جستجوی پیشرفته
بازدید
5951
آخرین بروزرسانی: 1396/04/08
خلاصه پرسش
آیا با استناد به قاعده «لاضرر» می‌توانیم برای جلوگیری از هر ضرر بزرگ و کوچکی دروغ بگوییم؟ آیا گفتن دروغ کوچک برای اموری که ضرری به دیگران نمی‌رساند هم حرام است؟
پرسش
با سلام؛ 1. طبق قاعده «لاضرر»، ضرر دیدن و ضرر رساندن در اسلام نیست، مثلاً اگر روزه ضرر دارد نباید انجام شود، حالا مثلاً درباره چیزی مثل دروغ گفتن چگونه است؟ چون می‌گویند کاری که حتی خوب است با دروغ نباید انجام شود. در حالی‌که کسی که دروغ می‌گوید معمولاً برای این است که ضرری به او نرسد. پس اگر طبق آن قاعده باشد نباید این دروغ عیبی داشته باشد. آیا این دو موضوع با هم تناقض ندارند؟ 2. چرا دروغ این قدر مذمت می‌شود؟ گاهی دروغ نه خیلی مهم است، و نه تأثیرگذار، مثلاً معلم می‌گوید چرا دیروز نیامدی؟ دانش‌‌آموز به دروغ می‌گوید مریض بودم. خوب حالا این چه مشکلی ایجاد می‌کند؟
پاسخ اجمالی
1. با توجه به آموزه‌‌های اسلامی، هرگاه قواعدی، مانند «قاعده اضطرار» یا «قاعده لا ضرر»، با احکام الزامی(وجوب و حرمت) تنافی پیدا کند، تنها در صورتی حکم الزامی برداشته می‌شود که ضرر یا اضطرار بسیار قابل توجهی باشد، به گونه‌ای که مصلحت برداشته شدن حکم، بیشتر از مصلحت باقی ماندن آن باشد؛ نظیر جایی که جان یا آبروی فرد در معرض خطر باشد.[1]
لذا نمی‌توان با استناد به قاعده لاضرر، هر دروغی را برای دفع هر ضرر کوچکی بر زبان آورد؛[2] مثلاً اگر فردی به دروغ، جنسی معیوب را برای جلوگیری از ضرر خودش به عنوان جنسی سالم اعلام کند، نمی‌تواند بگوید که من قاعده لاضرر را ملاک قرار دادم!
2. یکی از مسلّمات اسلامی، تبعیت احکام الهی از مصالح و مفاسد است.[3] گاهی فرد توهم ضرر و یا ضرورت را داشته و اگر حقیقتاً دقت نموده و مسئله را واکاوی کند، متوجه می‌شود که بیان حقیقت نه ضرورتی داشته و نه ضرری را دفع کرده است، بلکه با خودداری از دروغ، مصالحی برای فرد و اجتماع به ارمغان می‌آید.
در مورد دروغهای کوچک هم تصور کنید، علاوه بر آنکه نمی‌توان مرز دقیقی بین دروغ بزرگ و کوچک معین کرد، اگر قرار بود چنین دروغهایی روا باشد، آیا جایی برای اعتماد در بین انسان‌ها و جوامع باقی می‌ماند؟ آیا زندگی افراد به عسر و حرج نمی‌افتاد؟ به عنوان نمونه، اگر روابط بین دانش‌آموز، معلم و کادر مدرسه، روابطی آکنده از دروغ‌های کوچک و بزرگ و تقلبهای گوناگون باشد، آیا افرادی که در چنین محیطی پرورش می‌یابند می‌توانند بعدها در هرکجای جامعه که قرار گرفتند، رفتاری صادقانه و شرافتمندانه داشته باشند؟!
 

[2]. جهت آگاهی بیشتر در این زمینه، ر. ک: 31232 (دروغ گفتن جهت حفظ شغل).
[3]. جهت آگاهی بیشتر در این زمینه، ر. ک: 52652 (تبعیت احکام از مصالح و مفاسد).
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793397 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757138 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    680935 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659345 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648885 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    600828 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580189 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565023 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564300 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    559870 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود