جستجوی پیشرفته
بازدید
44753
آخرین بروزرسانی: 1397/02/09
خلاصه پرسش
«استعاره» چیست و چه اقسامی دارد و فرق آن با «تشبیه» چیست؟
پرسش
معنای «استعاره» چیست و چه اقسامی دارد؟
پاسخ اجمالی
«استعاره» در لغت از ریشه «عور» به معناى درخواست عاریه دادن چیزی است.[1] و در اصطلاح علم بلاغت، به کار بردن لفظى است در غیر معناى حقیقی‌اش به جهت علاقه، پیوند و مشابهتى که بین معناى حقیقی و معنای مجازی وجود دارد. البته در این‌صورت باید دارای قرینه‌ای باشد که از اراده معنای حقیقی جلوگیری نماید.[2] استعاره ابلغ و رساتر از تشبیه است و در نفس انسان تأثیر بیشتری دارد؛ زیرا هر چیزی که ذهن انسان را در آسمان خیال به پرواز درآورد، تأثیر آن در نفس بیشتر و مقامش در بلاغت برتر است. استعاره زیباترین اثر را در نگارش به جای می‌گذارد؛ زیرا به کلام قدرت و زیبایی و رونق بخشیده و احساسات را بر می‌انگیزاند؛ مانند: «رأیت أسدا فى المدرسة» که از باب استعاره، مقصود از «اسد» مرد شجاع است.
در زبان فارسى گاهى می‌گوییم: «حسن در زیبایى مثل ماه است». این جمله تشبیه است. گاه مشبّه، ادات تشبیه و وجه ‏شبه را حذف می‌کنیم و وقتى حسن آمد می‌گوییم: ماه آمد. در این‌جا «ماه» استعاره است و «آمد» قرینه‌ای است بر این‌که معناى اصلى ماه که یک کره آسمانى است، اراده نشده است.
ارکان استعاره سه چیز است:
1. مستعار منه که مشبّه‌به است.
2. مستعارله که مشبّه است.
3. مستعار که لفظ نقل داده شده است.
پس هر مجازی که بر تشبیه بنا شود استعاره نام می‌گیرد.[3]
در استعاره لازم است که وجه شبه و ادات تشبیه ذکر نشوند، بلکه لازم است تشبیه نیز به فراموشی سپرده شود و ادّعا شود که مشبّه، عین مشبهٌ‌به، یا فردی از افراد مشبهٌ‌به کلّی است.
اقسام استعاره
استعاره به اعتبار دو طرف خود اقسامی دارد که در این‌جا به دو مورد اصلی آن اشاره می‌شود:
1. استعاره تصریحیّه یا مصرّحه؛ زمانى که تنها لفظ مشبّه‌به در کلام ذکر شود؛ یعنى در آن به لفظى که دلالت بر مشبّه‌به می‌کند و مراد از آن مشبّه است، تصریح شده باشد. مانند «خورشید را دیدم» در جایی که مراد از خورشید، فرد دانشمندی باشد.
2. تخییلیه: استعاره‌ای که مستعارٌله (مشبّه) در آن، شکل‌های خیالی است؛[4] مانند «نقض عهد» یا «پاره کردن پیمان» که ابتدا عهد و پیمان را به صورت تخیلی مانند طنابی در نظر گرفته و بدون آن‌که نامی از طناب(مشبّه به) برده شود، به پاره شدن آن اشاره می‌کنند. و این سخن امام على(ع) که فرمود: «فکأن قد علقتکم مخالب المنیّة»؛ گویا چنگال‌هاى مرگ به شما درآویخته است. که در این‌جا مرگ به جانوری وحشی تشبیه شده است که چنگال‌هایی دارد.
 

[1]. حمیرى، نشوان بن سعید، شمس العلوم، ج 7، ص 4841، دمشق،  دار الفکر، چاپ اول؛ ابن سیده، على بن اسماعیل، المحکم و المحیط الأعظم، ج ‏2، ص 346، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول.
[2]. هاشمى، احمد، جواهر البلاغة، ترجمه و شرح، عرفان، حسن‏، ج ‏2، ص 139، قم، بلاغت‏، چاپ دهم، 1388ش.
[3]. همان، ص 140.
[4]. ر. ک: همان، ص 142 – 146؛ ابن عربشاه، ابراهیم بن محمد، الأطول شرح تلخیص مفتاح العلوم‏، ج 2، ص 236 – 245، بیروت، دار الکتب العلمیة، بی‌تا.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    793911 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    757585 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    681395 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    659577 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    649109 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    601155 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580287 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565114 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564405 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    562052 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود