جستجوی پیشرفته
بازدید
5433
آخرین بروزرسانی: 1398/04/02
خلاصه پرسش
چرا در متون اسلامی برای نشان دادن جهت چپ و راست از حرف جر «مِن» و برای اشاره به چهار جهت دیگر از حرف جر «عَن» استفاده می‌شود؟
پرسش
سلام علیکم؛ در دعای «بسم الله، و بالله، و فی سبیل الله، و بالله، و من الله، و الی الله، و علی ملة رسول الله(ص)، أللهم انی اسلمت نفسی الیک، و فوضت أمری الیک، و وجهت وجهی الیک، و الجأت ظهری الیک، اللهم احفظنی بحفظ الایمان من بین یدی، و من خلفی، و عن یمینی، و عن شمالی، و من فوقی، و من تحتی، فادفع عنی بحولک و قوتک»، چرا برای خلفی؛ «فوقی» و «تحتی» بر سر آن «من» آورده، ولی برای یمینی و شمالی «عن» آورده است؟
پاسخ اجمالی
زبان عربی؛ مانند زبانهای دیگر، دارای قواعد و قوانینی است که برخی از آنها در رشتههای مختلف ادبیات؛ نظیر صرف، نحو و بلاغت جمعآوری شده است. اما بیشتر آنچه که در این کتب آمده، قواعدی کلی است که معمولاً کاربرد عمومی داشته و رعایت میشود. ولی در کنار این نوع قوانین، قواعد جزئی دیگری وجود دارد که تحت یک قانون کلی قرار نمیگیرد و شناخت آن متوقف بر سماع است؛ یعنی باید از یک عرب فصیح آنرا بشنود و تعلیم ببیند.
با ذکر این مقدمه باید گفت؛ جهات سته در زبان عربی عبارتاند از (تحت، فوق، یمین، یسار، خلف و أمام یا همان «بین الید») که برای اشاره به جهات «فوق»، «تحت»، «امام»، «خلف»(بالا، پایین، روبرو و پشت) از حرف جر «مِن» و برای اشاره به جهات «یمین» و «شمائل» یا همان «یسار»(راست و چپ)، از حرف جر «عن» بهره گرفته میشود. اینگونه استعمال در درجه بالای فصاحت قرار دارد؛ از اینرو در قرآن کریم نیز این مسئله به خوبی رعایت شده است. آیات زیر بیانگر این معنا است:
«یَتَفَیَّؤُا ظِلالُهُ عَنِ الْیَمینِ وَ الشَّمائِل»،[1] «إِنَّکُمْ کُنْتُمْ تَأْتُونَنا عَنِ الْیَمینِ»،[2] «عَنِ الْیَمینِ وَ عَنِ الشِّمالِ قَعیدٌ»،[3] «عَنِ الْیَمینِ وَ عَنِ الشِّمالِ عِزین»،[4] «جَنَّتانِ عَنْ یَمینٍ وَ شِمالٍ»،[5] «یُصَبُّ مِنْ فَوْقِ رُؤُسِهِمُ الْحَمیمُ»،[6] «إِذْ جاؤُکُمْ مِنْ فَوْقِکُمْ»،[7] «فَخَرَّ عَلَیْهِمُ السَّقْفُ مِنْ فَوْقِهِمْ»،[8] «لَهُمْ مِنْ فَوْقِهِمْ ظُلَلٌ مِنَ النَّارِ وَ مِنْ تَحْتِهِمْ ظُلَلٌ»،[9] «ثُمَّ لَآتِیَنَّهُمْ مِنْ بَیْنِ أَیْدیهِمْ وَ مِنْ خَلْفِهِمْ وَ عَنْ أَیْمانِهِمْ وَ عَنْ شَمائِلِهِمْ»،[10] «وَ جَعَلْنا مِنْ بَیْنِ أَیْدیهِمْ سَدًّا وَ مِنْ خَلْفِهِمْ سَدًّا».[11] و ... .
البته همانگونه که اشاره شد، چنین تفکیکی تنها نشانگر رعایت درجه بالای فصاحت است. و اینگونه نیست که اگر در سخن و یا روایتی این تفکیک رعایت نشده باشد، آن کلام سخنی فصیح نخواهد بود، علاوه بر این ممکن است برخی جابهجاییها به جهت «تفنن در عبارت» باشد که خود از نظر فصاحت نکتهای قابل توجه است که شیوه سخنگفتن همواره بر یک منوال نبوده و با برخی تغییرات متنی، توجه مخاطب بیشتر به خود جلب شود.
 

[1]. نحل، 48.
[2]. صافات، 28.
[3]. ق، 17.
[4]. معارج، 37.
[5]. سبأ، 15.
[6]. حج، 19.
[7]. احزاب، 10.
[8]. نحل، 26.
[9]. زمر، 16.
[10]. اعراف، 17.
[11]. یس، 9.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793397 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757138 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    680935 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659345 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    648885 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    600828 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580189 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565023 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564300 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    559870 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود