد موجودات در هر گروه مانند انسان بر چه اساسی است؟
    7588 کثرت موجودات 1392/02/17
    شناخت دقیق و جزئی تعداد موجودات در حیطه فهم انسان نیست؛ زیرا ابزار ادراک و راه‌های شناخت انسان عبارت است از: حس، خیال، عقل و وحی؛ این مطلب از امور حسی و خیالی نیست که انسان بتواند با حواس ظاهری و باطنی یا با نیروی خیال خود ...
  • آیا به نظر جامعه مدرسین درباره مراجع تقلید می توان عمل کرد؟
    11937 Laws and Jurisprudence 1389/08/20
    پاسخ حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته) به این شرح است:مراجع مزبور همگی در حکم مساوی هستند و تقلید از هر یک از ایشان، صحیح می باشد. ...
  • اولین پیامبری که با زن بیوه ازدواج کرد، که بود؟
    8261 تاریخ 1395/06/04
    براساس روایتی از امام رضا(ع)؛ اولین کسى که خداوند به او اجازه داد تا با زنى بیوه ازدواج نماید، حضرت داود پیامبر(ع) بوده است: ‏«ابو صلت هروى» از امام رضا(ع) پرسید: داستان واقعى داود و اوریا چه بوده است؟ آن‌حضرت پاسخ دادند: «در روزگار داود هنگامى که زنى ...
  • تفسیر مختصری از آیه 33 سوره نساء «وَ لِکلٍّ جَعَلْنا مَوالِی ...» می‌خواستم؟
    6540 تفسیر 1398/09/14
    قرآن و دیگر منابع دینی بارها به موضوع ارث[1] پرداخته‌ و در همین راستا، از هم‌پیمانان انسان نیز نام برده‌اند:«وَ لِکلٍّ جَعَلْنا مَوالِی مِمَّا تَرَک الْوالِدانِ وَ الْأَقْرَبُونَ وَ الَّذِینَ عَقَدَتْ أَیمانُکمْ فَآتُوهُمْ نَصِیبَهُمْ...»؛[2] براى هر کس وارثانى قرار دادیم که از ...
  • مراحل سه‌گانه‌ی نگاه و شهود عارف نسبت به وجود کدام است؟
    2903 چینش وجود 1399/11/23
    مقصود از تقسیم وجود مطلق به سه مرحله: مرحله‌ی ذات خدا، مرحله‌ی عالم و مرحله‌ی تجلی است؛[1] یعنی در واقع تقسیم نگاه و شهود عارف است که سه‌گونه است. بنابراین، وجود عالم هم می‌تواند از نوع دوم باشد و هم از نوع سوم؛ زیرا ...

پربازدیدترین ها